ZASADY WYCENY AKTYWÓW I PASYWÓW

1. ZASADY WYCENY AKTYWÓW I PASYWÓW

2. Podstawowe kategorie cen • Cena zakupu- wyrażona w złotych rzeczywista wartość należna sprzedającemu bez podlegającego odliczeniu naliczonego w fakturze VAT podatku od towarów i usług, powiększona w razie importu o cło i ewentualny podatek akcyzowy.

3. Cena nabycia (art.28) - to cena zakupu pomniejszona o otrzymane rabaty, upusty, skonta i inne korzyści pieniężne, oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem tego składnika majątku do stanu, w którym będzie on zdatny do użytku. • W przypadku towarów, które wymagają długotrwałego przygotowania do obrotu fakultatywnie oraz środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych w budowie obowiązkowo, do ceny zakupu wlicza się koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania, a także związane z nimi dodatnie i ujemne różnice kursowe.

4. Koszt wytworzenia (art.28) - obejmuje bezpośrednie koszty produkcji we własnym zakresie (np. zużycie materiałów bezpośrednich, płace bezpośrednie) poniesione w celu doprowadzenia produktu do postaci i miejsca, w jakim się znajduje w dniu wyceny oraz uzasadnioną część kosztów pośrednich, tzn. zmienne pośrednie koszty produkcji i wiążąca się z normalnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych część kosztów stałych. W przypadku produktów, które wymagają długotrwałego procesu produkcji fakultatywnie oraz środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych w budowie obowiązkowo, do ceny zakupu wlicza się koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania, a także związane z nimi dodatnie i ujemne różnice kursowe.

5. Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:   1)   będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych,   2)   ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny,   3)   magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji,   4)   kosztów sprzedaży produktów.

6. Cena (wartość) sprzedaży netto (art.28 ust.5) • Za cenę sprzedaży netto składnika przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową.

7. Skorygowana cena nabycia aktywów finansowych i zobowiązań finansowych (art. 28 ust. 8a) to cena nabycia (wartość), w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych, pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

8. Wartość godziwa (art.28 ust.6) • Za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niezwiązanymi ze sobą stronami. (cena rynkowa, wartość oszacowana lub ustalenie wartości bieżącej poprzez dyskontowanie).

9. Trwała utrata wartości (art.28 ust.7) • Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku – do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.

10. Kwota wymagająca zapłaty (art.28 ust.1 pkt.7 i 8) jest to wyrażona w złotych kwota należności lub zobowiązań, wraz z naliczonymi karami umownymi, zasądzonymi kosztami sądowymi oraz należnymi za zwłokę odsetkami, której zapłaty przez kontrahenta oczekuje jednostka.

11. Wartość nominalna (art.28 ust.1 pkt.10) – odnosząca się do środków pieniężnych, gotówki, czeków czy wyemitowanych przez jednostkę papierów pieniężnych.

12. Średni kurs waluty obcej (art.30 ust.2 i 3) – średni kurs walut ogłaszany przez NBP.

13. Wycena aktywów • W myśl UoR (art.3 ust.1 pkt 12) składniki aktywów – to zasób, który posiada następujące cechy: • jest kontrolowany przez jednostkę • jest możliwość wiarygodnego określenia jego wartości • powstał w wyniku przeszłych zdarzeń • według przewidywań jednostka osiągnie dzięki niemu korzyści ekonomiczne W bilansie aktywa wykazuje się w wartości netto, czyli wartości początkowej lub ewidencyjnej skorygowanej o odchylenia od cen ewidencyjnych i koszty zakupu oraz umorzenia i skutki aktualizacji wyceny.

14. Wartości niematerialne i prawne Definicja (art.3 ust.1 pkt.14) • Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę na własne potrzeby względnie oddane do używania na podstawie najmu prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, których okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż 1 rok. Są to: • koszty zakończonych prac rozwojowych • wartości firmy • autorskie prawa majątkowe lub zrównane z nimi to: • - prawa majątkowe i prawa pokrewne do praw autorskich • - prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych • - licencje, koncesje /np. licencje na oprogramowanie komputerowe/ • - know – how

15. Wartości niematerialne i prawne 1. Koszty zakończonych prac rozwojowych 2. Wartość firmy 3. Inne wartości niematerialne i prawne 4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne

16. Wycena bilansowa (art.28 ust.1 pkt.1) • Wartości niematerialne i prawne wycenia się w ich wartości początkowej według cen nabycia lub kosztów wytworzenia lub wartości przeszacowanej, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości • Wycena bilansowa = wartość początkowa – amortyzacja za bieżący okres sprawozdawczy – odpis z tytułu utraty wartości

17. Amortyzacja (art.33 ust.1 – 4, art.44b ust.10) Wartość początkowa podlega odpisowi wg. przyjętej metody amortyzacji: • w przypadku kosztów zakończonych prac rozwojowych – amortyzacja liniowa do 5 lat • w przypadku wartości firmy - do lat 5-ciu lub w uzasadnionych przypadkach do lat 20 • w przypadku pozostałych wartości niematerialnych i prawnych wg ustalonego okresu. Amortyzacja jest rozliczana: • - od wartości firmy – w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych • - w pozostałych przypadkach – w ciężar kosztów amortyzacji Odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości rozliczne są w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych

18. Schemat księgowania • Odpis z tytułu utraty wartości niematerialnych i prawnych • Przywrócenie wartości, maksymalnie do wartości wcześniejszego odpisu.

19. Rzeczowe aktywa trwałe Definicja (art.3 ust.1 pkt.15, pkt.16) Środki trwałe nabyte, otrzymane lub wytworzone we własnym zakresie względnie oddane do użytkowania na podstawie najmu, to rzeczowe aktywa trwałe, których okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż 1 rok, a ponadto są kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się tu w szczególności: • - nieruchomości (grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budynki i budowle, będące odrębną własnością, lokale, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego) • - maszyny, urządzenia, aparatura, środki transportu itp. rzeczy • - ulepszenia w obcych środkach trwałych • - inwentarz żywy Środki trwałe w budowie to środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.

20. Rzeczowe aktywa trwałe • 1. Środki trwałe • a) grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu) • b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej • c) urządzenia techniczne i maszyny • d) środki transportu • e) inne środki trwałe • 2. Środki trwałe w budowie • 3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

21. Wycena bilansowa (art.28 ust.1 pkt.1 -2) • Środki trwałe i środki trwałe w budowie wycenia się w ich wartości początkowej po cenie nabycia bądź koszcie wytworzenia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości oraz odpisy amortyzacyjne w przypadku środków trwałych. • Wycena bilansowa = wartość początkowa – amortyzacja za bieżący okres sprawozdawczy – odpis z tytułu utraty wartości

22. Amortyzacja (art.31, art.32) • Wartość początkową środków trwałych z wyjątkiem gruntów nie służących wydobyciu kopalin zmniejszają odpisy amortyzacyjne według ustalonego okresu lub stawki i metody amortyzacji. • Amortyzacja jest rozliczana w koszty amortyzacji.

23. Odpisy aktualizujące wartości środków trwałych z tytułu likwidacji, wycofania z używania lub trwałej utraty wartości - odnosi się na pozostałe koszty operacyjne. Do przyczyn trwałej utraty wartości można zaliczyć: • zmianę technologii produkcji, • likwidację środka trwałego, • wycofanie z użycia, • zaniechanie lub restrukturyzacja działalności, • niekorzystne prognozy dotyczące zdolności ekonomicznej i technicznej środków trwałych, • niekorzystne zmiany w otoczeniu przedsiębiorstwa, spowodowane czynnikami prawnymi, technicznymi i gospodarczymi.

24. Schemat księgowania odpisu aktualizującego. 1. Odpis z tytułu utraty wartości . 2 Przywrócenie wartości, maksymalnie do wartości wcześniejszego odpisu.

25. Wartość środka trwałego może być również przeszacowana (zaktualizowana) w górę. Przesłankami tej zmiany mogą być tylko dwa przypadki: • 1. zmiana formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego lub komunalnego w spółkę kapitałową, • 2. decyzja administracyjna, wydana w formie Rozporządzenia Ministra Finansów (ostatnio miało to miejsce 1.01.1995 r. w wyniku czego zaktualizowana została wartość wielu środków trwałych). • Odzwierciedleniem drugiego zdarzenia było zwiększenie wartości pozycji pasywów - kapitału z aktualizacji wyceny i przyrost wartości środka trwałego.

27. Należności długoterminowe • Czyli należności, których termin realizacji jest dłuższy niż 12 m-cy, należności z tytułu dostaw i usług – zawsze są zaliczane do należności krótkoterminowych. Do tej pozycji kwalifikowane są należności z tytułu leasingu finansowego, należności od jednostek, z którymi zawarto ugodę lub układ. • Wycenabilansowa • Na moment bilansowy należności ujmuje się w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności (art. 28 ust. 1 pkt 7 UoR) • Należności w ciągu roku wykazywane są w wartości nominalnej, jednak na koniec okresu obrotowego, przynajmniej na dzień bilansowy, należy wykazać je w kwocie wymagalnej zapłaty, kierując się jednocześnie naczelną zasadą ostrożności.

28. Należności długoterminowe 1. Od jednostek powiązanych 2. Od pozostałych jednostek

30. Inwestycje długoterminowe • Definicje (art.3 ust.1 pkt.17) • Inwestycje – to najogólniej aktywa, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków. • Do inwestycji zalicza się aktywa finansowe oraz nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są wykorzystywane przez jednostkę, ale zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści. • - inwestycje majątkowe: nieruchomości, wartości niematerialne i prawne, inne • - inwestycje finansowe: udziały, akcje, inne papiery wartościowe udzielone pożyczki, inne. • /nie są użytkowane przez jednostkę/

31. Inwestycje długoterminowe 1. Nieruchomości 2. Wartości niematerialne i prawne 3. Długoterminowe aktywa finansowe a) w jednostkach powiązanych – udziały lub akcje – inne papiery wartościowe – udzielone pożyczki – inne długoterminowe aktywa finansowe b) w pozostałych jednostkach – udziały lub akcje – inne papiery wartościowe – udzielone pożyczki – inne długoterminowe aktywa finansowe 4. Inne inwestycje długoterminowe

32. Wycena bilansowa (art.28 ust.1 pkt.3 – 4, art.35 ust.4 – 7, art.35c) • Inwestycje zaliczone do aktywów trwałych wycenia się wg cen nabycia pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub wg wartości godziwej. • Z zasady inwestycje wycenia się wg wartości godziwej (cena rynkowa) – jeśli istnieje dla danej inwestycji aktywny rynek. • Jeżeli nie jest to możliwe – wycena następuje wg ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości; • Ta sama metoda wyceny powinna być stosowana w kolejnych latach.

33. Odpisy aktualizujące • Dokonywane są: • - z tytułu trwałej utraty wartości – obciążają koszty finansowe a odwracanie takich odpisów podlega zaliczeniu do przychodów finansowych (art. 35c) • - z tytułu przeszacowania w górę, do ceny rynkowej (wg wartości godziwej) różnicą z tytułu podwyższenia wartości zwiększa kapitał z aktualizacji wyceny a spadek wartości tej inwestycji obciąża kapitał z aktualizacji wyceny w kwocie nie wyższej niż wynosiło zwiększenie tego kapitału oraz w koszty finansowe w pozostałej kwocie ujemnej różnicy z przeszacowania nie rozliczonej z kapitałem z aktualizacji wyceny. (art.35 ust.4): • Od aktywów nabytych w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych nie dokonuje się od nich odpisów amortyzacyjnych!

34. 1. Zaksięgowanie różnicy pomiędzy ceną rynkową a niższą ceną nabycia. 2. Zaksięgowanie różnicy pomiędzy ceną rynkową a wyższą ceną nabycia. 3. Przywrócenie wartości inwestycji do wartości ceny nabycia. Wzrost następujący po uprzednim obniżeniu, zaksięgowanym w ciężar kosztów finansowych.

35. 1. Zaksięgowanie różnicy pomiędzy ceną rynkową a wyższą ceną nabycia. 2. Przywrócenie wartości inwestycji do wartości ceny nabycia Wzrost następujący po uprzednim obniżeniu, zaksięgowanym w ciężar kosztów finansowych.

36. Wycena zapasów • Definicja (art.3 ust.1 pkt.19) • Rzeczowe aktywa obrotowe to: • a). materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, • b). wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, • c). półprodukty oraz towary nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym

37. Bieżąca ewidencja zapasów rzeczowych składników aktywów obrotowych może być prowadzona stosownie do przyjętej przez jednostkę metody (art.17 uat.2): • a). ilościowo – wartościowo, w jednostkach naturalnych i pieniężnych • b). tylko ilościowo, wyłącznie w jednostkach naturalnych – stwarzając możliwość przyjęcia do wyceny okresu stosowanego do rozliczenia podatku dochodowego • c). tylko wartościowo (dotyczy wyłącznie towarów oraz opakowań znajdujących się w punktach obrotu detalicznego lub miejscach składowania) • d). odpisywania w koszty wartości materiałów i towarów na dzień ich zakupu lub produktów gotowych w momencie ich wytworzenia. Ustalenie stanu tych składników i jego wycena, w ślad za tym korekta o wartości tego stanu, powinna nastąpić nie później niż na dzień bilansowy.

38. Zapasy 1. Materiały 2. Półprodukty i produkty w toku 3. Produkty gotowe 4. Towary 5. Zaliczki na dostawy

39. Wycena bilansowa (art.28 ust.1 pkt.6) • Rzeczowe składniki aktywów obrotowych wycenia się wg cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy.

40. Odpisy aktualizujące wartości rzeczowych składników aktywów obrotowych dokonane w związku z (art. 34 ust.5) : • - utratą ich wartości użytkowych bądź handlowych • - oraz wynikające z wyceny według cen sprzedaży netto zamiast według cen nabycia albo zakupu, albo kosztów wytworzenia zalicza się odpowiednio w zależności od rodzaju zapasu do: • - pozostałych kosztów operacyjnych (odpisy dotyczące materiałów) • - kosztów wytworzenia sprzedanych produktów (produkty gotowe i produkcja w toku) • - lub kosztów sprzedaży (towary) Odpisy aktualizujące wartość rzeczowych składników aktywów obrotowych dokonane w związku z trwałą utratą ich wartości oraz wynikające z wyceny według niższych cen sprzedaży netto zamiast według cen nabycia, zakupu lub kosztów wytworzenia prezentuje poniższa tabela:

42. Wycena należności krótkoterminowych • Do należności krótkoterminowych stanowiących część aktywów obrotowych jednostki, zgodnie z art. 3 ust.1 pkt 18c UoR, zakwalifikowano wszystkie należności z tytułu dostaw i usług niezależnie od umownego terminu wymagalności (zapłaty) oraz z pozostałych tytułów, wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego – z wyłączeniem tych należności, które spełniają warunki zaliczenia do aktywów finansowych wykazywanych w odrębnej pozycji.

43. Należności krótkoterminowe 1. Należności od jednostek powiązanych a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty: – do 12 miesięcy – powyżej 12 miesięcy b) inne 2. Należności od pozostałych jednostek a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty: – do 12 miesięcy – powyżej 12 miesięcy b) z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń c) inne d) dochodzone na drodze sądowej

44. Na dzień bilansowy należy wycenić w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności – uwzględnieniem stopnia prawdopodobieństwa ich zapłaty. Należności i udzielone pożyczki wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty z zachowaniem ostrożności. Wartości należności aktualizuje się uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizacyjnego na należności: • od dłużników postawionych w stan likwidacji lub upadłości, • kwestionowane przez dłużników oraz, z których zapłatą dłużnik zalega, • należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, • należności przeterminowanych.

45. Odpis aktualizujący wartość należności w zależności od ich rodzaju obciąża pozostałe koszty operacyjne lub koszty finansowe. • Dokonane odpisy aktualizacyjne zmniejszają należności uznane za umorzone, przedawnione lub nieściągalne. • Należności w ciągu roku wykazywane są w wartości nominalnej, jednak na koniec okresu obrotowego, przynajmniej na dzień bilansowy, należy wykazać je w kwocie wymagalnej zapłaty, kierując się jednocześnie naczelną zasadą ostrożności.

47. Inwestycje krótkoterminowe Aktywa finansowe: • są płatne i wymagalne • lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego • lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia, • albo stanowią aktywa pieniężne,

48. Inwestycje krótkoterminowe 1. Krótkoterminowe aktywa finansowe a) w jednostkach powiązanych – udziały lub akcje – inne papiery wartościowe – udzielone pożyczki – inne krótkoterminowe aktywa finansowe b) w pozostałych jednostkach – udziały lub akcje – inne papiery wartościowe – udzielone pożyczki – inne krótkoterminowe aktywa finansowe c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne – środki pieniężne w kasie i na rachunkach – inne środki pieniężne – inne aktywa pieniężne 2. Inne inwestycje krótkoterminowe

49. Inwestycje krótkoterminowe • Cechą inwestycji krótkoterminowych jest łatwa zbywalność, dlatego w momencie pozyskania, ewidencjonuje się je podobnie jak inwestycje długookresowe, tzn. wg ceny nabycia lub ceny zakupu, natomiast na dzień bilansowy jednostka gospodarcza ma wybór i może je wykazać w bilansie: • 1. według wartości rynkowej, lub • 2. według ceny nabycia lub wartości rynkowej, w zależności która z nich jest niższa.