Rozmowa na ustnej maturze z języka polskiego

1. Rozmowa na ustnej maturze z języka polskiego oprac. Iwona Możejko

2. O czym trzeba pamiętać? • ustny egzamin z języka polskiego trwa ok. 25 min. • egzamin składa się z 2 części – prezentacji tematu (ok. 15 min.) oraz rozmowy z egzaminatorami (ok. 10 min.) • obie części egzaminu są obowiązkowe, a to oznacza, że przygotowanie samej prezentacji nie zapewni ci sukcesu • w obu częściach egzaminu ocenia się język, ale jeżeli nie podejmiesz rozmowy, nie otrzymasz punktów za to kryterium

3. Punktacja Aby zdać egzamin, musisz uzyskać co najmniej 6 punktów (30%). Szczegółowe kryteria oceny znajdziesz w informatorze przedmiotowym, dostępnym na stronie internetowej CKE (lub OKE).

4. Obalamy maturalne mity Aby zdać ustny egzamin, wystarczy dobrze wygłosić prezentację. Nieprawda. Za 1. część egzaminu możesz otrzymać maksymalnie 5 punktów. Jeżeli nie powiedzie ci się rozmowa, nie otrzymasz punktów ani za to kryterium, ani za język. Próg zdawalności to 6 punktów. Rachunek jest prosty.

5. Obalamy maturalne mity Podczas rozmowy komisja egzaminacyjna zadaje tylko 3 pytania. Nieprawda. Egzaminatorów ogranicza nie ilość pytań, lecz czas trwania rozmowy – do 10 minut. Wszystko zależy od ciebie – jeżeli będziesz rozwijał swoją wypowiedź, możesz spodziewać się mniejszej ilości pytań, jeśli natomiast twoje zdania będą lakoniczne, zdawkowe lub – co gorsza – nie będziesz znał odpowiedzi, pytań może być sporo. Pamiętaj również o tym, że pytania pomocnicze nie są protokołowane, bo należą do tego samego tematu rozmowy.

6. Obalamy maturalne mity Komisja egzaminacyjna nie może zapytać o treści nieujęte w prezentacji. Nieprawda. Celem rozmowy nie jest powtórzenie sądów wygłoszonych w 1. części egzaminu. Podczas rozmowy sprawdza się, czy rozumiesz pytania, czy umiesz formułować odpowiedzi i uzasadnić swoje stanowisko. Pytania mogą dotyczyć tematu prezentacji oraz bibliografii (zarówno lektur, jak i opracowań). Ponieważ dzieła powstają w określonym kontekście (np. światopoglądowym, filozoficznym, biograficznym), powinieneś go znać – egzaminatorzy mają prawo się do niego odnieść.

7. Obalamy maturalne mity Nie trzeba znać problematyki lektur niezwiązanej z tematem prezentacji. Nieprawda. Obowiązuje cię pełna znajomość treści i problematykiwybranych lektur. Np. jeżeli twój temat prezentacji dotyczy różnorodnych relacji z Bogiem, a temat ten rozwiniesz w oparciu o Dziadów część III Adama Mickiewicza, egzaminatorzy mogą zapytać cię o cechy bohatera romantycznego, hasło „Polska Chrystusem narodów”, obraz społeczeństwa polskiego w utworze, martyrologię narodu, rolę świata nadprzyrodzonego w dramacie itd.

8. Obalamy maturalne mity Komisja egzaminacyjna może zapytać o realizację tematu (motywu) w utworach nieujętych w bibliografii. Nieprawda. Informator maturalny wyraźnie wskazuje, że maturzysta ma formułować odpowiedzi, wykorzystując przygotowaną przez siebie bibliografię. Nie obawiaj się, że zostaniesz przepytany z całej historii literatury. Egzaminator może jednak zapytać o kryteria doboru materiału rzeczowego – będziesz musiał uzasadnić, dlaczego spośród wielu utworów wybrałeś te, a nie inne.

9. Obalamy maturalne mity O wyniku egzaminu decyduje to, jak się wypadnie na tle innych zdających. Nieprawda. Komisja egzaminacyjna ocenia maturzystów, biorąc pod uwagę kryteria zamieszczone w informatorze przedmiotowym. Nie porównuje prezentacji kolejnych osób. Wynik egzaminu ustalany jest przez egzaminatorów tuż po odbyciu rozmowy ze zdającym (po opuszczeniu przez niego sali).

10. Kategorie pytań • Pytania związane z przygotowaniami do prezentacji mogą dotyczyć: • wyboru tematu • kryteriów doboru materiału rzeczowego • tworzenia materiałów pomocniczych • Pytania związane z prezentacją mogą dotyczyć: • zagadnień merytorycznych • wypowiedzianych stwierdzeń (stanowiska w sprawie) • przyjętego kryterium kompozycyjnego • odstępstwa od ramowego planu prezentacji • Pytania związane z bibliografią • i materiałami pomocniczymi mogą dotyczyć: • znajomości przywołanych lektur • znajomości literatury przedmiotu • sposobu wykorzystania bibliografii • sposobu wykorzystania materiałów pomocniczych

11. Co powinieneś wiedzieć? • Przygotowując prezentację, powinieneś przyswoić sobie wiedzę, która umożliwia analizę i interpretację dzieł. Najprawdopodobniej podczas rozmowy na egzaminie będziesz musiał odwołać się do tej wiedzy. Przygotuj sobie wcześniej odpowiedzi na następujące pytania: • Kim jest autor dzieła? Czy jego osobiste doświadczenia mogły wpłynąć na utwór? Jaki dostrzegasz związek między losami artysty a jego dziełem (bohaterem)? • W jakiej epoce powstał utwór? Czy odnajdujesz w dziele odbicie światopoglądu epoki? • Do jakiej filozofii/światopoglądu nawiązuje autor w swym dziele? Jaka filozofia ukształtowała światopogląd bohatera utworu? • Jaki styl artystyczny dominuje w utworze? Jaki kierunek w sztuce reprezentuje dzieło? • Jaki gatunek literacki reprezentuje utwór? • Jakie środki artystyczne wykorzystał w utworze autor?

12. Przykłady pytań • Komisja egzaminacyjna może zadać ci pytania związane z wyborem tematu, lektur i materiałów pomocniczych. Np.: • Czym się kierowałeś, wybierając temat prezentacji? • Dlaczego wybrałeś temat, który wymagał sięgnięcia po literaturę niezbyt lubianą przez młodzież? • Jakimi zasadami (kryteriami) się kierowałeś, dokonując selekcji zebranego materiału rzeczowego? • Dlaczego zdecydowałeś się wykorzystać jako materiał pomocniczy film (muzykę, rzeźbę, rekwizyt itp.)?

13. Przykłady pytań • Inną kategorię pytań stanowią te, które są związane z przygotowaniem prezentacji. Np.: • Co ci sprawiło największą trudność w opracowaniu tematu? • Jak wyglądała twoja praca nad przygotowaniem prezentacji? • Powiedz na podstawie własnych doświadczeń, jak należy szukać materiałów pomocniczych o charakterze nieliterackim. • Która z pozycji literatury przedmiotu okazała się dla ciebie najbardziej pomocna w zrozumieniu i zrealizowaniu tematu? • W jakim stopniu słowniki i leksykony pomogły ci zrealizować temat prezentacji? • W jaki sposób wykorzystałeś Internet, opracowując temat? • Powiedz na postawie własnych doświadczeń, jak należy szukać literatury przedmiotu dotyczącej współczesnych utworów.

14. Przykłady pytań • Na egzaminie mogą pojawić się pytania zmuszające cię do przyjęcia określonego stanowiska, dokonania oceny, wartościowania, wyrażania swoich poglądów, ujawnienia własnych emocji. Np.: • Oceniłeś bohatera jednoznacznie pozytywnie (negatywnie). Co uprawnia do takiej oceny? • Jak oceniasz wybór, którego dokonał bohater? • Która z zaprezentowanych przez ciebie lektur zrobiła na tobie największe wrażenie? Dlaczego? • Która z pozycji literatury podmiotu jest, według ciebie, najciekawszą realizacją tematu prezentacji? • Które z dzieł najtrafniej, według ciebie, odpowiada na pytanie o… (np. sens ludzkiego życia).

15. Z którym z przedstawionych bohaterów identyfikujesz się w największym stopniu? Uzasadnij swój wybór. • Która z zaprezentowanych postaw ludzkich wydaje ci się godna naśladowania? • Czy zgadzasz się z opinią autora, że… Uzasadnij swoją odpowiedź. • W twojej prezentacji pojawiła się uwaga, że… Co uzasadnia takie spojrzenie na utwór? Czy rzeczywiście jest ono słuszne? • Która z zaprezentowanych przez ciebie wizji (obrazów) przemawia najsilniej do współczesnego odbiorcy (do ciebie)? Dlaczego? • Jakie dawne wartości i postawy warto, według ciebie, propagować we współczesnym świecie, ocalić od zapomnienia? • Co w kreacjach dawnych bohaterów wydaje ci żywe i aktualne dziś?

16. Przykłady pytań • Na egzaminie musisz wykazać się znajomością lektur, ich problematyki. Pytania formułowane przez egzaminatorów są szczegółowe, często odnoszą się do kwestii poruszanych zwyczajowo na lekcjach. Tu jest miejsce tylko na pytania (polecenia) ogólne, uniwersalne, np.: • Wyjaśnij tytuł utworu. • Zinterpretuj zakończenie (ostatnią scenę) utworu. • Scharakteryzuj bohatera utworu. Jakie wydarzenia, w których brał udział, ukształtowały jego osobowość? • Scharakteryzuj przestrzeń, po której porusza się bohater. • Jaką rolę w utworze pełni motyw… (np. danse macabre, homo viator, vanitas)? • Scharakteryzuj topos… (np. Fortuny, homo militans, theatrum mundi) wykorzystany w omówionym utworze.

17. Przykłady pytań • Do pełnego rozumienia utworów niezbędna jest wiedza z zakresu poetyki, dlatego egzaminatorzy mogą cię zapytać o gatunki literackie, podmiot mówiący, język i styl utworów, wersyfikację itp. Np.: • Podaj cechy gatunkowe utworu… • Jaką funkcję pełnią w utworze zastosowane przez autora porównania (epitety, metafory itd.). • Z jakiej perspektywy ukazane są w utworze wydarzenia? • Z jakim rodzajem narratora (narracji) mamy do czynienia w utworze? • Jakie środki artystyczne wykorzystał autor, aby osiągnąć efekt…?

18. Jakie chwyty artystyczne zastosował autor, aby oddać w utworze nastrój… (grozy, podniosłości, tajemniczości, melancholii itp.)? • Scharakteryzuj język, jakim posługuje się autor (bohater, podmiot mówiący). • Porównaj język filmu i język literatury, którymi posłużyli się zaprezentowani przez ciebie twórcy. • W jaki sposób cechy formalne gatunku (np. hymnu, dramatu szekspirowskiego, komedii, powieści realistycznej) wpłynęły na sposób kreowania świata przedstawionego w utworze? • Przedstaw cechy stylu… (barokowego, impresjonistycznego, ekspresjonistycznego itp.) na przykładzie omówionego utworu.

19. Przykłady pytań • Komisja egzaminacyjna bardzo często prosi maturzystów o porównanie jakichś zjawisk, tendencji, wydarzeń, kreacji bohaterów, strony formalnej dzieł (języka, stylu, środków wyrazu itd.) Np.: • Porównaj wizję (obraz)… (np. miasta, zagłady świata, arkadii) w omówionych utworach. • Porównaj sposób ujęcia motywu… (np. dworu, vaintas, domu) w przedstawionych utworach. • Porównaj sposób mówienia o… (np. Holocauście, miłości, cierpieniu) w utworach, do których odwołałeś się w swojej prezentacji. • Porównaj sytuację przedstawionych bohaterów i ich wpływ na podejmowane przez nich decyzje. • Porównaj portrety… (np. kobiet, dzieci, rycerzy) w wybranych przez ciebie utworach.

20. Jak odpowiadać? • Niezależnie od charakteru pytania zadawanego przez komisję, powinieneś zadbać o to, aby twoje odpowiedzi: • były logiczne i poprawne językowo • rozwijały problem • dotyczyły problematyki określonej przez temat i bibliografię • wyrażały, stosownie do potrzeb, twoje stanowisko • potwierdzały, że rozumiesz prezentowane treści • jak najpełniej prezentowały twoją wiedzę i umiejętności • uwzględniały poziom szczegółowości zadawanych pytań • tworzyły rozmowę