Paraja dhe Financat

1. ParajadheFinancat Kuptimi i Financave www.valmirnuredini.tk

2. Kuptimi i financave • Shprejhafinancarrjedhprejfjales “finis” qe do tethotkufi, fund, mbarim. • Prandajajoeshtengusht e lidhur me parate, sepse pa paranuk ka financa. • Nocionifinancaperfshine • Mardhenietmonetare • Aktetdheveprimet me tecilatkrijohenmaredheniet e pronesisejuridiketeshprehuranapara. www.valmirnuredini.tk

3. Kuptimi i financave • Individet respektivisht familja per cdo dite fiton para, te ardhura nga puna, nga prona, nga transaksionet tregtare. • Bisneset gjithashtu parate I perdorin per blerjen e faktoreve te prodhimit, makinave-paisjeve, lendet e para, fuqine punetore etj. • Qeveria mbledh parate, mjetet financiare, permes instrumeteve shteterore financiare, sic jane: tatimet, taksat, kontributet, doganat, huat publike etj. www.valmirnuredini.tk

4. Definicioni i financave: • Financatjanedisiplineshkencore e cilastudiondukurite, mardhenietdheinstitucionet e lidhur me • Krijimin .. • Grumbullimin .. • Shperndarjen .. • Rishperdnarjen .. • Shpenzimindhedheudheheqjen me mjetemonetare. E gjithekjobehet me qellimteplotesimittenevojavetepergjithshmedheteprocesitteriprodhimitshoqeror. www.valmirnuredini.tk

5. Format e parase: • Parate primare • Parate metalike • Parate metalike dhe prerja e tyre (monedha) • Bankenota • Paraja leter • Paraja depozitare (bankare) • Paraja kuazi www.valmirnuredini.tk

6. Parate primare • Parate kan lindur spontanisht ne kohet e ndryshme te popujt e ndryshem, prandaj edhe format e saj ishin te kushtezuara me kushtet natyrore, ekonomike, kulturore te popujve te ndryshem. • Ne fillim ne rolin e mjetit te kembimit eshte perdorur ndonje mall I cili eshte ber ekuivalent I pergjithshem I te gjitha mallrave. www.valmirnuredini.tk

7. Parate metalike • Me zhvillimin e metutjeshemteshoqerisesidherritjes se kembimittemallrava ne vend teparave primitive ne formetemallravejaneperdorurmetaletendryshmesiparaja. • Ne fillim per keteqellimjanperdorur: • Bankri • Hekuri • Bronzi • Argjendi • Ari • Per gjdokembimduhettemateshinpesha e cdo cope metali. www.valmirnuredini.tk

8. Parate metalike dhe prerja e tyre (monedha) • Per te tejkaluar problemin me parat metalike, fillohej qe te shenohet vlera me vule, ne copat e metalit nga ana e bankiereve dhe e tregtareve te njohur dhe te besueshem. • Me vone prerja e monedhave eshte ber vetem prej arit dhe argjendit . • Ky sistem eshte quajtur edhe si sistemi I numerimit , kur pagesat jane ber me ane te numerimit te thjesht te parave. www.valmirnuredini.tk

9. Bankenota • Gjate zhvillimit te sistemit monetar bankenota apo paraja-leter eshte forma e parase e cila gradualisht rezulton nga njohurite se vlera nominale. • Si surrogat I pare I pareve metalike eshte certifikata. • Certifikata ishin vertetime me shkrim te argjentareve, te cilet jan mbeshtetur ne emrin e personit I cili ka deponuar arin ose sendet e tjera me vlere. www.valmirnuredini.tk

10. Paraja leter • Me shkeputjen e konvertibilitetit ne ari, bankenotatbehenparaletersisurrogatjokonvertibil I paravemetalike. • Para-letereshtebankenot e cila ka kursin e detyrueshem( sepsenukmundteshnderrohet ne monedhaari) simjetligjor I pagimit per cdokendsipara definitive. • Me paraqitjen e parave-letershteterorembaronevolucioni I formaveteparavemetalike, kalohet ne sistemin e paraveleter. www.valmirnuredini.tk

11. Paraja depozitare (bankare) • Ngafunksioniiparasesimjetpagimirezulton • parajadepozitare - parajabankare - parajakredie ( krijohen me lejimin e kredive) - parajallogarie • Parajadepozitarendahet ne: - depozitat ne llogarinerrjedhese - depozitatafatshkurter - depozitatafatmesem - depozitatafatgjat www.valmirnuredini.tk

12. Paraja kuazi • Parajakuazieshtenjetermin, qeparaqetmjetetmonetaretecilatnuk e kryejnefunksionin e mjetitteqarkullimit. • Mirepo, ne cdokohemundteshnderrohen ne mjetqarkullimi. • Ketojanemjetemonetarelikuidetecilatnukperfshihen ne sasine (masen) monetare. • Paratekuazigjinden ne formetedepozitavetekursimit, depozitavetegatshme pa afatdhedepozitaveteafatizuarderi ne njevit. www.valmirnuredini.tk

13. Funksionet e parase • Paraja si matese e vlerave. • Paraja si mjet qarkullimi (ne kembimin e mallrave) • Paraja si mjet pagimi • Paraja si thesar (ruajtese e vleres) • Paraja si para-boterore (zevendeson arin) • Paraja si rezerve • Paraja si shprehje e aftesise se pagimit dhe likuiditetit www.valmirnuredini.tk

14. Sistemi monetare • Sistemimonetar (valutor) gjatezhvillimithistorik ka pasurtransformimdhezhvillimshumetehovshemdhetepabarabarte ne periudhatendryshme. • Sistemimonetarbashkekohorparaqetrregullimiinmonetar me dispozitajuridike me tecilatcaktohet se ckaeshte: • Njesiamonetare ne njeshtetsidhe • Rregullontegjithaqeshtjet (problemet) qekantebejne me parate ne ate shtet. www.valmirnuredini.tk

15. Kuptimi i sistemit monetare • Shtetinepermessisteminmonetare e percakton : • Njesinemonetare e cilacilesohetsipara ne kufujtshteterore • Caktondispozitat me tecilatpjesetaret e qarkullimitmonetaredetyrohenqeatonjesimonetaretiperdorin - ne raportin e brendshemtekembimit - ne raportin e jashtemtekembimitndajparaveteshtetevetjera www.valmirnuredini.tk

16. Qarkullimi i parase dhe masa (sasia) monetare • Ecurite ekonomike varen shume prej qarkullimit te parave dhe prej kryerjes se drejt te funksionit te saj. • Per kete arsye studimi i qarkullimit te parave eshte nje ceshtje me me rendesi e teorise monetare dhe kreditore. • Qeshtja e furnizimit te ekonomise me para, eshte qeshtje kryesore e politikes manetare-kreditore. www.valmirnuredini.tk

17. Qarkullimi i parase dhe masa (sasia) monetare • Sasia monetare eshte elementi kryesore I likuiditetit te ekonomise perkatese te procesit te riprodhimit te zgjeruar. • Prandaj, po qe se shkalla e rritjes se sasise se parave rritet me ngadal sesa eshte rritja e shkalles se produktit vendor, atehere ajo eshte shenje e politikes monetare me ndikim deflacionist ne proceset ekonomike, si dhe anasjelltas. www.valmirnuredini.tk

18. Instrumetet Financiare • Banka Qendroreishfrytezoninstrumentet e ndryshemfinanciar per percaktimin e politikavemonetare-kreditore. • Instrumentetfinanciarejantendryshem, por me rendesikryesishtjane: • Paraja e gatshme • Depozitat ne te pare • Depozitat e kursimit • Depozitatinvestivedhe • Kredite www.valmirnuredini.tk