310 likes | 854 Views
MAKROEKONOMIA 1 Ligjërata – Java 5. KONSUMI DHE INVESTIMET. Arben Mustafa Universiteti AAB RIINVEST 5 nëntor 2010. Në këtë ligjëratë do të njihe m i me:. Konceptin e Konsumit dhe Investimeve.
E N D
MAKROEKONOMIA 1Ligjërata – Java 5 KONSUMI DHE INVESTIMET Arben Mustafa Universiteti AAB RIINVEST 5 nëntor 2010
Në këtë ligjëratë do të njihemi me: • Konceptin e Konsumit dhe Investimeve. • Të ardhurat e disponueshme dhe funksioni I konsumit. Prirjen marxhinale për konsum (MPC), si dhe Prirjen marxhinale për kursim (MPS), Prirjen Mesatare për Konsum (APC). • Faktorët që përcaktojn konsumin. Te ardhurat prezente dhe te ardhurat e ardhshme • Investimet dhe faktorët që përcaktojn ato. Investimet dhe norma e interesit. • Teoria e Akseleratorit.
Hyrje ne konceptet e kursimitdheinvestimeve • Konsumi eshte nje prej elementve kyq dhe më me peshë te kerkeses agregate dhe GDP-së. • Investimet perbejn elementin me te ndryshueshem te kerkeses agregate dhe GDP-së. • Prandaj te dyjat se bashku kan nje ndikim shumë te madh si ne permasat, po ashtu edhe ne sjelljen e kerkeses agregate (AD)
KonsumidheKursimiTëardhurat e disponueshmedhefunksioni I konsumit • Konsumi perfaqson shpenzimet e konsumatorve privat per mallra dhe sherbime qe shfrytezohen per dobi ne periudhen e tanishme apo aktuale. • Pjesa e pashpenzuar per konsumin aktual e te ardhurave te disponueshme perfaqson kursimin. • YD=C+S • YD=Te ardhurat e disponueshme, C=Konsumi, S=Kursimi • Mallrat e konsumit afatgjatë si automobilët dhe makinat tjera qe mund te kene dobi edhe ne periudhen aktuale edhe ne te ardhmen.
KonsumidheKursimiTëardhurat e disponueshmedhefunksioniikonsumit • Konsumi eshte komponenti me i madh i GDP-se (65% ne vendet e industrializuara) • Familjet e varfëra shpenzojnë pjesën më të madhe të të ardhurave të tyre per ushqim dhe strehim. • Me rritjen e te ardhurave, rritjen me te shpejtë e pëson kursimi, qe konsiderohet si e mire luksi. • Ne krahasim me te ardhurat e tyre, te pasurit kursejnë më shumë se sa të varfërit.
KonsumidheKursimiTëardhurat e disponueshmedhefunksioni I konsumit • Faktori i parë përcaktues i konsumit dhe kursimit janë të ardhurat e disponueshme • Kjo varesi eshte analizuar dhe ndryshe njihet edhe si hipoteza e “të ardhurave absolute” • Tabela 15.1 shpreh funksionin linear te konsumit dhe atë të kursimit. • Analizo figurën 15.1
KonsumidheKursimiTëardhurat e disponueshmedhefunksioni I konsumit
KonsumidheKursimiTëardhurat e disponueshmedhefunksioni I konsumit • Kurba e konsumit dhe ajo e kursimit paraqet lidhjen pozitive midis te ardhurave te disponueshme dhe konsumit dhe kursimit. • Pikat e lakores se konsumit mbi vijen 45 shkallë, korrespondojnë me vlera negative të kursimeve. • Pikat e lakores se konsumit nën vijen 45 shkallë, nenkuptojnë se vlerat e kursimeve do te jenë pozitive. • Pikat e kurbes se konsumit qe gjinden ne pikprerje me vijen 45 shkallë (pika A), nenkupton se vlerat e kursimeve do te jetë zero, apo C=YD.
KonsumidheKursimiTëardhurat e disponueshmedhefunksioni I konsumit • Pjerrësia e lakores së konsumit shpreh shtesen e konsumit per çdo njesi monetare shtesë të të ardhurave të disponueshme (MPC – prirja marxhinale per konsum) • Pjerrsia e lakores se kursimit shpreh shtesen e kursimit per çdo njesi monetare shtesë të të ardhurave të disponueshme (MPS – prirja marxhinale per kursim)
KonsumidheKursimiTëardhurat e disponueshmedhefunksioni I konsumit • Konsumi dhe Kursimi ne fig 15.1 janë supozuar si lineare, prandaj per kete arsye MPC dhe MPS edhe do te jenë konstant. • Mirëpo, mund te supozohen edhe raste te tjera, ku MPC zvogëlohet, ndërsa MPS dhe YD rriten. • YD=C+S • MYD=MC+MS • MPC+MPS=1 • MYD=1 njësi monetare
KonsumidheKursimi • Tregues te rendesishem lidhur me sjelljen e C dhe S janë edhe “prirja mesatare për konsum” (APC), si dhe “prirja mesatare për kursim” (APS). • “prirja mesatare për konsum” (APC), paraqet raportin midis konsumit total dhe te ardhurave te disponueshme totale (C/YD). • “prirja mesatare për kursim” (APS), paraqet raportin midis kursimit total dhe te ardhurave te disponueshme totale (S/YD).
FaktorëtqëpërcaktojnkonsuminTe ardhuratprezentedheteardhurat e ardhshme • YD luajnë një rol kyç ne percaktimin e nivelit te konsumit, megjithatë ka edhe faktorë te tjerë. • Pasuria është faktor shume i rendesishem - ndikimi i saj ne konsumin agregat rritet kur ndryshon shpejtë dhe ne permasa te medha. • Sa per thjeshtesi supozojm vetem dy periudha kohore, ku konsumatori individual bënë përzgjedhjen midis konsumit aktual (periudhen aktuale t) dhe atij te ardhshem (periudhen e ardhshme t+1) • Te ardhurat individuale ne periudhen aktuale janë Yt dhe ne periudhen e ardhshme Yt+1 • Analizo fig. 15.4
FaktorëtqëpërcaktojnkonsuminTe ardhuratprezentedheteardhurat e ardhshme • Vija MAN eshte vija e buxhetit individual qe tregon te gjitha kombinimet qe mund te arrijë nje konsumator midis konsumit aktual dhe atij te ardhshem, duke i pasur te dhena te ardhurat aktuale, te ardhurat e ardhshme dhe normen e interesit. • Pika A tregon mundesi konsumi per konsumatorin tonë, ku ai mund te konsumojë te gjitha te ardhurat aktuale (Yt) ne periudhen prezente dhe te gjitha te ardhurat e ardhshme (Yt+1) ne periudhen e ardhshme. • Mundesit tjera te konsumit te shprehura ne vijë MN varen nga mundesia e konsumatorit per te marre ose dhënë hua.
FaktorëtqëpërcaktojnkonsuminTe ardhuratprezentedheteardhurat e ardhshme • Ne njërin ekstrem, në piken M, konsumatori do ti kursente te gjitha te ardhurat aktuale (C=zero), keshtu qe nese supozojm se ne periudhen e ardhshme norma e interesit (i) do te jete e njejte si per dhenie ashtu edhe per marrje hua, • ateherë konsumatori mund te shpenzojë: Yt+1+(1+i)Yt • ku (1+i)Yt = vlera e ardhëshme e të ardhurave aktuale • Ndersa ne ekstremin tjeter, ne piken N, konsumatori do te konsumoje ne periudhen aktuale, te ardhurat aktuale plus vleren e pakesuar të të ardhurave te ardhshme (Yt+Yt+1/1+i) • Analizo fig. 15.4
FaktorëtqëpërcaktojnkonsuminTe ardhuratprezentedheteardhurat e ardhshme • Zgjedhja e konsumatorit do te varet nga preferencat e tij kohore lidhur me konsumin aktual dhe atë te ardhshem, te cilat, ne një masë të caktuar, varen nga fakti se sa i duruar është ai. • Preferencat e konsumatorit racional mund te ilustrohet ne piken e vijes se buxhetit me kurben me te lartë te arritshme te indiferences (pika W) • Pika W, individi eshte duke konsumuar Ct dhe kursyer Yt-Ct ne periudhen aktuale • Ndryshimi i pasurisë do te ndikonte ne te Yt si dhe ne Yt+1, prandaj rritja e pasuris zhvendosë vijen e buxhetit djathtas nga MN ne M’N’, ku pika e re e maksimizimit te mirëqenies se konsumatorit do te jete pika V (Fig. 15.5).
FaktorëtqëpërcaktojnkonsuminTe ardhuratprezentedheteardhurat e ardhshme • Faktorë tjerë janë pritjet per te ardhurat, çmimet, taksat, prirjet per te ardhurat afatgjata, etj. • Keto varesi i studion ekonomisti i shquar Amerikan Milton Friedman ne hipotezen e tij “Te ardhurat Permanente” • Konceptet baze me te cilat operon Friedman janë; konsumi permanent (Cp), te ardhurat permanente (Yp) dhe te ardhurat tranzitore (Ytr)
FaktorëtqëpërcaktojnkonsuminTe ardhuratprezentedheteardhurat e ardhshme • Sipas hipotezes se te ardhurave permanente, Cp eshte proporcional me Yp, pra Cp=kYp, ku k=MPC=APC • Cp dhe Yp perfaqsojnë prirjet afatgjata te konsumit dhe te ardhurave • Sipas Friedmanit, Yt mund te jenë me te medha se Yp, prandaj diferencen mes tyre ai e quan te ardhura tranzitore. • Te ardhurat tranzitore perfaqsojn rritjen ose renien e papritur të të ardhurave, pra Y=Yp+Ytr
Investimetdhefaktorëtpërcaktuestëtyre • Njesoj si Konsumi, edhe Investimet përbëjnë elementin me te ndryshueshem te kerkeses agregate dhe GDP-së. • Shpeshherë me investim nenkuptohet çdo shpenzim per shembull: per blerjen e nje ngastre te tokes, te letrave me vlerë etj, ku ne fakt keto janë vetem tranzaksione financiare • Ndersa ne kuptimin ekonomik, investim kemi vetem ateherë kur krijohet kapital i ri real, pra kur shtohet stoku i mallrave kapitale, si: makineri dhe paisje, ndertesa dhe inventar shtesë • Strukturen dërmuese te investimeve e përbejnë makineritë dhe paisjet, ndersa pjesen me te vogel e zë inventari.
Investimetdhefaktorëtpërcaktuestëtyre • Sipas shkollave te ndryshme te mendimit ekonomik, faktoret qe percaktojnë investimet janë te shumtë. • Ne do te ndalemi vetem ne dy teori kryesore lidhur me funksionimin e investimeve. • Teorinë që i lidhë investimet me normen e interesit, dhe • Teorinë e percaktimit te investimeve nga te ardhurat, apo me fjalë tjera ‘teorinë e akseleratorit’.
Investimetdhenorma e interesit • Nje nga faktoret kryesore qe ndikon tek investimet jane normat e interesit. Per te kuptuar lidhjen midis investimeve dhe normes se interesit, po marrim nje shembull numerik, shembullin ne tabelën 15.2.
Investimetdhenorma e interesit • Nese supozojmë që i gjithë kapitali merret hua, ateherë te gjitha variantet me fitim vjetor pozitiv janë të pranueshme. • Me 10% norme te interesit, 5 projekte e para me nje shume prej 28 milione Lek pranohen. • Me 5% normë te interesit, vetem 1 projekt refuzohet dhe me 53 milionë Lekë, 7 projektet e para pranohen. • Analizo fig. 15.7 funksionin e investimeve
Teoria e Akseleratorit • Akseleratori na ndihmon te kuptojm pse prodhimi i te mirave kapitale ndryshon shumë me shpejt se sa prodhimi i te mirave ne pergjithsi • Sipas teorisë se akseleratorit niveli i investimeve neto korrente varet nga ndryshimet ne te ardhurat, qe mund te shprehet: It=v(Yt-Yt-1) • ku: It=investimet neto ne periudhen aktuale, • Yt=te ardhurat kombetare ne periudhen aktuale, • Yt-1=te ardhurat kombetare ne periudhen e meparshme, • v= nje konstante qe njihet si akselerator, qe percaktohet nga karakteristikat teknologjike te prodhimit • Per ta kuptuar parimin e akseleratorit, ta anlizojm shembullin e paraqitur ne tabelen 15.3
Teoria e Akseleratorit • Tabela 15.3. Kerkesa dhe investimet neto
Teoria e Akseleratorit • Nga te dhenat e Tabeles mund te nxirren disa perfundime: • Qe investimet neto te mbeten ne nje nivel pozitiv konstant, duhet qe kerkesa per produktin e firmes te rritet me te njejtin ritëm • Qe investimet neto te rriten, kerkesa duhet te rritet me nje ritem ne rritje • Ne qofte se kerkesa mbetet konstante, investimet neto do te bien zero.
Kufizimet e tedyteorive • Te dy teoritë, si ajo qe i lidhë investimet me normën e interesit, ashtu edhe teoria e akseleratorit, kanë kufizimet e tyre. • Teoria e Aksleratorit – kufizimi i kesaj teorie eshte supozimi se nuk ekziston asnjë kapacitet i tepërt (i pashfrytezuar) ne ekonominë e nje vendi, gjë që eshte shumë diskutabile • Nje kufizim i perbashket per te dy shpjegimet eshte se asnjeri prej tyre nuk mban parasysh pritjet e firmave per aktivitetin e ardhshem ekonomik dhe per kerkesen e ardhshme. • Nje kufizim tjeter i perbashket eshte edhe mosmbajtja parasysh e ndikimit te nivelit te taksave dhe diferencave te tyre ne investime. • Qeveria mund te ndikojë ne nivelin e investimeve private përmes politikave fiskale dhe monetare, si dhe përmes krijimit te politikave makroekonomike per krijimin e nje klime me te shendoshë ne ekonomi.