1 / 20

Gramar at Linggwistika

Gramar at Linggwistika. Morpema at Morpolohiya. Morpolohiya - ang pag-aaral ng pinakamaliit na yunit na bumubuo sa salita na may kahulugan. Gramar at Linggwistika. Morpema

washi
Download Presentation

Gramar at Linggwistika

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Gramar at Linggwistika

  2. Morpema at Morpolohiya Morpolohiya - angpag-aaralngpinakamaliitnayunitnabumubuosasalitana may kahulugan. Gramar at Linggwistika Morpema - angpinakamaliitnayunitnabumubuosasalitana may kahulugang “ kaagadnanaihahayagkahitangilansakanila ay pangkayarian at dikahulugangleksikalangbinibigay” (Villanueva at Villanueva, 1971) ay maaaringsalita o salitang-ugat. Gramar at Linggwistika 9

  3. Anyo ng Morpema • Morpemang Kataga - ang kataga ay isang morpemang iisahaning pantig lamang at ang mga ito’y walang kahulugan kung nag iisa maliban na lamang kung isasangkap sa pangungusap. Ang mga ingklitiko ay “ mga katagang iisahing pantig na sa gawang sarili ay walang kahulugan ngunit kapag ginagamit sa pangungusap ay nakaradagdag ng diwa nito. – Cruz, et.al. 1978 Gramar at Linggwistika Halimbawa: ba pa na din rin raw dawpo ho nga man palanaman Gramar at Linggwistika 10

  4. 2. Ang Morpemang Panlapi a. May malakas na sistema ng panlapi ang wikang Filipino. Ito ang dahilan kung bakit napakadali nating manghiram sa banyagang salita at gawing tunog – Filipino. Sa ibang salita ay nagiging “Filipinized” na salita Gramar at Linggwistika Halimbawa: mag-jet in-ambushnagpa-xerox nag-smuggleni-rapeni-raid nag-administerni-researchi-promote nag-coachnaka-cortina Gramar at Linggwistika 11

  5. b. dahil sa kahulugang taglay ng panlapi nagkakaroon ng iba’t ibang kahulugan ang isang salitang-ugat na pinagkakapitan nito. Halimbawa: nagtubig - nagkaroonngtubig matubig - maramingtubig natubig - naparamianginomtubigan - tapayan o lalagyanngtubigtubigan - lagyanngtubigtinubig - pinarusahanngtubigpatubig - padaloynatubig/irigasyonpantubig - gamitsatubig Gramar at Linggwistika GAWAIN - Subuking lagyan ng iba’t ibang panlapi ang salitang tao, bahay, balita, bayan at tignan kung ano ang mabubuong salita. Gramar at Linggwistika 12

  6. Anyo ng Panlapi 3. Morpemang Salitang-Ugat - ang salitang-ugat ang maituturing na pinaka-ina ng mga salita dahil ito ay nagtataglay ng kahulugang leksikal na karaniwang binubuo ng dadalawahing pantig. Gramar at Linggwistika Alam nyo ba na kung pakasusuriin ay galing sa iisang pantig lamang ang ating wika? Ito’y ayon sa haka ni Dr. E. Arsenio Manuel at mapapansin ito sa kayarian ng mga salitang inuulit. Gramar at Linggwistika 13

  7. Halimbawa: basbashinhindamdamgawgawsimsimtoktokpatpatkimkimbitbitlimlimlaklakdakdaksamsamsatsatngatngat Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 14

  8. - Ang morpemang kataga at morpemang salitang-ugat ay napagsasama rin ngunit ang kanilang kabuuan ay hindi maituturing na dalawang morpema kundi iisang morpema lamang. Halimbawa: ma + itim = maitim ka + hapon = kahapon in + ibig = iniibig taga + lungsod = tagalungsod Gramar at Linggwistika HOMOFONUS- Angtawagsasalitang-ugatna nag-iiba-ibangkahuluganayonsabigkasngunitparehongispeling. Halimbawa: baga (ember) sala (sin) paso (pass) baga (lungs) sala (seive) paso (burn) baga (particle) sala (seived) paso (Flower pot) Gramar at Linggwistika 15

  9. Paano nga ba nabubuo ang mga Salita? a. Inuulit – ang mga salitang unuulit ay binubuo sa pamamagitan ng buong pag-uulit ng salitang-ugat at pinaghihiwalay lamang ng gitling. Ang ganitong pag-uulit ay tinatawag na ganap na pag-uulit. Gramar at Linggwistika Halimbawa: sama-sama araw-araw agam-agam utay-utay sintu-sinto kuru-kuro akay-akay ipit-ipit halu-halo baku-bako luku-luko lubak-lubak Gramar at Linggwistika 21

  10. TANDAAN • Ang alaala, paruparo, sarisari, gunamgunam at guniguni ay hindi ginigitlingan dahil walang salitang-ugat na ala, paro, sari, ganam, at guni. • Ang salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na o kapag-unuulit ay pinapalitan ng u. • Sa pag-uulit ng salitang-ugat na unaangkupan o ginagampanan ng pang-angkop upang ipakita ang kasidhiang kahulugan at nagtatapos sa patinig na e, ito’y pinapailitan ng i sa gayo’y mabilis ang pagbigkas at upang lubos na mabigyang diin ang unang hati ng salita. Ang gitling ay ginagamit Gramar at Linggwistika Halimbawa: torpe torping-torpe salbahe salbahing-salbahe lalake lalaking-lalake Gramar at Linggwistika 22

  11. Ang di-Ganap na Pag-uulit 1. Pag-uulit ng huling pantig sa salitang-ugat Halimbawa: lamikmik luningning alit-it langitngit kuliglig Gramar at Linggwistika 2. Pag-uulitnguna o unangdalawangpantigngsalitang-ugat o una o unangdalawangtunogngsalitang-ugat. Halimbawa: iikot tatakbo sisilip-silip aakyat lilima sisiga-sigarilyo tatali-talilis Gramar at Linggwistika 23

  12. Paano nga ba nabubuo ang mga Salita? b. Tambalan – Nagiging tambalan ang salita kung ang dalawang salita na may kani-kaniyang kahulugan ay pinagsasama at nananatili ang kahulugan, minsa’y bumubuo ng ikatlong kahulugan at mayroon din namang nagpapakita ng kasalungatan ng bawat isa. Gramar at Linggwistika Halimbawa: taong-bundok dalagang-bukid panhik-panaog isdang-tabang daang-bakal humigit-kumulang hanap-buhay kapos-palad kahoy-gubat lumubog-lumitaw bungang-araw malaon-madali Gramar at Linggwistika 24

  13. Paano nga ba nabubuo ang mga Salita? c. Maylapi – Kung ang salitang-ugat pinapanlapian. Maaring sa unahan, sa gitna, sa magkabila o sa laguhan. • Unlapi • umalis, umibig, umawit, igatong, isama, pautang Gramar at Linggwistika 2. Gitlapi kinain, sumampa, tinaga, tumuka, sinita 3. Hulapi isipin, diktahan, tamaan, ingatan, bilihin 4. Kabilaan magtampuhan, pagtulungan, panatilihin, paraanin 5. Laguhan ipagsumigawan, paghumiyawin, magginataan. Gramar at Linggwistika 25

  14. Kahulugan ng mga Panlapi 1. Panlaping Makangalan • an at han • 1. lalagyan ng marami sa bagay na isinasaad ng salitang-ugat • hal.: • aklatan, bigasan, manukan, palayan,tindahan • 2. pook na ginaganapan ng kilos ng salitang-ugat • hal.: • aralan, lutuan, laruan, labahan • 3. panahon na maraming pagganap sa isinasaad ng salitang-ugat • hal.: • pistahan, anihan, taniman, uwian Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 26

  15. 4. gantihang kilos hal.: barilan, balitaan, sulatan, suntukan 5. di karaniwang laki o labis na dami hal.: pangahan, duguan, uluhan, sugatan, duguan PanlapingMakangalan Gramar at Linggwistika b. in o hin 1. relasyong isinasaad ng salitang-ugat hal.: tiyuhin, amain, inapo 2. kahugis ng isinasaad ng salitang-ugat hal.: inubas, pinalay, sinampalok Gramar at Linggwistika 27

  16. b. ka 1. kasama sa pangkat hal.: kalahi, kagrupo, katropa, kabayan 2. relasyon na isinasaad ng salitang-ugat hal.: kalaro, kagalit, kaaway, kasuyo, kalambingan c. ka – an 1. nagsasaad ng pinakasentro na salitang-ugat hal.: kabayanan, kanayunan, kabahayan 2. nagsasaad ng kasukdulan ng pangyayari. hal.: katanghalian, kainitan, kasasalan PanlapingMakangalan Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 28

  17. PanlapingMakangalan d. mag 1. nagsasaad ng relasyong tinutukoy sa salitang-ugat. hal.: maglolo, mag-ama, magkapatid, magbayaw 2. mag- na may pag-uulit ng unang pantig ng salitang-ugat na nagsasaad ng gawain o propesyon. hal.: manggagamot, manbibigkas, manananggol e. tag – nagsasaad ng panahon hal.: tag-ulan, tag-araw, taglagas, tagsibol f. taga – nagsasaad ng gawaing isinasaad ng salitang-ugat hal.: tagaluto, tagalinis, tagawalis, tagabasa g. an/han – nagsasaad ng pinaggalingan hal.: talasalitaan, talaarawan, talatinginan Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 29

  18. Kahulugan ng mga Panlapi Mga Panlaping Makauri • ma • a. pagkamayroon • halimbawa: • maganda, tataas, mayaman • b. pagkamarami • halimbawa: • matao, madahon, matubig, maahas • 2. maka – katig, kampi, hilig • halimbawa: • maka-Diyos, maka-Hapon, makatao, makakaibigan • 3. mala – parang • halimbawa: • malasebo, malahimimga, malakanin Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 30

  19. PanlapingMakauri 4. mapag – may ugali halimbawa: mapagbiro, mapagbintang, mapag-alalahanin 5. Mapang – may katangian, may kakayahan halimbawa: mapang-akit, mapanrahuyo 6. maka – katig, kampi, hilig halimbawa: maka-Diyos, maka-Hapon, makatao, makakaibigan 7. mala – parang halimbawa: malasebo, malahimimga, malakanin Gramar at Linggwistika Gramar at Linggwistika 31

  20. MARAMING SALAMAT SA PAKIKINIG! NGAYON AY HANDA KA NA PARA SA ISANG PAGSUSULIT! ((

More Related