MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL EĞİTİM REHBERLİK ve DANIŞMA HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Dr. Ruhi KILIÇ

1. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL EĞİTİM REHBERLİK ve DANIŞMA HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Dr. Ruhi KILIÇ Genel Müdür

2. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL EĞİTİM REHBERLİK ve DANIŞMA HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Üstün Yetenekliler, Kadınlar, Yaşlılar ve Dezavantajlıların Hayat Boyu Öğrenimi

3. Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Stratejisi ve Faaliyet Planı 2009-2013 Dönemi Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Faaliyet Planı, 07.01.2010 tarihinde toplanan Mesleki Eğitim Kurulu’nda alınan karar gereğince; Millî Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu ve Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu temsilcilerinden oluşturulan Komisyon tarafından 08.02.2010 tarihinde gerçekleştirilen toplantıda görüşülerek onaylanmıştır.

4. Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Stratejisi ve Faaliyet Planı Planda vasıfsız genç insanlar, yaşlılar, işsizler, engelliler bireyler dezavantajlı bireyler olarak tanımlanmıştır. Hayat boyu öğrenme ilkesi esasları çerçevesinde Genel Müdürlüğümüzce özel eğitime ihtiyacı olan bireylere örgün ve yaygın eğitim hizmetleri sunulmaktadır. Bu kapsamda sunulan eğitim hizmetleriyle özel eğitim gerektiren bireylerin toplumsal yaşama aktif katılımları, üretken ve bağımsız bireyler olarak iş ve meslek hayatına hazırlanmaları amaçlanmaktadır.

5. Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve 2009-2013 Dönemi Hayat Boyu Öğrenme Faaliyet Planı DEZAVATANJLI BİREYLERİN HAYAT BOYU ÖĞRENİMLERİ

6. DEZAVATANJLI BİREYLERİN HAYAT BOYU ÖĞRENİMLERİ “Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve 2009-2013 Dönemi Hayat Boyu Öğrenme Faaliyet Planı” Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü koordinesinde sorumlu kurum ve ilişkili kurum/kuruluşlar ile yürütülmektedir.

7. DEZAVATANJLI BİREYLERİN HAYAT BOYU ÖĞRENİMLERİ • “Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve 2009-2013 Dönemi Hayat Boyu Öğrenme Faaliyet Planı”nda, • Hayat boyu öğrenmeye katılım sürecinde dezavantajlı bireylere özel önem verilmesi, • Tüm bireylere okuma yazma becerisi kazandırılarak okuryazar oranında artış sağlanması ve • başta kırsal kesimdekiler ve dezavantajlılar (yaşlılar, kadınlar ve engelliler vb.) olmak üzere okuma yazma bilmeyenler tespit edilerek, okuma yazma kurslarına katılımları teşvik edilerek okuma yazma öğrenmeleri hedeflenmektedir.

8. Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve 2009-2013 Dönemi Hayat Boyu Öğrenme Faaliyet Planı Genel Müdürlüğümüz Sorumluluğunda yürütülen faaliyetler: a) Engel durumuna göre yaygın eğitim programları geliştirmek, mevcut öğretim programlarını ve eğitim materyallerini uyarlamak, b) Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin öğrenme özellikleri, yetersizlikleri, eğitim ihtiyaçları ve engellilerle iletişim, mesleki yönlendirme konularında yaygın eğitim hizmeti sunan kurumlarda istihdam edilen personeli bilgilendirmek ve bilinçlendirmek

9. Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve 2009-2013 Dönemi Hayat Boyu Öğrenme Faaliyet Planı çerçevesinde Genel Müdürlüğümüz Sorumluluğunda yürütülen faaliyetler: c) Eğitim ortamlarının özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gereksinimlerine göre düzenlemesi, ç) Okuma yazma kursları düzenlenmesi, d) Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin ailelerine yönelik olarak aile eğitimi programının hazırlanması

10. Genel Müdürlüğümüz Sorumluluğunda yürütülen faaliyetler: • Okuma yazma kursları • Her yıl Temmuz-Ağustos ayları arasında Genel Müdürlüğümüzce öğrenim çağı dışında kalan görme, işitme ve ortopedik engelli bireylerin temel yaşam becerilerini geliştirmek, öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yatılı okuma-yazma kursları düzenlenmektedir. • Bu eğitimlerde katılanların yeme, içme ve barınma ihtiyaçları Bakanlığımız tarafından karşılanmaktadır.

11. Genel Müdürlüğümüz Sorumluluğunda yürütülen faaliyetler: • Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin ailelerine yönelik olarak aile eğitimi programı hazırlanması • Ön hazırlık amacıyla Özürlüler İdaresi Başkanlığınca 25-26 Kasım 2010 tarihinde “Özürlü Çocuğa Sahip Aileler İçin Aile Rehberlik Hizmetleri” konulu çalıştay yapılmıştır. • Çalıştayın sonuç raporunda tespit edilen hususlar dikkate alınarak aile eğitim programının hazırlanması çalışmasına başlanılmıştır.

12. Engel durumuna göre yaygın eğitim programları geliştirmek, mevcut öğretim programlarını ve eğitim materyallerinin uyarlanması • Genel Müdürlüğümüze bağlı olarak faaliyetini sürdüren iş eğitim merkezlerine, zorunlu öğrenim çağı dışında kalan ve genel eğitim programından yararlanamayan özel eğitime ihtiyacı olan bireyler devam etmektedir. • Bu kurumlarda bireylere akademik bilgi ve becerilerin yanı sıra iş ve mesleğe yönelik beceriler kazandırmayı amaçlayan programlar uygulanmaktadır.

13. iş eğitim merkezlerinde, akademik bilgi ve becerilerin yanı sıra onlara iş ve mesleğe yönelik beceriler kazandırmayı amaçlayan programlar uygulanmaktadır. • Farklı sürelerde ve farklı konularda kurs programlarının yer aldığı bu kurumlarda her kurs programını tamamlayan öğrenciye o kursu tamamladığını gösteren İş Eğitim Merkezi Kurs Bitirme Belgesi verilmektedir.

14. İş Eğitim Merkezi Kurs Bitirme Belgesi mesleki eğitim merkezlerince verilen belgeye denk değildir. • Şartların uygun olması ve başka bireylerin öğrenim hakkını engellememek kaydıyla her öğrencinin istediği kadar kurs programına katılabilmesi mümkündür. • Bir kurs programının açılabilmesi için en az beş kursiyer olması gerekmektedir • Her kursun süresi en az bir en fazla üç öğretim yılı olarak düzenlenmektedir.

15. Eğitim ortamlarının özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gereksinimlerine göre düzenlemesi Genel Müdürlüğümüzce zihinsel, görme ve işitme yetersizliği olan bireyler için kitaplar hazırlanarak basımı ve dağıtımı yapılmaktadır.

16. Zihinsel Yetersizliği Olan Bireyler İçin Kitap • 2010-2011 öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere • Eğitim ve uygulama okullarındaki öğrenciler için 7 alanda 12 kitap (Okuma Yazma 1, Okuma Yazma 2, Matematik 1, Matematik 2, Matematik 3, Hayat Bilgisi 1, Hayat Bilgisi 2, Toplumsal Uyum Becerileri, Beslenme Bilgisi, Dil ve Konuşma, Trafik ve İlk Yardım 1, Trafik ve İlk Yardım 2), • iş okullarındaki öğrenciler için 4 alanda 6 kitap (Matematik 1, Matematik 2, Matematik 3, Sosyal Hayat, Müzik, Resim İş) olmak üzere • toplam 18 kitap hazırlanmıştır. • 216 000 kitap basılarak okullara dağıtımı yapılmıştır.

17. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Kitap • Görme engelli öğrenciler için Braille kabartma yazı ile ders kitapları basılmakta, öğrencilere ücretsiz dağıtımı sağlanmaktadır. • 2009-2010 eğitim öğretim yılında ilköğretim ve ortaöğretim kademesindeki • toplam 2054 öğrenci için • 21.330 adet kitap basılmış ve • öğrencilere ücretsiz dağıtımı yapılmıştır.

18. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Kitap • 2010-2011 eğitim öğretim yılında ise, 291 çeşit kitabın toplam 2130 öğrenciye,21.500 adet kitabın basım ve dağıtımı yapılmıştır. • 2010-2011 öğretim yılında ilköğretim ve ortaöğretim kademesinde görevli görme engelli öğretmenler için Braille yazı ile ilköğretim ve ortaöğretim kademesinde 36 çeşit ders kitabı basılmış ve bu öğretmenlere ücretsiz ulaştırılmıştır.

19. Az Gören Bireyler İçin Kitap • Az gören öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun puntoda metni büyüterek okuyabilmelerinin sağlanabilmesi için ilköğretim ve ortaöğretim ders kitapları CD ortamında hazırlanmıştır. • 2010-2011 eğitim öğretim yılında az gören öğrencilere CD ortamında hazırlanan ders kitaplarının ücretsiz dağıtımı yapılmıştır. • Halen öğrencilerin talepleri doğrultusunda CD ortamında hazırlanan ders kitapları ücretsiz karşılanmaya devam edilmektedir.

20. Az Gören Bireyler İçin Kitap • Az gören öğretmenlerin ihtiyaçlarına uygun puntoda metni büyüterek okuyabilmelerinin sağlanabilmesi için • ders kitabı, • çalışma kitabı ve • kılavuz kitabı CD ortamında hazırlanmış, • az gören öğretmenlere ücretsiz olarak çoğaltılıp dağıtımı yapılmıştır.

21. İşitme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Kitap İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında, herhangi bir engeli olmayan ve işiten akranlarının takip ettikleri ilköğretim programları ve kitapları kullanılmaktadır. Ancak işitme engelliler, sesle ilgili çevresel uyaranları algılamakta sıkıntı çektiği için anlama ve kavrama problemleri yaşamaktadırlar. Bu nedenle, akranlarına kıyasla kelime dağarcıkları oldukça dar ve ana dillerini öğrenme süreçleri uzun olabilmektedir.

22. İşitme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Kitap • İşitme Engelli Öğrencilerin, ders kitaplarından daha etkin bir şekilde yararlanabilmeleri için; • İlköğretim Okullarında okutulan; kitaplardan 7’sinin konu başlıklarına dokunulmadan ve kazanımları azaltılmadan yardımcı ders aracı olarak yeniden yazılmıştır. • Bu kitaplar, 2010-2011 eğitim öğretim yılında okutulmak üzere 15.606 adet bastırılmış, işitme engelli öğrencilere ve bu okullarda çalışan öğretmenlere dağıtılmıştır.

23. Özel Eğitime Gereksinim Duyan Öğrencilerin Okullarına Ücretsiz Taşınması Hizmeti Özel eğitim gerektiren öğrencilerin okullarına devamını teşvik etmek amacıyla Genel Müdürlüğümüz ile Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı arasında, "Özel Eğitime İhtiyaç Duyan Öğrencilerin Okullarına Ücretsiz Taşınması Projesi" hazırlanmıştır. Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğünden sağlanan kaynakla sağlanmaktadır.

24. Özel Eğitime Gereksinim Duyan Öğrencilerin Okullarına Ücretsiz Taşınması Uygulama, 2004-2005 eğitim-öğretim yılı 2. döneminde Zihinsel engelli öğrenciler ve otistik öğrencilerin okullarına ücretsiz taşınması şeklinde başlamıştır. 2005-2006 eğitim-öğretim yılından itibaren ise özel eğitime ihtiyacı olan görme, işitme ve ortopedik engelli öğrenciler ile özel eğitim sınıflarına devam eden öğrencileri de kapsayacak şekilde yaygınlaştırılmıştır. Hizmet, eğitim-öğretim yılı boyunca verilmektedir.

25. Özel Eğitime Gereksinim Duyan Öğrencilerin Okullarına Ücretsiz Taşınması Proje kapsamında: Bakanlığımıza bağlı özel eğitim okullarındaki (görme, işitme, ortopedik, zihinsel, otistik)gündüzlü öğrenciler ile İlköğretim Genel Müdürlüğüne bağlı ilköğretim okullarının bünyesinde açılan özel eğitim sınıflarındaki öğrenciler taşınmaktadır. Öğrencilerin eğitim öğretim hizmetinden yararlanmaları ve okula devamlarında önemli bir destek sağlamıştır. Öğrencilerin okul-ev arası taşınması, Bakanlık olarak temel aldığımız “her birey eğitim görmeli” ilkemizin gerçekleştirilmesi açısından da büyük önem taşımaktadır.

26. ÖZEL EĞİTİME GEREKSİNİM DUYAN ÖĞRENCİLERİN OKULLARINA ÜCRETSİZ TAŞINMASI HİZMETİ 2004-2005 Eğitim-Öğretim yılından 2010-2011 Eğitim-Öğretim yılana kadar toplam 128.326 öğrenci evinden alınıp okullarına ücretsiz taşınmış olup 136.381.000.-TL ödenmiştir. 2010-2011 Eğitim-Öğretim yılında 35.510 engelli öğrenci evinden alınıp okullarına ücretsiz taşınmaktadır. Tahsis edilen ödenek 45.000.000,00.-TL ‘dir.

27. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL EĞİTİM REHBERLİK ve DANIŞMA HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Rehberlik Hizmetlerimiz ve Hayat Boyu Öğrenim

28. ÜLKEMİZDE HAYAT BOYU REHBERLİK ALANINDA ÖNEMLİ BİR AŞAMA: MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL EĞİTİM REHBERLİK ve DANIŞMA HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

29. Hayat Boyu Rehberlik • Her yaştan bireylere; • Yaşamlarının herhangi bir döneminde • Eğitsel ve mesleki tercihlerini yapabilmeleri • Kendileri ve mesleklerini geliştirebilmeleri ve sürdürebilmeleri • için verilen destek hizmetleridir.

30. Hayat Boyu Mesleki Rehberlik • Bireylerin, istihdam edilmelerinde desteksağlamak, • İşgücü piyasasında olan bireylere mesleki kararlarında yardımcı olmak, • İşgücü piyasası ihtiyaçları ile bireylerin özelliklerini daha iyi eşleştirmek, • Eğitimi bırakma oranlarını düşürmek için önemlidir.

31. Hayat Boyu Mesleki Rehberlik Sadece bireyler için değil , • Hükümetlerin eğitimdeki politika hedefleri, • İş piyasası ve sosyal eşitlik hedefleri , • Hayat boyu öğrenme ve aktif işgücü politika hedeflerine yönelik etkili sistemler geliştirmek ve • insan gücünün etkili ve verimli kullanımı • için de önemlidir.

32. ULUSAL MESLEKİ BİLGİ SİSTEMİ Ulusal Mesleki Bilgi Sistemi , hayat boyu eğitim ve hata boyu mesleki rehberlik felsefesi ile mesleki rehberlik hizmetlerini web tabanlı olarak bireylere ulaştıran bir sistemdir. Kendi kendine hizmet almayı geliştirmek amacıyla geliştirilmiş olan MBS, yüz yüze iletişime alternatif değil, destekleyicidir.

33. Neden Ulusal Mesleki Bilgi Sistemi? • Mesleki rehberlik çalışmalarına her yaştan bireylerin erişimini sağlamak, • Mesleki rehberlik çalışmalarını yaygınlaştırmak, • MEB, İŞKUR ve diğer kurum ve kuruluşlar kapsamında verilen mesleki rehberlik çalışmalarına destek sağlamak, • Ülke genelinde farklı kurum ve kuruluşlar arasında verilen mesleki rehberlik çalışmalarında eşgüdüm sağlamak

34. mbs.meb.gov.tr

35. Ulusal Mesleki Bilgi Sisteminin • Hedef Kitlesi • Öğrenciler • Gençler (eğitime devam edenler, okulu bırakmış olanlar, okulu bırakma riski olanlar) • Yetişkinler (çalışan ve çalışmayanlar) • Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler • İşsizler • (İlgi, yetenek ve mesleki değerini merak eden, hayat boyu eğitim fırsatları konunda bilgi sahibi olmak isteyen13 yaş üstü tüm bireyler)

36. Sistem üç temel bölümden oluşmaktadır.

37. PSİKO-SOSYAL DESTEK HİZMETLERİ

38. 7-19 Yaş Aile Eğitimi Programı • 7-19 yaş grubunda çocuğu olan ailelere yönelik olarak 8 oturumluk bir Aile Eğitim Programı hazırlanmıştır. • Söz konusu program geliştirilirken , Hayat Boyu Öğrenme ilkesi de temel alınmıştır.

39. 7-19 Yaş Aile Eğitimi Programı • Programın içerisinde yer alan modüller; • Ergeni tanımak • İletişim kurmak • Birlikte büyümek • Aile tutumları • Riski yönetmek • Olumlu davranış kazandırma • Uzlaşabilmek • Geleceği planlamak

40. 7-19 Yaş Aile Eğitimi Programı Verileri *4 Şubat 2011 tarihine kadar ulaşılan verileri kapsamaktadır.

41. Anne Destek Programı Uygulamaları • Anne Destek Programı(ADP) uygulamaları 2003 yılında Bakanlığımız ile Anne Çocuk Eğitim Vakfı arasında imzalanan işbirliği protokolü ile başlamıştır. • Çocuğun tüm gelişimini destekleyebilmek için ev ortamındaki etkili kişi olarak anneyi hedeflemiştir. Annelerin çocuk yetiştirirken ihtiyaç duydukları ebeveynlik becerilerini geliştirmelerine destek olmak üzere hazırlanmıştır. • 3-6 yaş arasında okul öncesi dönemde çocuğu olan anneler ve 7-11 yaş arasında, okul döneminde çocuğu olan annelere yönelik olarak uygulanmaktadır.

42. Anne Destek Programı Uygulamaları • 2003 yılından bu yana toplam 27 ADP Eğitim Semineri gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, 562 rehber öğretmen ADP uygulayıcı eğitimini almıştır. 1474 adet ADP kursu açılmış ve 34533 anneye ulaşılmıştır(Veri Güncelleme Tarihi Mart 2011)

43. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM) ile Birlikte Gerçekleştirilen Çalışmalar • KSGM tarafından yürütülen “Kadına Yönelik Aile içi Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı (2007-2010)”un hazırlanması sürecinde rol alınmıştır. • Bakanlığımıza bağlı okullarda ve kurumlarda eğitim-öğretimlerine devam eden öğrencilerimizin ailelerine yönelik psikososyal destek çalışmaları il/ilçe düzeyinde planlanarak uygulamalar gerçekleştirilmiştir. • KSGM tarafından yürütülecek olan “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı (2011-2015)”in hazırlık çalışmaları halen devam etmekte olup; Genel Müdürlüğümüz kendi görev, yetki ve sorumluluğu çerçevesinde katkı sunmaya devam etmektedir.

44. Üstün Yetenekliler

45. Üstün yetenekli bireyler; • Bir ülkenin sahip olduğu en önemli insan kaynağıdır. • Önemli gelişmeler ve ilerlemeler bu kaynağın etkin kullanımı ile mümkündür. • Bu nedenle üstün yetenekli bireylerin belirlenmesi, eğitilmesi ve istihdamı ülkemizin kalkınmasında ve ilerlemesinde önemli bir katkı sağlayacaktır.

46. Ülkemizdeki Çalışmalar • Enderun mektebi • 5245 sayılı “İdil Biret ve Suna Kan’ın yabancı memleketlere müzik tahsiline gönderilmesine dair Kanun”07/07/1948 tarihli kanun • 6660 SayılıGüzel Sanatlarda Fevkalade İstidat Gösteren Çocukların Devlet Tarafından Yetiştirilmesi Hakkında Kanun 24.02.1956 tarihli 9242 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

47. Ülkemizdeki Çalışmalar • Fen Liseleri(1962 yılındaki Milli Eğitim Şurasında alınan karar doğrultusunda üstün yetenekli çocukların yetiştirilmesi amacıyla 1964 yılında kurulmuştur; 96 Fen Lisesi, 23.203 Öğrenci) • Anadolu Liseleri (991 Anadolu Lisesi, 410.000 Öğrenci) • Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi (57 AGSL, 10.134 Öğrenci) • Spor Liseleri (22 Spor Lisesi,3.386 Öğrenci) • Sosyal Bilimler Liseleri (18 SBL, 3.120 Öğrenci) • Bilim ve Sanat Merkezleri (59 BİLSEM ve 6942 Öğrenci )

48. Ülkemizdeki Diğer Çalışmalar; • Türk Eğitim Vakfı İnanç Türkeş Özel Lisesi (TEVİTÖL) • Beyazıt Ford Otosan İlköğretim Okulu

49. Üniversitelerde Yapılan Çalışmalar İnönü Üniversitesi Üstün Yetenekliler Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi Karabük Üniversitesi Üstün Yetenekliler Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Üstün Yetenekliler Eğitim Programları (UYEP) Anadolu Üniversitesinde ilköğretim ve ortaöğretim kademelerinde üstün yetenekli öğrenciler için yürütülmektedir. İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi- Üstün Zekalılar Eğitim Anabilim Dalı 2002-2003 öğretim yılında üstün zekalı öğrencilere sınıf öğretmeni yetiştirmeye başlamıştır. Çocuk Üniversiteleri Ankara Üniversitesi İstanbul Üniversitesi

50. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Aralık 2009’da toplananBilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK)19. toplantısında “Üstün Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planı”nın hazırlanması kararını almıştır. BTYK strateji planındaki temel başlıklar: • Tanılama • Eğitim modelleri • İnsan kaynakları • Sürdürülebilirlik