Agroturystyka – rola LGD z wykorzystaniem możliwości jakie tworzy PROW 2007-2013 wprowadzenie do warsztatów

1. Agroturystyka – rola LGD z wykorzystaniem możliwości jakie tworzy PROW 2007-2013wprowadzenie do warsztatów Międzynarodowa Konferencjapod nazwą„Wiejski produkt turystyczny – doświadczenia i wyzwania” Kielce 15-16 kwietnia 2011

2. MYŚLENIE STRATEGICZNE... • Każdy sposób, który służy włączeniu choć jednego człowieka do myślenia o przyszłości własnej w kontekście rozwoju lokalnego środowiska jest bezcenny! • Tylko ten, kto uczestniczy w procesie programowania rozwoju, ma poczucie godności osobistej i jest potencjalnym realizatorem planu strategicznego!

3. PLANOWANIE JEST PROCESEM • Planowanie jest najdoskonalszą formą edukacji ku własnemu rozwojowi w powiązaniu z lokalnym potencjałem i otoczeniem jednostki. • Realizacja planu zaś – najlepszym sprawdzianem skutecznego planowania.. • O co więc chodzi?

4. MĄDRZY WSPÓŁPRACUJĄ... • Mądrzy (liderzy, politycy, samorządowcy, działacze itp.) starają się włączyć do procesów planowania rozwoju jak największe rzesze przedstawicieli lokalnych środowisk; • To zapewnia im pozycję liderów i tworzy szanse na przywództwo. • Ale...

5. NAJMĄDRZEJSI... • Inspirują lokalne społeczności do myślenia strategicznego, kategoriami rozwoju całych środowisk, aby jednostkom żyło się lepiej. • Nie przewodzą, organizują zbiorowości do wspólnego działania, nie rządzą, ale sprawują rządy.

6. Lokalne Partnerstwo • Partnerstwa pracując z potencjalnymi odbiorcami publicznych programów: • Pomagają mieszkańcom lokalnych społeczności w korzystaniu z tych programów, wspomagają lokalne grupy w ubieganiu się o pomoc, upowszechniają informacje; • Przybliżają programy europejskie (UE) do lokalnie zidentyfikowanych celów; • Łączą różne programy i lokalne inicjatyw, dzięki temu optymalizują ich wzajemny wpływ; • Identyfikują i wykorzystują szanse do łącznia i wzmacniania efektów unijnych programów i lokalnych inicjatyw; • Szukają efektu synergii, który pozwala na maksymalizowanie wpływu różnych wysiłków i zaangażowań zgodnych z lokalnymi priorytetami; • Przekonują swoich członków do łączenia zasobów we wspólnych projektach.

7. LOKALNE PARTNERSTWO • We współpracy łatwiej zidentyfikować problem, określić cel projektu przygotować wniosek i realizować zadanie; • Łącząc pomysłowość, aktywność, siły i środki partnerów we wspólnie realizowanym projekcie łatwiej przeciwdziałać zagrożeniom i pokonywać trudności; • Partnerzy w trakcie realizacji zadań projektowych wymieniają wiedzę i doświadczenie – uczą się wzajemnie od siebie; • Razem można zdziałać więcej,

8. Mapa korzyści ze współpracy międzysektorowej

9. Cele współpracy w partnerstwie • Cechą charakterystyczną partnerstwa jest fakt, iż podejmowane działania przynoszą partnerom wzajemne korzyści, których nie mogliby osiągnąć poprzez samodzielną realizację tychże działań. • Partnerstwo stanowi kumulację środków, zasobów, wysiłków, wiedzy i umiejętności wszystkich zaangażowanych partnerów, dzięki czemu możliwa jest najbardziej efektywna realizacja działań i projektów. • Powiązanie tych elementów zapewnia dużą skuteczność działań podejmowanych na rzecz rozwoju danej społeczności lokalnej.

10. Cele współpracy w partnerstwie • Ale są także inne znaczące korzyści postrzegane poprzez pryzmat rozwoju i aktywizacji lokalnych społeczności, są to przede wszystkim: • otwartość na nowe idee oraz chęć i potrzeba uruchamiania nowychdziałań lokalnych, • umiejętność planowania społecznego, przewidywania, tworzenia wizji, • włączenie liderów lokalnych do rozwiązywania problemów i aktywizacji lokalnych społeczności, • zwiększenie efektywności funkcjonowania struktury władzy samorządowej oraz wzrost umiejętności i kompetencji pracowników instytucji lokalnych, • wzrost motywacji i zaangażowania w instytucjach lokalnych i organizacjach społecznych, • podniesienie poziomu oczekiwań społeczności lokalnych, • poprawa współpracy między podmiotami gospodarczymi, instytucjami rynku pracy, organizacjami pozarządowymi oraz samorządem lokalnym.

11. Zależności zewnętrzne LGD • Elementy zewnętrznego otoczenia w jakimś sensie (części) są też składnikami otoczenia wewnętrznego. • LGD jest w szczególnym układzie zależności zewnętrznych wynikających z przepisów PROW, ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków EFRROW z dnia 7 marca 2007 r. z późniejszymi zmianami i rozporządzeń wykonawczych. • Zależności wyznacza przede wszystkim umowa „ramowa” LGD z SW. • Zależności wynikają w jakimś sensie z uchwał Rad Gmin. • Zależności wynikają z innych przepisów i umów…

12. Zależności zewnętrzne LGD To co jest ważne dla LGD a istnieje „na zewnątrz” to system komunikacji z LGD i komunikacji LGD z otoczeniem zewnętrznym. Oznacza to, że LGD spełnia istotną funkcję – ośrodka kreującego porozumienie „centrali” ze środowiskami lokalnymi. Najważniejsze są relacje LGD z potencjalnymi wnioskodawcami a następnie beneficjentami – zależności te wyznaczają zasady naliczania kosztów funkcjonowania LGD (tak zwana skuteczność wdrażania działań PROW lub skuteczność realizacji projektów wspomaganych ze środków będących w dyspozycji LGD).

13. Cele współpracy • Z punktu widzenia roli LGD jako instytucji uczestniczącej we wdrażaniu PROW 2007-2013 współpraca koncentruje się na osiąganiu celów lokalnej strategii rozwoju. • Zasadniczym celem współpracy jest skoncentrowanie wysiłków na działaniach służących realizacji przedsięwzięć opisanych w lokalnej strategii rozwoju, co z kolei powinno prowadzić do realizacji celów LSR i misji LGD. • Współpraca w partnerstwie jest normą, wartością i celem organizacji, jest składową kultury organizacji, dlatego w podejściu Leader jest taka ważna. • Współpraca jest podstawą eliminacji zagrożeń i źródeł konfliktów. 13

14. Bariery współpracy • Nierówność podmiotów. • Nierówny dostęp do informacji. • Nieskuteczny system komunikacji. • Niejasne reguły postępowania. • Złe zarządzanie. • Słaba motywacja do działania. • Poczucie niesprawiedliwości. • Nie możność realizacji indywidualnych celów. • Rywalizacja. • Inne, jakie? 14

15. Bez współpracy nie ma sukcesu • Sukces lokalnej grupy działania będzie miał miejsce wówczas, gdy cele lokalnej strategii zostaną osiągnięte!!! • Jak do tego dążyć, jak postępować aby sukces osiągnąć? • Podstawą każdego sukcesu jest współpraca, zatem również w przypadku zarządzania realizacją LSR współpraca będzie wyznaczać poziom szansy na sukces. • Nawet najlepiej „zaplanowana” współpraca nie ma szans gdy nie ma woli ludzi do tej współpracy. • Współpracy nie można się nauczyć – współpracę trzeba tworzyć!!! 15

16. Wyniki mini sondażu • Wiedza, którą się posługuję może być obarczona subiektywnym i opartym na intuicji punktem widzenia, aby przynajmniej w części zobiektywizować oceny i poglądy przeprowadziłem mini sondaż. • Celem było uzyskanie odpowiedzi na zasadnicze pytania jakie zostały postawione w zapisanym celu naszych warsztatów:„poszukiwanie skutecznych sposobów budowania współpracy pomiędzy lokalnymi grupami działania (LGD) a organizacjami turystycznymi i stowarzyszeniami agroturystycznymi poprzez kreację i zarządzanie Zintegrowanym, Sieciowym Produktem Turystyki Wiejskiej”.

17. Wyniki mini sondażu • Ankieta została rozesłana do wszystkich lokalnych grup działania; • Spośród 336 odpowiedziało 41 LGD co stanowi 12,2%; • Takie badanie nie jest to ani reprezentatywne ani nie może być rozstrzygające w kwestiach zasadniczych ale może stanowić materiał, inspiracje do refleksji; • Przedstawię wyniki sondażu i postaram się je komentować w oparciu o własne doświadczenia i wiedzę na temat funkcjonowania LGD i relacji z podmiotami turystyki wiejskiej; • Liczę, że w dyskusji i w trakcie pracy warsztatowej odniesiecie się do wyników sondażu i sformułowanych przeze mnie kwestii.

18. Wyniki mini sondażu • Spośród 41 LGD tylko w 4 t.j. 9,7% członkami jest 5 stowarzyszeń agroturystycznych (wiejskich kwaterodawców), w tym w jednej LGD członkami są 2 stowarzyszenia; • Natomiast Lokalna Organizacja Turystyczna jest członkiem w przypadku 3 LGD t.j. 7,3%; • Łącznie w 29 LGD członkami jest 133 właścicieli gospodarstw agroturystycznych, czyli w 12 nie ma właścicieli gospodarstw agroturystycznych wśród członków; • W 16 LGD właściciele gospodarstw agroturystycznych zasiadają we władzach, czyli w 25 przypadkach we władzach LGD nie ma właściciela gospodarstwa agroturystycznego.

19. Wyniki mini sondażu • Liczba właścicieli gospodarstw agroturystycznych w poszczególnych LGD jest bardzo zróżnicowana: • w jednej LGD zidentyfikowano następujące liczby właścicieli gospodarstw agroturystycznych : 5; 7; 8; 11; 12; 16; 27, • w dwóch LGD zidentyfikowano po 6 właścicieli gospodarstw agroturystycznych, • w czterech LGD zidentyfikowano po 3 właścicieli gospodarstw agroturystycznych, • w siedmiu LGD zidentyfikowano po 2 właścicieli gospodarstw agroturystycznych, • w dziewięciu LGD zidentyfikowano po 1 właścicielu gospodarstwa agroturystycznego.

20. Wyniki mini sondażu • Właściciele gospodarstw agroturystycznych pełnią funkcje we władzach LGD: • Członkami organu decyzyjnego jest 14, w tym 1 pełni funkcje Przewodniczącego; • Członkami Zarządu jest 7, w tym 1 pełni funkcję Prezesa, 1 Wiceprezesa i 1 Skarbnika; • Członkami Komisji Rewizyjnej jest 6; • Zważywszy na fakt, że w lokalnych strategiach rozwoju, wśród celów dominują te, związane z rozwojem turystyki na obszarach wiejskich można postawić pytanie: Czy LGD na etapie budowania partnerstwa i tworzenia LSR potrafiły zainteresować i pozyskać do wspólnej pracy odpowiednie osoby i podmioty z branży turystycznej i okołoturystycznej?

21. Wyniki mini sondażu • Na pytanie o współpracę LGD ze stowarzyszeniami agroturystycznymi i lokalnymi organizacjami turystycznymi uzyskałem następującą wiedzę: • Tylko 7 spośród 41 LGD zadeklarowało, że współpracuje ze stowarzyszeniem agroturystycznym (t.j. 17,1%); • Współpraca ogranicza się do: • działań promocyjnych (wspólne wyjazdy na targi, jarmarki, wystawy, współorganizacja imprez itp.), • Współpracy przy organizacji szkoleń dla rolników zamierzających podjąć działalność agroturystyczną, • Współpraca przy organizacji wyjazdów studyjnych.

22. Wyniki mini sondażu • Natomiast 6 LGD zadeklarowało, że współpracuje z lokalną organizacją turystyczną (t.j. 14,6%). • Współpraca polega na: • Wzajemnym udziale przedstawicieli w konferencjach, spotkaniach, • Udział w imprezach promocyjnych, • Wspólne tworzenie bazy adresowej podmiotów świadczących usługi turystyczne na obszarze, • Współpracy przy organizacji szkoleń, • W trzech przypadkach odpowiedź wskazuje na intencję współpracy niż konkretne działania.

23. Wyniki mini sondażu • Wyrazem współpracy, czy zaledwie intencji współpracy ze strony LGD z podmiotami turystyki wiejskiej są informacje i linki na stronach internetowych. • Opisy atrakcji turystycznych znajdują się na www. 24 LGD, • Adresy gospodarstw agroturystycznych na 19, • Innych obiektów świadczących usługi turystyczne na 14, • Linki do stron gospodarstw agroturystycznych na 10, • Linki do stron internetowych stowarzyszeń agroturystycznych na 2, • oraz analogicznie, na 2 linki do stron internetowych lokalnych organizacji turystycznych.

24. Wyniki mini sondażu • Powyższe informacje pomimo, że nie są reprezentatywne wobec wszystkich lokalnych grup działania, pokazują jakim znaczącym problemem jest zidentyfikowanie wspólnoty celów i interesów osób i różnych podmiotów funkcjonujących we wspólnym obszarze tematycznym jakim jest rozwój turystyki na wsi. • Rolę barier w tym zakresie mogą grać takie kwestie jak: • brak informacji i wiedzy o tym co kto robi, jakie ma cele, zamiary i interesy, • niechęć do współpracy wynikającą z ambicji liderów organizacji i podmiotów gospodarczych, jak również samorządów, • kwestie finansowe, kto ma więcej środków, kto decyduje o ich „dystrybucji”, ma poczucie przewagi i odwrotnie.

25. Wyniki mini sondażu • LGD wdrażając LSR ma wpływ na „dystrybucję” pomocy w ramach PROW 2007-2013. • Dla rozpoznania, jak LGD radzi sobie ze wspieraniem gospodarstw agroturystycznych, zapytałem o liczbę złożonych wniosków i wybranych do finansowania operacji typu „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” i „Małe projekty”: • W przypadku operacji typu „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej wnioski złożyło 20 właścicieli gospodarstw agroturystycznych spośród których 18 zostało wybranych do finansowania, przez 15 LGD, • W przypadku operacji typu „Małe projekty” wnioski złożyło 58 właścicieli gospodarstw agroturystycznych spośród których 37 zostało wybranych do finansowania, przez 21 LGD.

26. Wyniki mini sondażu • Kolejnym elementem działalności LGD wskazującym na podejmowanie współpracy z właścicielami gospodarstw agroturystycznych są działania z zakresu szkoleń i publikacji, a także o innym charakterze (te określały LGD samodzielnie); • 32 LGD deklarują, że organizowały szkolenia adresowane do właścicieli gospodarstw agroturystycznych, • 21 LGD deklaruje, że łamu wydawnictw (głównie promocyjnych) udostępniło rolnikom do zareklamowania świadczonych przez nich usług agroturystycznych, • 18 LGD zadeklarowało, że podejmowało inne działania adresowane do właścicieli gospodarstw agroturystycznych.

27. Wyniki mini sondażu • Współpraca z właścicielami gospodarstw agroturystycznych jest nie tylko zauważana ale jak wynika z udzielonych odpowiedzi zajmuje dość ważne miejsce w pracy LGD. • Rolnicy prowadzący gospodarstwa z ofertą agroturystyczną stanowią istotną grupę wśród wnioskodawców o przyznanie pomocy na realizację operacji typu „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”, a także jedną z grup zawodowych wpływających na jakość życia na obszarach wiejskich, która aplikuje o pomoc w ramach działania Wdrażanie LSR w zakresie operacji typu „Małe projekty”. • Skuteczność aplikowania na poziomie LGD jest znacznie większa w przypadku operacji typu „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” niż „Małe projekty”.

28. Wyniki mini sondażu • Znacząca jest aktywność LGD w zakresie prowadzenia działalności szkoleniowej i wydawniczej (promocyjnej) adresowanej do właścicieli gospodarstw agroturystycznych. • Te formy aktywności, zapewne nie pozostają bez wpływu na liczbę składanych wniosków o przyznanie pomocy na realizację operacji z zakresu „Różnicowania…” i „Małych projektów”. • Niestety, na tym etapie nie można jednoznacznie ocenić jaka jest jakość wniosków, ani też w jakim zakresie rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne z ofertą agroturystyczną będą wpływać na realizację celów LSR.

29. Konkluzja • Rola LGD w rozwoju obszarów wiejskich poprzez turystykę będzie rosła w miarę jak współpraca ludzi i podmiotów zainteresowanych turystyką będzie nabierała cech autentycznego partnerstwa. • Dla rozwoju wsi i wykorzystania walorów „wiejskości” w produktach turystyki wiejskiej znaczenie będzie miało zrozumienie wartości współpracy przez wszystkie zainteresowane strony.

30. Dziękuję za uwagę dr Leszek Leśniak CDR O/Krakówl.lesniak@cdr.gov.pl tel. 12 424 05 03