Zasady komunikacji internetowej

1. Zasady komunikacji internetowej mgr Anna Martens

2. Spis treści 1. Język w komunikacji internetowej. 2. Netykieta. 3. Komunikacja w e-edukacji. 4. Pytania, na które warto sobie odpowiedzieć i kilka ćwiczeń, które warto wykonać. 5. Bibliografia. http://www.freedigitalphotos.net/

3. Język w komunikacji internetowej Zmysł równowagi i równoczesna skłonność do jej łamania to niezbędne cechy języka jako bytu. R. Jakobson, W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, M. R. Mayenowa (red. nauk.), PIW, Warszawa 1989 s. 120. http://www.freedigitalphotos.net/

4. Język w komunikacji internetowej W komunikacji językowej spotykamy się z czterema kodami obejmującymi różne znaki: • foniczne (brzmieniowe); • prozodyczne (intonacyjne); • kinetyczne (dotyczące gestykulacji i mimiki mówiącego) • proksemiczne (określające odległość bezpośrednią między osobami). W komunikacji internetowej najczęściej ich nie spotykamy – istotna jest tylko treść. Intonacja, gesty i mimika zostają zastąpione różnego typu znakami, które w bardzo ograniczonym stopniu oddają treść pozawerbalną. Natomiast odległość staje się w sieci pojęciem względnym, mającym niewielkie znaczenie w samym procesie komunikacji.

5. Język w komunikacji internetowej Internauci tworzą specyficzny język – socjolekt Internetu. W każdej grupie w sieci będzie on trochę inny, ponieważ konstruowany jest przez daną społeczność, grupę ludzi mających podobne zainteresowania, poglądy, itd. Socjolekt wpływa też na grupę, tworzy ją w tym sensie, że nadaje ton wypowiedzi nowym, dołączającym uczestnikom dyskusji. Język Internetu ma też podobne oddziaływanie jak typowe socjolekty: daje poczucie działania w grupie, przynależności oraz odrębności od reszty społeczeństwa, wyróżnienia. http://www.freedigitalphotos.net/

6. Język w komunikacji internetowej Internet stworzył przestrzeń rozwoju nowych form językowych – język stosowany do komunikacji w sieci nie daje się zakwalifikować do żadnej z podstawowych form, nie wykazuje on bowiem części cech typowych dla języka pisanego, ale nie jest też językiem mówionym. Jest on językiem pisanym, ale ze względu na warunki, w jakich jest tworzony i stosowany (krótkie teksty, czaty) w formie przypomina bardziej język mówiony - szybki, skrótowy, lapidarny. Język komunikacji internetowej ma jedną niezwykłą cechę – jest specyficzny, ponieważ zmienia się permanentnie, ewoluuje niezwykle dynamicznie i trudno jest określić precyzyjnie panujące w nim reguły. Cechami powszechnymi są m.in. anglicyzmy (np. logować się, interfejs użytkownika), skróty (np. komp, net), akronimy (np. thx, btw, imho). Ciekawostka - zasady tworzenia żargonu Internetu wydają się podobne we wszystkich prawie językach. Jak określił to Wojciech Burszta – jest to język instant – wystarczy dolać wrzątku, zamieszać i gotowe.

7. Język w komunikacji internetowej Komunikacja internetowa najczęściej pozbawiona jest elementówaudio-wizualnych, zwłaszcza jeśli chodzi o krótkie komunikaty, które najczęściej umieszczane są synchronicznie. Język w sieci wykształcił więc szereg skrótów, znaków, słów, które zastępują pozawerbalną treść komunikacji interpersonalnej. Często można odnieść wrażenie, że język Internetu wraca do korzeni i staje się współczesną wersją pisma piktograficznego. Język staje się swoistą grą, w której liczy się znajomość narzędzi, celność, szybkość wypowiedzi i niejednokrotnie poczucie humoru. Taki sposób wyrażania myśli ma jednak wiele cech negatywnych – przyzwyczaja do języka potocznego w formie jeszcze bardziej skrótowej niż język potoczny mówiony, dopuszcza błędy tym samym je utrwalając, ogranicza zasób stosowanego słownictwa i wyrabia zwyczaj posługiwania się zapożyczeniami. Wszystkie te czynniki mogą prowadzić (a w wielu dziedzinach życia już się tak dzieje) do zaśmiecania języka i jego ubożenia.

8. Język w komunikacji internetowej W komunikacji internetowej szczególnie istotny jest fakt, że akt mowy staje się komunikatem pisanym zachowując w dużej mierze swój kształt werbalny. Jednak sposób zapisu informacji zmienia charakter komunikatu: • wydłuża czas ekspozycji komunikatu, • zmienia jego percepcję, • wzmacnia ciężar emocjonalny słów, • zwiększa ilość możliwych interpretacji, • zwiększa znaczenie sprawności posługiwania się językiem pisanym, • zwiększa ryzyko zakłóceń spowodowanych przenoszeniem nawyków języka mówionego, • zmienia obyczaje językowe i komunikacyjne. Źródło: Ewa Lubina, Ewolucja języka edukacji zdalnej, [w:] E-mentor, nr 4 (11), październik 2005, SGH w Warszawie, str. 36-39.

9. Netykieta • Pojęcie Netykiety jako zbioru reguł dotyczących Internetu funkcjonuje od ponad 18 lat. W Polsce obowiązuje kilka nazw tego spisu reguł: Netykieta, Etykieta internetowa, internetowy kodeks zachowania, elektroniczny savoir-vivre; • Jest wiele zapisów dotyczących netykiety i trudno jest wskazać ten jeden, właściwy i obowiązujący wszystkich. Są jednak zasady, które powtarzają się we wszystkich tego typu regulaminach pojawiających się w sieci; • Netykieta to internetowy kodeks zawierający zbiór specyficznych reguł zachowania, sposobu komunikowania się użytkowników cyberprzestrzeni, w szczególności biorących udział w dyskusjach, czatach czy na forach, ale regulujący również formę wiadomości e-mail, tworzenie stron www, itp.; • Nie są to jednak przepisy prawne, a jedynie umowne zasady mające ułatwić życie i funkcjonowanie w sieci wszystkim internautom; nie można ich egzekwować za pomocą kar czy mandatów, ale w Internecie często dużo dotkliwsze bywa wykluczenie przez członków danej grupy, marginalizowanie, ignorowanie lub w skrajnych przypadkach zablokowanie/usunięcie przez administratora serwisu;

10. Netykieta Netykieta (netiquette) to jeden z wielu neologizmów, do których powstania przyczynił się rozwój komputeryzacji. Słowo to oznacza tyle, co „etykieta sieciowa”. Uważa się, że z podstawowymi zasadami netykiety powinien zapoznać się każdy początkujący użytkownik sieci. Istnieje wiele opracowań netykiety; obecnie dawny stan rzeczy, polegający na dostępności odpowiednich dokumentów w zasadzie tylko on-line, zmienił się: podstawowe zasady netykiety omawiane są w wielu publikacjach o charakterze podręcznikowym, można znaleźć także osobne publikacje poświęcone temu zagadnieniu. W. J. Bober, Powinność w świecie cyfrowym. Etyka komputerowa w świetle współczesnej filozofii moralnej, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Sp. z o.o., Warszawa 2008, str. 117 Autorką pierwszego szczegółowego kodeksu netykiety jest Arlene H. Rinaldi z Florida Atlantic University - http://courses.cs.vt.edu/~cs3604/lib/Netiquette/Rinaldi/ Często cytowany i traktowany jako wzorzec jest również zapis stworzony przez RFC - http://courses.cs.vt.edu/~cs3604/lib/Netiquette/Rinaldi/ Polski przykład: http://www.netykieta.pl/

11. Netykieta dla grup i list dyskusyjnych Każda społeczność tworzy własne zasady, wiele z nich się powtarza i na tej podstawie możemy podjąć próbę budowy pewnego kanonu: • Nie wolno spamować (m.in. wysyłać niechcianych linków do stron); • Nie wolno wysyłać tzw. „łańcuszków szczęścia”; • Należy zapoznać się z wykazem FAQ lub istniejących już wątków przed zadaniem pytania; • Należy zapoznać się z regulaminem grupy; • Nie wolno wysyłać e-maili do wielu osób naraz z jawnymi adresami poczty elektronicznej (należy stosować kopię ukrytą); • Nie wolno pisać nie na temat (OT – OffTopic); • Nie wolno pisać kilka razy z rzędu (szczególnie gdy forum posiada funkcję edycji postu); • Należy odpowiednio tytułować nowe wątki; http://www.freedigitalphotos.net/

12. Netykieta dla usług interaktywnych (czaty, komunikatory, fora dyskusyjne) • Nie wolno floodować (wielokrotnie wysłać tej samej wiadomości lub wielu różnych wiadomości w bardzo krótkich odstępach czasu, na kilka for jednocześnie); • Należy przestrzegać zasad dotyczących polskich znaków diakrytycznych – są one zależne od miejsca i regulowane odpowiednim zapisem w lokalnej Netykiecie (w niektórych kanałach IRC źle widziane jest używanie polskich liter, natomiast na wielu forach internetowych pisanie bez polskich znaków bywa krytykowane; sprawy te regulowane są czasem); • Należy zapoznać się z FAQ danego kanału/forum/czatu i przestrzegać zawartych tam reguł; • Należy stosować zasady używania różnych języków na kanałach wielonarodowościowych; • Nie wolno zaczepiać, nagabywać osób, które sobie tego nie życzą; • Należy zachowywać się kulturalnie, nie wolno obrażać innych i marnować ich czasu; http://www.freedigitalphotos.net/

13. Netykieta dla usług interaktywnych (czaty, komunikatory, fora dyskusyjne) • Należy używać emotikony z rozwagą i nie zaśmiecać wypowiedzi zbędną grafiką (mają pomagać w wyrażaniu emocji, a nie utrudniać komunikację); • Należy zwracać się po imieniu lub po nicku, choć to zależy od zwyczajów panujących na danym forum i zażyłości między jego użytkownikami; • Należy „z głową” cytować czyjeś wypowiedzi (źle widziane są tzw. „drzewa”, czyli cytowanie długiego postu lub mail, gdy odnosimy się tylko do fragmentu; Przykładowe poprawne cytowanie czyjegoś postu lub maila w odpowiedzi na niego: Witaj, > Czy masz już dla mnie zdjęcia. Tak. > Kiedy możemy się umówić, ja mam czas, więc Ty decyduj. Wpadnę jutro do Ciebie, gdzieś koło południa. Do zobaczenia, Marek

14. Netykieta dla poczty elektronicznej Netykieta obowiązuje również w mailach i z badań wynika, że właśnie w tej formie komunikacji internauci przykładają największą wagę do poprawności językowej. • Główna zasada dotyczy nie tylko emaili, ale ogólnie funkcjonowania w sieci, a brzmi ona – działaj racjonalnie i „z głową”; • Pocztę należy sprawdzać regularnie; • Nie powinno się wysyłać dużych plików, trzeba je spakować (np. format ZIP) lub, jeśli są wyjątkowo duże, umieścić na którymś z serwisów przeznaczonych do przekazywania tego typu plików (np. sendspace.pl lub rapidshare.com); • Nie należy rozsyłać spamu (reklam, niepotrzebnych linków, itp.); • Należy tytułować w sposób jasny i klarowny swoje; • Emaile powinny być w formacie tekstowym, a nie html, ponieważ są wtedy mniejsze, a tekst jednolity; • Wiadomości powinny być przejrzyste; http://www.freedigitalphotos.net/

15. Netykieta – wyrażanie emocji Ekspresję tak powszechną w języku mówionym w komunikacji internetowej zastąpiono szeregiem znaczków i ich kombinacji, które mają służyć wyrażaniu emocji towarzyszących kontaktom interpersonalnym. Emotikony są właściwie niewerbalną formą ekspresji, są zjawiskiem ulokowanym na styku słowa i znaku: nie posiadają kształtu słowa, ale mają jego bogactwo znaczeniowe. Spełniają jednocześnie podstawowe kryterium nowoczesnego języka – szybkość i nośność informacyjną. Ewa Lubina, Ewolucja języka edukacji zdalnej, [w:] E-mentor, nr 4 (11), październik 2005, SGH w Warszawie, str. 36-39. http://www.freedigitalphotos.net/

16. Emotikony – emocje bez emocji W trakcie rozmowy przekazywaną treść wzmacniamy za pomocą gestów, mimiki, intonacji. W sieci mamy do dyspozycji tylko znaki (ich zestawienia zwane są po polsku „śmieszkami” lub „buźkami”). :-), :0),  uśmiech, żart; :-D szeroki uśmiech; :-(,  smutek; :-O zdziwienie, niemożliwe; :'-) płacz ze szczęścia; :-/ dezaprobata, zdenerwowanie; :*, :-* pocałunek; ;-), ;) z przymrużeniem oka; :-P,:P wystawienie języka; http://www.freedigitalphotos.net/

17. Akronimy – rozmowa zaszyfrowana • BTW (ang. by the way) - przy okazji • IMHO (ang. in my humble opinion) - moim skromnym zdaniem • LOL (ang. Lot Of Loud) - śmiać się głośno • ROTFL (ang. Rolling On The Floor Laughing) - tarzać się po podłodze ze śmiechu • SPAM (ang. Stupid persons advertisement) - dosłownie głupie ogłoszenie, jest to niechciana wiadomość • OT (ang. Off-Topic) - nie na temat • THX (ang. Thanks) – dzięki • IC (ang. I see) – rozumiem • OMG (ang. Oh My God) - o mój Boże • 4U (ang. for you) - dla ciebie • CU (ang. see you) - do zobaczenia • FAQ (ang. frequently asked questions) http://www.freedigitalphotos.net/

18. Akronimy – rozmowa zaszyfrowana Najważniejszym wnioskiem podsumowującym zasady Netykiety jest zdanie: Należy pomyśleć zanim się coś napisze, wyśle, umieści w sieci! http://www.freedigitalphotos.net/

19. Komunikacja w e-edukacji W sieci poziom komunikacji między wykładowcą a studentami jest zbliżony do tego na sali wykładowej. Wciąż zachowujemy dystans i odpowiednią formę dyskusji, aczkolwiek pojawiają się elementy, które w realiach uczelnianego wykładu nie miałyby racji bytu. Głównym problemem tego rodzaju komunikacji jest umiejętność oddzielenia sposobu prowadzenia rozmowy w sieci od tego na sali wykładowej. Każdy tekst umieszczony na platformie e-edukacyjnej staje się narzędziem w komunikacji i musi być traktowany jako odrębny twór językowy posiadający odpowiednie funkcje: • informacyjne • pozainformacyjne http://www.freedigitalphotos.net/

20. Komunikacja w e-edukacji Funkcja informacyjna – przekazuje konkretne wiadomości w formie opisowej, np. Kurs składa się z części teoretycznej oraz interaktywnej części praktycznej, zawierającej ćwiczenia do każdego omawianego tematu. Funkcja pozainformacyjna: • funkcja impresywna (nakłanianie), np. Ponieważ ćwiczeń jest dużo, radzę Państwu wykonywać je na bieżąco, żeby uniknąć nagromadzenia materiału pod koniec semestru. • funkcja sprawcza, np. Witam Państwa serdecznie i zapraszam do dyskusji na forum, dzisiejszy temat to:… • funkcja ekspresywna, np. Liczę na Państwa wyrozumiałość jeśli zdarzą mi się jakieś techniczne pomyłki na forum, ja też się tego dopiero uczę;). • funkcja metajęzykowa (podtrzymywanie więzi z odbiorcą), np. Chciałabym poznać Państwa opinie na temat poruszanego ostatnio na zajęciach problemu – wydaje mi się, że mieli Państwo ochotę kontynuować dyskusję, a zabrakło nam czasu. • funkcja kreacyjna, np. Wyobraźmy sobie, że znajdujemy się teraz na bezludnej wyspie, na której nie macie Państwo do dyspozycji nic poza kilkoma podstawowymi narzędziami…

21. Komunikacja w e-edukacji Należy zwrócić szczególną uwagę na klarowność i poprawność formułowanych myśli. W e-edukacji, równie istotne jak w komunikacji internetowej w ogóle, jest precyzyjne wypowiadanie się, żeby uniknąć pomyłek i nieporozumień. Trzeba również pamiętać, że zbyt zawiłe lub niepoprawne wyrażanie się zniechęca pozostałych uczestników dyskusji. Istotne jest więc, aby tak formułować komunikat, by był on czytelny i zrozumiały dla odbiorcy, który otrzymuje jedynie tekst – nie ma ani dźwięku ani obrazu – cała treść merytoryczna i pozamerytoryczna musi być możliwa do odczytania z tekstu pisanego. Jest to tym bardziej ważne, że na platformie e-edukacyjnej relacje między wykładowcą a studentami ulegają zmianie. Z czysto oficjalnych w życiu codziennym przesuwają się w stronę bardziej nieoficjalnych w środowisku Internetu.

22. Komunikacja w e-edukacji Przeniesienie sytuacji komunikacyjnej do sieci pociąga za sobą szereg zmian w sposobie porozumiewania się. • mimowolnie i paradoksalnie skraca się dystans (jest to zresztą zrozumiałe w sytuacji, gdy większość studentów na co dzień udziela się w społeczności internetowej, gdzie wprowadzanie bardzo swobodnych i koleżeńskich relacji jest wręcz wskazane – są grupy dyskusyjne, w których używanie form Pan/Pani jest źle widziane) • częstsze wyrażanie emocji poprzez użycie emotikon, mających wspomóc komunikację • język staje się dużo bardziej spontaniczny i kolokwialny (bezpośredniość studentów wynika najprawdopodobniej ze złudnej anonimowości, tzn. nie patrzę w oczy rozmówcy i nie słyszę jego głosu, więc momentami się zapominam) • a jednak asymetryczność relacji wykładowca-student jest wciąż obecna, dlatego też często komunikacja internetowej bywa niespójna, ponieważ musi łączyć w sobie zarówno formy oficjalne jaki i nieoficjalne;

23. Komunikacja w e-edukacji Od dłuższego czasu można zaobserwować obniżanie się poziomu dbałości o kulturę języka wśród Polaków – pisał o tym już dziesięć lat temu Wiesław Godzic. Swoboda komunikacji internetowej z pewnością się do tego przyczynia. Najczęstsze błędy dotyczą interpunkcji, ale coraz liczniej pojawiają się również błędy ortograficzne i gramatyczne. Plagą staje się internetowa moda niestosowania polskich znaków diakrytycznych (np. ą, ę, ż, itd.). Dlatego też pod względem językowym platformy e-edukacyjne powinny się różnić od pozostałych komunikatorów internetowych właśnie dbałością o poprawność językową, ponieważ przy coraz swobodniejszych relacjach międzyludzkich w sieci, to właśnie język staje się głównym wyróżnikiem komunikacji, nazwijmy ją, „akademickiej”. http://www.freedigitalphotos.net/

24. Pytania, na które warto sobie odpowiedzieć i kilka ćwiczeń, które warto wykonać 1. Jakie wady i zalety ma komunikacja w Internecie w porównaniu z tradycyjnymi środkami komunikacji takimi jak telefon, list, fax? Czy Internet im zagraża, a może już zagroził? 2. Jakie wady i zalety ma komunikacja w Internecie w porównaniu z tradycyjnymi mediami takimi jak prasa, telewizja, radio, książki? Czy Internet im zagraża, a może już zagroził? 3. W jaki sposób komunikacja internetowa przekształca relacje między ludźmi? Podaj przykłady. 4. Czy komunikacja w Internecie wpływa na poziom używanego przez Ciebie, twoich znajomych, języka. 5. Czy w Internecie są dostępne jakieś informacje na Twój temat? Jeśli tak, zastanów się czy o ich pojawieniu zadecydowałeś/łaś osobiście, czy dobrze przemyślałeś ich publikację? 6. Zarejestruj się na nowym forum, obserwuj i analizuj etapy włączania się w jego życie i poznawania kolejnych użytkowników. Sprawdź czy mają swoją lokalną Netykietę i czy posługują się jakiś specyficznym żargonem. Jakie zwyczaje językowe panują w tym środowisku, czy są one typowe dla większości tego typu miejsc w sieci? 7. Jak bardzo są Ci potrzebne Internet i inne media elektroniczne? Czy byłoby wyobrażasz sobie swoje życie, swoją pracę, kontakty towarzyskie bez Internetu?

25. Bibliografia • W. Godzic, Język w Internecie: Czy piszemy to, co myślimy?, [w:] J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Język w mediach masowych, Warszawa 2000. • J. Grzenia, Komunikacja językowa w Internecie, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2006. • A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. • A. Wierzbicka, Komunikacja w Internecie, czyli kilka uwag o kulturze języka w e-edukacji, [w:] K. Wojtczuk, J. Kuć (red.), Kultura języka dzisiaj w roku języka polskiego, Siedlce 2007. • A. Wierzbicka, Komunikacja i etykieta językowa na zajęciach on-line, plik pdf. • W. Burszta, Ekran, mit, rzeczywistość, Warszawa 2003. • G. Kubas, Netykieta – kodeks etyczny czy prawo Internetu, Kraków 2004 (http://www.netykieta.dlawas.net/mgr_G.Kubas-Netykieta-Kodeks_Etyczny_Czy_Prawo_Internetu.pdf ) [z dnia 01.09.2010] • http://uranos.cto.us.edu.pl/%7Erozmowa/grzenia.htm [z dnia 01.09.2010] • E. Lubina, Ewolucja języka edukacji zdalnej, [w:] E-mentor, nr 4 (11), październik 2005, SGH w Warszawie, str. 36-39 (http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=11&id=190) [z dnia 01.09.2010]