Zasady działania Wspólnoty

1. Zasady działania Wspólnoty Dr Edyta Martini

2. Zasada Wspólnota Europejska działa w oparciu o następujące zasady: • zasada subsydiarności, • zasada proporcjonalności, • zasada równości, • zasada solidarności.

3. Zasada Zasada subsydiarności (pomocniczości) • Pojęcie subsydiarności pojawiło się we współczesnym rozumieniu w społecznej nauce Kościoła. Zasada ta jest immanentną częścią funkcjonowania i zarządzania w ramach systemów państw federalnych. W toku rozwoju, a w szczególności pogłębiania procesu integracji europejskiej, tj. obejmowania metodą wspólnotową coraz to nowych obszarów życia społeczno-gospodarczego państw członkowskich, Traktat z Maastricht wprowadził zasadę subsydiarności. Zasada ta implikuje sui generis podział uprawnień pomiędzy szczebel regionalny, narodowy i wspólnotowy.W Unii Europejskiej, na szczeblu ponadnarodowym, stosowanie zasady subsydiarności jest określone w art. 5 ust. 2 TWE.

4. Zasady • Traktat o Wspólnocie Europejskiej/Artykuł 5/ust. 2 "W dziedzinach, które nie należą do jej (Wspólnoty Europejskiej) kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Wspólnoty".

5. Zasady • Państwa członkowskie przywiązują dużą wagę do praktycznego stosowania zasady subsydiarności, co znalazło swój wyraz w protokole do Traktatu Amsterdamskiego, który nakłada na instytucje wspólnotowe obowiązek sprawdzania w trakcie wykonywania swych kompetencji zgodności z zasadą subsydiarności (odnosi się to również do Komisji Europejskiej w ramach realizacji jej kompetencji w zakresie inicjatywy ustawodawczej oraz państw członkowskich).

6. Zasady • Zasada proporcjonalności • Zasada proporcjonalności oznacza, że żadne działanie Wspólnoty Europejskiej, zgodnie z art. 5 ust. 3 TWE "(…) nie wykracza po za to, co jest konieczne, do osiągnięcia celów niniejszego Traktatu". Zasada ta oznacza zatem, że działania które podejmuje wspólnota powinny być proporcjonalne do wyznaczonych zadań. Zastosowany instrument prawny pozostaje w zgodzie z zasadą proporcjonalności jeżeli jest odpowiedni i konieczny dla realizacji określonego celu oraz proporcjonalny w stosunku do wymaganych ograniczeń. Kraje członkowskie zwracają szczególną uwagę na stosowanie i przestrzeganie zasady proporcjonalności, która de facto chroni ich kompetencje. W protokole do Traktatu Amsterdamskiego potwierdzono i wzmocniono stosowanie zasady proporcjonalności, która nakłada konieczność zgodności z tą zasadą, wszelkich działań podejmowanych przez instytucje wspólnotowe.

7. Zasady Zasada równości • Zasada równości oznacza, że wszelkie działanie jakichkolwiek podmiotów na terenie Unii Europejskiej musi być zgodne ze stosowaniem i przestrzeganiem równego traktowania. Wynika to wprost z art. 13 TWE, który stanowi, że: • "Bez uszczerbku dla innych postanowień niniejszego Traktatu i w granicach kompetencji, które Traktat powierza Wspólnocie, Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji.

8. Zasady Zasada solidarności • Zasada solidarności oznacza, że państwa członkowskie oraz Wspólnota Europejska działają solidarnie w celu realizacji zadań wynikających z zapisów traktatowych. Zasada ta znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 10 TWE, który mówi, że "Państwa Członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki ogólne lub szczególne w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z niniejszego Traktatu lub z działań instytucji Wspólnoty. Ułatwiają one Wspólnocie wypełnianie jej zadań. Powstrzymują się one od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów niniejszego Traktatu."Zasada solidarności jest realizowana w wymiarze wewnętrznych wspólnotowych relacji prawnych oraz wymiarze międzynarodowym.

9. Zasady Zasady polityki strukturalnej Unii Europejskiej • Do sformułowania zasad unijnej polityki strukturalnej doszło w czasie reformy funduszy strukturalnych z 1988 r. • Zasady w dużej mierze są wynikiem doświadczeń zdobytych przez Komisję Europejską w zakresie pierwszych prób koordynowania i finansowego wspierania polityk strukturalnych krajów członkowskich. • Od 1989 r. leżą u podstaw wspólnotowej polityki regionalnej i w związku z kolejnymi reformami funduszy strukturalnych są dopracowywane i udoskonalane z myślą o ich bardziej rygorystycznym stosowaniu w praktyce

10. Zasady Zasada subsydiarności • Zgodnie z zasadą subsydiarności (pomocniczości) Wspólnota, w dziedzinach, które nie podlegają jej wyłącznej właściwości, podejmuje działania jedynie wówczas i tylko wtedy, kiedy cele zamierzonego działania nie mogą zostać zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, mogą zaś, z racji zakresu lub skutków zamierzonego działania, zostać lepiej zrealizowane na szczeblu wspólnotowym. • Polityka regionalna nie należy do wyłącznych kompetencji Wspólnot Europejskich. Stanowi typowy przykład praktycznej realizacji zasady subsydiarności. • Problemy rozwoju regionalnego pozostają zatem w gestii danego państwa członkowskiego, a organy wspólnotowe ingerują w tę dziedzinę jedynie pomocniczo, uwzględniając skalę całego ugrupowania.

11. Zasady Zasada koncentracji • Zasada ta ma na celu koncentrację środków finansowych pochodzących z zasobów europejskich funduszy strukturalnych na realizacji ograniczonej liczby priorytetowych celów, mających podstawowe znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej. • Przejawem tej zasady są działania Komisji zmierzające do: • przeznaczenia środków z funduszy strukturalnych na ograniczoną liczbę celów, • wyselekcjonowaniu regionów dotkniętych najpoważniejszymi problemami na podstawie odpowiednio dobranych kryteriów, • koncentracji wsparcia w regionach opóźnionych w rozwoju w najmniej zamożnych krajach UE.

12. Zasady Zasada programowania wieloletniego (1) • Zasada ta ma na celu wypracowywanie wieloletnich programów rozwoju, zgodnie z partnerskim procesem decyzyjnym. Po zatwierdzeniu przez Komisję Europejską programy te są wdrażane pod kierunkiem państw beneficjentów zgodnie z postanowieniami rozporządzeń wspólnotowych odnoszących się do funduszy strukturalnych. • System programowania funduszy strukturalnych jest bardzo rozbudowany i zawiera wiele elementów, które każdy kraj członkowski, ubiegając się o wsparcie programów rozwoju regionalnego, powinien wziąć pod uwagę. • Po pierwsze, w przypadku regionów objętych Celem nr 1 wspólnotowej polityki regionalnej konieczne jest przygotowanie planu rozwoju[1]. Plan taki określa cele, priorytetowe działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa. Plan rozwoju jest strategicznym średniookresowym dokumentem planistycznym, scalającym rozwiązania horyzontalne, sektorowe i regionalne na poziomie krajowym oraz wskazującym kierunki rozwoju gospodarczego państwa. Plan rozwoju służy jako podstawa do negocjacji z Komisją Europejską dokumentu Podstawy Wsparcia Wspólnoty (Community Support Framework – CSF) dla danego państwa. W dokumencie tym określa się wielkość przyznanej pomocy z funduszy strukturalnych przez Unię Europejską na realizację celów wytyczonych w planie rozwoju oraz wielkość środków krajowych przeznaczonych na współfinansowanie akcji strukturalnych. Plan rozwoju w szerszym ujęciu obejmować ma wszystkie aspekty rozwoju kraju, również te, które nie mogą uzyskać współfinansowania funduszy europejskich lub których współfinansowanie pochodzi z innych źródeł pomocy zagranicznej (np. międzynarodowe instytucje finansowe).

13. Zasady Zasada programowania wieloletniego (2) • Zasadniczym elementem planu rozwoju są realizowane w jego ramach programy operacyjne. Programy operacyjne służą wdrażaniu Podstaw Wsparcia Wspólnoty na poziomie centralnym w postaci sektorowych programów operacyjnych (SPO) oraz działań o charakterze regionalnym. Programy operacyjne są przedmiotem oceny Komisji Europejskiej i negocjowane w celu przyznania na każdy z programów konkretnych alokacji środków z funduszy strukturalnych, które następnie zostaną w ramach każdego programu wydatkowane na realizację wybranych w drodze selekcji projektów. • Po zatwierdzeniu przez Komisję Europejską planu rozwoju i programów operacyjnych kolejnym etapem programowania funduszy strukturalnych jest przygotowanie tzw. uzupełnienia programu (ang. programme complement). Jest to dokument przedstawiający działania wdrażające odpowiednie priorytety programu operacyjnego, ich ocenę, określenie Beneficjentów końcowych działań. Uzupełnienie Programu zawiera także plan finansowy na poziomie działań dla każdego z realizowanych priorytetów. • W okresie realizacji zatwierdzonych przez Komisję Europejską programów operacyjnych i uzupełnienia programu dochodzi do wyboru i zatwierdzenia przez odpowiednie władze poszczególnych projektów współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych. Projekt jest najmniejszą dającą się logicznie wydzielić jednostką stanowiącą przedmiot pomocy (np. uruchomienie inkubatora przedsiębiorczości, realizacja określonego szkolenia).

14. Zasady Zasada partnerstwa • We wspólnotowej polityce regionalnej zasada partnerstwa rozumiana jest jako obowiązek uzgadniania wszystkich ustaleń w trakcie przechodzenia poprzez kolejne etapy procedury programowania. • Zgodnie z przyjętym w 1999 r. regulaminem ogólnym funduszy strukturalnych, państwo członkowskie (w rozumieniu władz centralnych) ponosi wyłączną odpowiedzialność w zakresie desygnowania partnerów na różnych poziomach organizacji terytorialnej kraju. Zakres swobody, co do określenia partnerów, nie jest niczym ograniczony.

15. Zasady Zasada dodatkowości • Zasada ta stanowi, że dla osiągnięcia autentycznego oddziaływania gospodarczego pomoc wspólnotowa ma być uzupełnieniem środków wydatkowanych przez państwa członkowskie. Oznacza, że pomoc Unii Europejskiej uzupełnia środki zgromadzone na dane działanie przez władze lokalne, regionalne lub krajowe.