Bölüm 33 Uluslararası Ticaret

1. Bölüm 33Uluslararası Ticaret David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

2. Bu bölümde • Uluslararası ticaretin yapısını, • Karşılaştırmalı Üstünlük kavramını ve ticaretin sağladığı faydayı, • Karşılaştırmalı Üstünlük’leri belirleyen etmenleri, • Ticaret politikaları ve araçlarını, • Gümrük tarifelerinin gerekçelerini ele alacağız.

3. Türkiye’de İhracatın ve İthalatın GSYİH’ye Oranı (%)

4. 2011 Yılı Dünya Ticaretinde Ülkelerin Payları

5. Dünya İhracatının Bileşimi (2000-2010)

6. Dünya ihracatının ürün gruplarına göre dağılımı, 2010

7. Türkiye İhracatının Bileşimi Source:DPT

8. Türkiye’de Dış Ticaretin Seyri (2000-2011)

9. Türkiye İhracatının Bölgesel Dağılımı

10. 2010 Yılında Türkiye’nin En Çok İthalat ve İhracat Yaptığı Ülkeler (Toplam Ticaret İçindeki Payı)

11. İhracatın GSYİH’ye Oranı (%)

12. Dünya mal ihracatının ihracat yapılan ülke gruplarına dağılımı

13. Bazı Önemli Noktalar • Hammadde fiyatları • Az gelişmiş ülkeler gelişmiş ülkelerce sömürüldüklerini iddia etmektedirler. • Hammaddeleri ucuza alıp makine teçhizatı pahalıya satmaları yoluyla • Az gelişmiş ülkelerdeki (AGÜ) imalat sanayi ihracatı • Kimi AGÜ’ler imalat sanayi ihracatında başarılı olabilmiştir. • Bu da gelişmiş ülkelerdeki işçilerin işlerini kaybetme kaygısına kapılmalarına neden olmuştur. • Gelişmiş ülkeler arasındaki ticari anlaşmazlıklar • Bazı ülkelerde üreticiler verimli modern rakipleri önünde yenilgiye uğramıştır, • Özellikle Japonya ve Doğu Asya ülkelerindeki rakipler • Bunun sonucunda ihracat kısıtlanmalı mı? sorusu akla gelir.

14. KarşılaştırmalıÜstünlükler (Comparative advantage) • Dış ticaretin varlık nedeni malların fırsat maliyetleri arasındaki uluslararası farklılıktır. • Ticaret, herkesin daha ucuza mal tüketmesini olanaklı kılar. • Malın fırsat maliyeti • Bir maldan 1 birim daha fazla üretebilmek için diğer malın üretiminden vazgeçilmek zorunda kalınan miktar • Karşılaştırmalı Üstünlük Yasası • Ülkeler diğer ülkelerden görece düşük maliyetle ürettikleri malların üretim ve ihracatında uzmanlaşmalıdırlar. Görece yüksek maliyetle ürettikleri malları ise ithal ederler.

15. KarşılaştırmalıÜstünlüğün Kaynakları • Ülkeler arasındaki en büyük farklılık faktör donanımlarında (factor endowments) ortaya çıkar. • Bu da faktör (emek, sermaye) fiyatlarının farklı olması sonucunu doğurur. • Örneğin İngiltere Hindistan’a nazaran daha fazla sermaye ve daha az emeğe sahiptir. • O halde, üretimde kullanılan sermaye maliyeti/emek maliyeti oranı İngiltere’de Hindistan’a nazaran daha düşüktür. • O halde İngiltere’nin sermaye-yoğun mallarda, • Hindistan’ın da emek-yoğun mallarda uzmanlaşmış olması beklenir. • Karşılaştırmalı Üstünlük kendini teknoloji düzeyinde de gösterir.

16. Kazananlar ve Kaybedenler • Ülkeler uzmanlaşıp ticaret yaparak kazanırlar • Ancak bu kazançlar ülke içinde herkese ve her ülkeye eşit şekilde dağılmaz. • Örnek: Buzdolabının icat edilmesiyle, Arjantin et ihraç etmeye başlar • Amerikan et üreticileri, arazi sahipleri ve Arjantin’li sıradan tüketici yükselen et fiyatlarından ötürü zarar eder • Arjantin’li et üreticileri, toprak sahipleri ve dolaylı olarak artan ulusal gelirden pay alan Arjantin’li kâr eder, Amerika’lı sıradan et tüketicisi de düşen fiyatlardan dolayı kâr eder. • Ticaret Politikaları • Hükümetin uluslararası ticareti vergi ve teşvik araçlarıyla etkilemeye yönelik uygulamaları • Gümrük vergileri, tarifeler • Ya da ihracatı ve ithalatı doğrudan kısıtlayarak • Kota

17. SS fiyat Pw+ T Pw DD Qs Qd' Qd Qs' miktar Gümrük tarifelerinin İktisadi Etkileri DD ve SS bir mala olan iç talebi ve arzı göstersin. Eğer dünya piyasasında geçerli fiyat Pw ise serbest ticaret olanaklıdır. Yerli firmalar Qskadar arzederler İç talep Qdkadardır Aradaki fark ithal edilir. Tarife konulmak suretiyle yerli arz arttırılır ve ithalat kısıtlanır. İçerde fiyat Pw + T’ ye çıkar T tarifenin büyüklüğünü gösterir. İç talep Qd’ ye üşerken, yerli arz Qs’ a yükselir. Ve ithalat düşer

18. Hükümet geliri artar, dolayısıyla hükümete transfer edilen gelirden bahsedebiliriz. Pw+ T Pw Aynı şekilde üreticilere ekstra kâr biçiminde bir transferden sözedilebilir. Qs Qd' Qd Qs' Mal dünya fiyatı Pw den ithal edilebilirken iç üretimi artırmak adına tarife konulması daha az etkin üretime yol açar ve sosyal maliyeti arttırır. Ve tüketici artığını (consumer surplus) azaltır. Tarifelerin sebep olduğu refah kaybı Tarife kesimler arası gelir transflerine ve net sosyal kayıplara yolaçar. SS fiyat DD miktar

19. Tarifeler • Tarifelerin sebep olduğu bu kayıplar toplumun ticaretin kısıtlanmasından zararlı çıkacağına işaret eder. • Bu da serbest ticareti destekleyen en güçlü argümandır. • GATT, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) anlaşmaları sayesinde tarifeler önemli ölçüde düşürülmüştür. • General Agreement on Tariffs and Trade • Kazananlar, kaybedenler arasındaki mücadele halen DTÖ müzakerelerinde devam etmektedir, ve edecektir.

20. Kimi ülkeler serbest ticarete neden karşılar?-1 • Korumacı politikalar • Ülke içindeki üreticileri, işçileri küresel rekabetten korumak için uygulanan politikalar • Ticaret Savaşları’na sebep olabilir. Ürettiği mala vergi konan ülke aynı şekilde karşılık verebilir bu da herkesin zararınadır. • ABD 1929’da yaşadığı krizden çıkmak için tarım ve sanayisini desteklemek için tarifeleri %60 artırmış, ancak ABD’ye tarım ve sanayi ürünü satan ülkeler de ABD’den ithal ettiği mallara bu tür tarifeler uygulamaya başlamış ve bunun sonucunda küresel ticaret 1929-1934 arasında üçte birine düşmüştür.

21. Kimi ülkeler serbest ticarete neden karşılar?-2 • Tarifeler ülkelerin kolay gelir kapısıdır. • ABD’de 1913’e kadar gelir vergisi yoktu ve federal hükümetin tek gelir kaynağı tarifelerdi. • Gelir vergisini her bireyden toplamak zordur. • Oysa tarifelerin toplandığı liman ve gümrük kapıları için bu tür bir zorluk sözkonusu değildir.

22. Kimi ülkeler serbest ticarete neden karşılar?-3 • Bebek endüstrileri korumak için • Statik karşılaştırmalı üstünlükler ticaret modelinde zaman boyutu yoktur. • Oysa ülkeler zamanla yatırım yapmak suretiyle tarım ülkesi konumundan sanayileşmiş ülke konumuna gelebilir. • Bunun için o endüstrilerin olgunlaşana ve dış dünyada rekabet edebilir hale gelene kadar bir süreliğine korunması gerekir. • Japonya, Güney Kore’nin oldukça geç başlayan sanayileşme sürecinde korumacılık önemli bir politikadır.

23. Kimi ülkeler serbest ticarete neden karşılar?-4 • Askeri ve Gıda Güvenliği • Ülkeler, potansiyel düşman olarak gördüğü ülkelere silah satışını kısıtlayabilir. • Aynı şekilde gıda bakımından dışa bağımlı ülkeler bunu azaltabilmek için ülke içinde tarımı destekleyip gıda ithalatını kısıtlayabilir. • Japonya : Gıda temininde dışa ağır biçimde bağımlıdır. Savaş gibi olağanüstü şartlarda gıda arzında çıkacak kısıtları, ülkede pirinç üretimini destekleyip ithalatını azaltarak aşmaya çalışmaktadır.

24. Kimi ülkeler serbest ticarete neden karşılar?-5 • Askeri ve Gıda Güvenliği • Ülkeler, potansiyel düşman olarak gördüğü ülkelere silah satışını kısıtlayabilir. • Aynı şekilde gıda sektöründe ithalata bağımlı ülkeler bunu azaltabilmek için ülke içinde tarımı destekleyip gıda ithalatını kısıtlayabilir. • Japonya : Gıda temininde dışa ağır biçimde bağımlıdır. Savaş gibi olağanüstü şartlarda gıda arzında çıkacak kısıtları, ülkede pirinç üretimini destekleyip ithalatını azaltarak aşmaya çalışmaktadır.

25. Kimi ülkeler serbest ticarete neden karşılar?-6 • Belirsizliğin arttığı dünyada ürün yelpazesini genişletmek için • Serbest ticaret belirli mallarda uzmanlaşmayı gerektirir. • Özellikle tarım ve hammadde fiyatları dünyada değişen talep ve iklim koşullarına bağlı olarak oldukça oynaklaşmaya başlamıştır. • Döviz geliri olarak bu mallara bağlı ülkelerin refahı da fiyat dalgalanmaları ile çoğu kez olumsuz etkilenmektedir. • Ülkeler ticareti sınırlandırarak, daha farklı ürünleri üretip bu kırılganlıklarını aşmak isterler. • DTÖ anlaşmalarının izin verdiği ölçüde!

26. Kimi ülkeler serbest ticarete neden karşılar?-7 • Emek, çevre ve güvenlik standartları gerekçesi • Uluslar arası şirketler serbestleşme ile üretimlerinin çoğunu emek maliyetinin az ve çevresel düzenlemelerin gevşek olduğu ülkelere kaydırmaya devam etmektedir. • Dibe yarış (race to the bottom) : Gelişmekte olan ülkelerin şirketleri ülkelerinde tutmak için verdiği tavizler tüm standartların gözardı edilmesi sonucunu yaratabilir. • Ülkeler sağlık vb. gerekçelerle bu dibe yarışan ülke mallarına sınırlandırma getirmek isteyebilirler. • Örneğin: AB sağlık açısından tehlikeli bulduğundan GDO’lu ürünlerin ithalatını yasaklamış, ABD ise bunun AB’nin kendi çiftçisini korumak için uydurulmuş bir bahane olduğunu savunmaktadır.

27. Diğer Ticaret Politikaları • GATT sayesinde tarifeler düşmüşse de diğer ticaret kısıtlamaları halinde ülkeler arasındaki anlaşmazlıklar devam etmektedir. Bunlar: • Kotalar • Tarife dışı engeller (non-tariff barriers) • Yabancı mallara negatif ayrımcılık yapan yönetimsel düzenlemeler