Multi-Family Therapy: Theoretische reflecties en handvaten voor de praktijk

1. Multi-Family Therapy: Theoretische reflecties en handvaten voor de praktijk Gilbert MD Lemmens, Vakgroep Psychiatrie en Medische Psychologie, UGent, Universitaire Dienst Psychiatrie, UZ Gent (B) Bruno Hillewaere, Psychotherapeutisch Centrum De Vliersprong (NL)

2. Multi-Family Therapy • Voorstelling & kennismaking • Vragen • Situering • Theoretische kader • Organisatie • Therapeutisch proces

3. Multi-Family Therapy: algemene voorstelling • Gilbert MD Lemmens • Kliniekhoofd Psychiatrie, UDP, UZ Gent - Gastprofessor Psychiatrie, Ugent • Gezinstherapeut - supervisor - opleider Relatie-en Gezinstherapie • Research associate, Section of Family Therapy, IOP, London • Bruno Hillewaere • Psycholoog – systeemtherapeut, Psychotherapeutisch Centrum de Viersprong • Gezinstherapeut – Hoofdopleider Systeemtherapie

4. Multi-Family Therapy: MFT voorstelling • Gilbert MD Lemmens • Oplossingsgerichte groepen alcoholmisbruik – eetstoornissen • Familiediscussiegroepen algemene psychiatrie, dagcentrum PZ: open en gesloten formaat • MFT groepen voor gerontopsychiatrische patiënten (supervisie) • Familiediscussiegroepen voor chronische pijnpatiënten • Systemische MFT groepen voor depressie • Narratieve familiegroepen voor depressieve jong volwassenen • Body-mind groepen voor paren met infertiliteitsproblemen • Bruno Hillewaere • Gezinsdeeltijdbehandeling voor gezinnen met adolescenten • Opstarten MFT binnen Jeugd: vb. MBFT

5. Multi-Family Therapy = groep Elke groep: veiligheid & kennismaking Hiertoe bestaan verschillende mogelijkheden Nadat het doel & werkwijze is bepaald Kennismakingsrondje met elkaar op een manier zoals het er ook aan toe zou kunnen gaan in een multi family groep

6. Multi-Family Therapy: Vragen? • Wat weten? • Wat leren? • Hoe?

7. Situering • Peter Laqueur • Creedmore Mental State Hospital • Vraag-antwoord meetings • Open-ended groepen met 4-5 patiënten, 2 therapeuten, observatoren, wekelijks, 90 min, 6-8 maanden • Verbetering van gezinscommunictia en intrafamiliale relaties (veilige differentiatie) (1964: schizofrenogene moeder/double bindhypothese/ kerngezin)

8. Situering • Peter Laqueur • Verdere ontwikkelingen • Verschillende psychiatrische en medische stoornissen • Verschillende klinische settings • Verschillende therapeutische concepten • Weinig verspreid en zeer specifiek • Outcome- en procesonderzoek: ‘relatief’

9. Multi-Family Therapy: theoretisch kader • Welk theoretisch/conceptueel kader wordt gehanteerd op afdelingsniveau? • Psychopathologie? • Gezinswerking? Effect op MFT (keuze?)

10. Multi-Family Therapy: theoretisch kader • Psychopathologie? • Gezin  psychiatrische stoornis  gezin • Systemisch, gezinsfasenmodel, family systems – illness model, ilness as a central organising principle?

11. Systemische concepten Individu is deel van verschillende contexten en relaties Beïnvloedt deze contexten en relaties Wordt beïnvloed door deze contexten en relaties Complexiteit van problemen (multifactoriele causaliteit) Oplossingen vinden plaats in context en in relaties Gezinnen zitten vast in interactiepatronen (beperkte betekenis, gedrag, interacties, herhalingen, weinig differentiatie) Systemische therapie poogt de interacties (gedrag/betekenissen) te veranderen → invloed op symptomen Illness organizing principle (P. Steinglas)/Illness family systems model (J. Rolland)/Dominant illness-related stories, thin non-illness-related stories (M. White)

12. Systemische concepten = contextualiseren van het probleem Inbrengen van verschillende betekenissen Veranderen van perspectieven Inbrengen van geslacht, leeftijd, levensfase, gezinsstructuur, socio-economische en culturele aspecten, maatschappij en leven Inbrengen van tijd Inbrengen van differentiatie = werken met circulaire invloeden om het probleem op te lossen = verschillende hypothesen (complexiteit van problemen) = onderhoudende interacties in kaart brengen = ondersteunen van gezond functioneren

13. Family systems-illness model • Psychosociale aspecten van ziekte (begin, verloop, outcome, incapaciteit) • Fase van een ziekte (crisis, chronisch, terminaal) • Wisselwerking tussen een ziekte en het gezin • praktische noden vs instrumentele stijl van het gezin • Affectieve noden vs affectieve stijl vh gezin • Tijdsfase van een ziekte vs gezins- en ontwikkelingsfase • Betekenis van een ziekte vs waarden/ geloofsysteem • Historische data (mortaliteit) vs transgenerationele geschiedenis van ziekte en verlies

14. Family systems-illness model • Psychosociale aspecten van ziekte (begin, verloop, outcome, incapaciteit) • Fase van een ziekte (crisis, chronisch, terminaal) • Wisselwerking tussen een ziekte en het gezin • praktische noden vs instrumentele stijl van het gezin • Affectieve noden vs affectieve stijl vh gezin • Tijdsfase van een ziekte vs gezins- en ontwikkelingsfase • Betekenis van een ziekte vs waarden/ geloofsysteem • Historische data (mortaliteit) vs transgenerationele geschiedenis van ziekte en verlies

15. Psychosociale aspecten van ziekte (begin, verloop, outcome, incapaciteit) • Fase van een ziekte (crisis, chronisch, terminaal) • Wisselwerking tussen een ziekte en het gezin • praktische noden vs instrumentele stijl van het gezin • Affectieve noden vs affectieve stijl vh gezin • Tijdsfase van een ziekte vs gezins- en ontwikkelingsfase • Betekenis van een ziekte vs waarden/ geloofsysteem • Historische data (mortaliteit) vs transgenerationele geschiedenis van ziekte en verlies

16. Accommodatie aan de noden van de ziekte Herstructurering van de routines binnen het gezin Uitstel van beslissingsproces Verdeling van de ressources uit balans Invasie/disruptie van de gezinsrituelen Distortie van de gezinsidentiteit Ziekte als het centraal organiserend principe

17. Ziekte als centraal organiserend principe • De centrale rol van het symptoom binnen het gezinsleven • Verenging van het tijdsperspectief met focus op hier en nu • Beperking van de beschikbare patronen van gezinsinteracties. • Een uitvergroting van aspecten van het gezinsfunctioneren • Verminderde mogelijkheid om tegemoet te komen aan gezinslevenscyclusbehoeften • Het verlies van het gevoel van agency (hulpeloosheid)

18. Multi-Family Therapy: Inleidende vragen: • Voor diegenen die interesse hebben om op te starten: • Met welk doel zouden jullie dit opstarten? • Wat denk je dat de meerwaarde hiervan zal zijn? • Wat kan jullie helpen bij het opstarten? • Welke vorm/ methodiek? • Welke hindernissen zien jullie? • Voor diegenen die al werken met MFT: • Welk doel en welke methodiek? En waarom? • Wat helpt/werkt? Waar ligt de meerwaarde? • Welke hindernissen ervaren jullie? Waar lopen jullie tegen aan? Vragen?

19. Multi-Family Therapy: theoretisch kader Wat doet gebeurt er in een MFT groep? Communicatie? Relaties? Wisselwerking psychiatrische stoornis & gezin ..........

20. Multi-Family Therapy: theoretisch kader • Wat doet gebeurt er in een MFT groep? • Communicatie • ‘normaliseren’, meer respectvol, minder conflictueus • ‘actief’ luisteren • stimulatie van interne dialoog • Cohesie/verbindend gevoel binnen gezin • Wij-gevoel ipv ik gevoel • Minder pathologiseren

21. Multi-Family Therapy: theoretisch kader • Wat doet gebeurt er in een MFT groep? • Sociaal context en netwerk (‘overeenkomst’) • Niet alleen op de wereld / stigmatisatie doorbreken • Isolatie doorbreken • Steun- terugvallen • Leren van anderen - probleemoplossing • Gezondmakend: aanwezigheid ‘gezonden’, aandacht gezonde verhalen • Gezonde competitie – sociaal aanvaard gedrag • (‘zwarte’) Humor

22. Multi-Family Therapy: theoretisch kader • Wat doet gebeurt er in een MFT groep? • contextualiseren van het probleem (‘verschil’) • Inbrengen van verschillende betekenissen • Inbrengen van geslacht, leeftijd, levensfase, gezinsstructuur, socio-economische en culturele aspecten, maatschappij en leven • Inbrengen van tijd • Inbrengen van differentiatie • Inbreng van nieuwe inzichten en andere perspectieven

23. Multi-Family Therapy: theoretisch kader • Gezinswerking? • Integraal deel van afdelingswerk / enkel op indicatie? • Welk aanbod? • Aan bed • Gespreken met coördinator, psycholoog, psychiater • Partnerrelatietherapie • Gezinstherapie • MFT • Gezin of partnerrelatie bij aanvang als focus: • Drenthe, RMPI Rotterdam, PTC De Viersprong, (utrecht, A’dam),..…

24. Gezinswerking patient Complexiteit familie team

25. Gezinswerking Typisch patienten/families/teams Eigen ideen over problemen en oplossingen Vastzitten in eigen verhalen Not yet said verhalen Verschillende doelstellingen Wederzijdse invloeden (actie/reactie) Eigen competenties/krachten/mogelijkheden

26. Gezinswerking Verschillende niveau’s: Niet therapeutische setting: gesprek aan bed, bezoek Inhoud: informatie/ psychoeducatie/therapeutisch Therapeutische setting: individueel/groep Met of zonder gezinsleden: partnerrelatie/gezin/gezinsgroep Voorbeelden Individuele partnerrelatie/gezinssessies Educatie over de impact van depressie op het gezin en omgekeerd Relatie groepen Basisgroep (gezinsfasen, gezinscultuur, communicatie, …) Genogram groep ‘Objects flottants’ groep Gezinsgroepen Patienten, partners, kinderen Patienten, ouders, brussen

27. Gezinswerking Welke doelstellingen (inhoudelijk/niveau) willen we bereiken-dromen? Uit welk conceptueel kader kunnen we putten? Welke ressources en competenties zijn aanwezig? Welke zijn de eerste stappen?

28. Multi-Family Therapy: theoretisch kader • Belang van duidelijk theoretisch kader binnen en buiten familiegroep • Doelstelling van de MFT • Belang van goede integratie met afdeling/familiepakket • Informatie- en ressorcesuitwisseling • Onderdeel van therapeutisch pakket • Onderdeel van familiewerking

29. Multi-Family Therapy: organisatie? • Recrutering? • Probleem? • Patiënten: psycho-educatie • Familie: infobrochure, direct aanspreken • Info-avond • Inschakeling van ‘experienced’ gezinsleden

30. Multi-Family Therapy: organisatie? • Structuur? • Patiënt • Inclusie – exclusie • Homogeen/heterogeen, .... • Familie • Familieledengroep vs familiegroep • Welke familieleden: partners, ouders, kinderen (leeftijd?),...

31. Multi-Family Therapy: organisatie? • Structuur? • Groep • Grootte: 4-8 patiënten, .... • Tijdstip: tijdens, na opname, combinatie, .... • Formaat: open-ended, gesloten, .... • Duur: aantal sessies, interval, sessie, pauze, ... • Team • Model: psychoeducatief, gedragsmatig, systemisch, .... • Therapeuten en observatoren: samenstelling, geslacht, plaats, rolverdeling, evenwaardigheid, .... • Relatie met afdeling (therapeuten, plaats, avondwerk, ....), relatie met familiewerking

32. Multi-Family Therapy: therapeutisch proces? • Regels • Voorstelling • Medisch geheim • Niet spreken • Aanwezigheid • ......

33. Multi-Family Therapy: therapeutisch proces? • Therapeuten: • 2, man-vrouw, functie, rolverdeling, .... • Therapeutisch proces (????) • Snelheid en traagheid • Direct en indirect interveniëren • Sturen en loslaten • Verbaal en non-verbaal • Proces en inhoud • Verschil en overeenkomst • Rollenspel MFT groep (verbindingen?)

34. Multi-Family Therapy: therapeutisch proces? • Verschillende therapeutische technieken • Rollenspelen • Rolverwisseling • Foto album • Voorwerp • Fish bowl • Huisopdrachten • Opspliten groep: Mannen – vrouwen, ouders kinderen • Tekeningen • Relaxatieoefeningen • Familie sculpting • Rollenspel met toepassing van therapeutische technieken