PALENIE PAPIEROSÓW POCZĄTKIEM OSOBOWOŚCI UZALEŻNIONEJ

1. PALENIE PAPIEROSÓW POCZĄTKIEM OSOBOWOŚCI UZALEŻNIONEJ

2. DROGA DO UZALEŻNIENIA Uwarunkowania: • Wczesna inicjacja • regularne palenie • palenie nałogowe. (inne): • palenie tytoniu w rodzinie, w szkole, w miejscu pracy, • nie respektowanie zakazów palenia, • powszechne traktowanie palenia tytoniu jako elementu stylu życia (przyzwolenie na zachowania związane z paleniem).

3. Uwarunkowania rozpoczynania palenia papierosów • Psychologiczne • ciekawość, • bunt przeciwko autorytetom, • imponowanie otoczeniu; • Środowiskowe • rodzina, • grupa rówieśnicza; • Społeczne • reklama, • sposób na szczupłą sylwetkę, • odniesienie sukcesu.

4. Uwarunkowania rozpoczynania palenia papierosów (cd) • Potrzeba eksploracji świata i porządkowania • Kryzys nowych wyzwań • Redukowanie napięć i niepokojów • Sposób na „skuteczny” sprzeciw • Konformizm

5. Uzależnienie od środków psychoaktywnych: • zaburzenie zdrowia polegające na powstaniu psychicznej lub fizycznej zależności, OBJAWIAWY: • okresowy lub stały przymus przyjmowania substancji w oczekiwaniu na efekty jej działania lub • przejmowanie dla uniknięcia przykrych objawów jej braku (np. alkoholizmu, narkomanii, lekomanii, nikotynizmu)

6. Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób Światowej Organizacji Zdrowia ICD-10 Uzależnienie od tytoniu sklasyfikowane jest w kategorii: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, spowodowane paleniem tytoniu (F-17)

7. ZABURZENIA PSYCHICZNE I ZABURZENIA ZACHOWANIA, SPOWODOWANE PALENIEM TYTONIU (F-17) • F17.0 – ostre zatrucie spowodowane nikotyną • F17.1 – używanie szkodliwe, • F17.2 – zespół uzależnienia od nikotyny, • F17.3 – tytoniowy zespół abstynencyjny.

8. F.17.0 – OSTRE ZATRUCIE SPOWODOWANE NIKOTYNĄ – kryteria: • Przyjęcie dawki mogącej wywołać zatrucie • Występujące dysfunkcjonalne zachowanie lub nieprawidłowe postrzeganie, obejmujące co najmniej dwa objawy z następujących: • bezsenność, • dziwaczne sny, • chwiejność nastroju, • Derealizacja (poczucie zmiany otaczającego świata), • wpływ na funkcjonowanie jednostkowe.

9. F.17.0 – OSTRE ZATRUCIE SPOWODOWANE NIKOTYNĄ – kryteria: cd • Występuje co najmniej jeden z następujących objawów: • nudności lub wymioty, • pocenie się, • Tachykardia (znaczne przyspieszenie czynności serca; częstoskurcz), • zaburzenia rytmu serca.

10. F.17.1 – UŻYWANIE SZKODLIWE – kryteria: • Użycie substancji spowodowało szkody somatyczne lub psychologiczne(lub znacznie przyczyniło się do tego), prowadzące do: • upośledzenie sądzenia lub • niepożądanych następstw w relacjach z innymi ludźmi. • Charakter szkód powinien być jasno rozpoznawalny i określony.

11. F.17.1 – UŻYWANIE SZKODLIWE – kryteria: (cd) • Wzorzec używania szkodliwego utrzymuje się przez co najmniej 1 miesiąc lub występował w sposób powtarzający się w ciągu 12 miesięcy. • Zaburzenie nie spełnia kryteriów innego zaburzenia psychicznego ani zaburzenia zachowania związanego w tym samym okresie czasu z tą samą substancją (z wyj. F17.0).

12. F.17.2 - ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA OD TYTONIU – kryteria: Trzy lub więcej z poniższych objawów występujących • łącznie przez co najmniej 1 miesiąclub • w sposób powtarzający się w okresie 12 miesięcy: • silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania substancji, • trudności w kontrolowaniu używania nikotyny, • występowanie objawów abstynencji po zaprzestaniu lub ograniczeniu palenia, • zwiększona tolerancja na nikotynę, • przeznaczanie dużej ilości czasu na palenie, • ograniczanie innych zajęć na rzecz palenia, • brak powodzenia w zmniejszaniu ilości palonego tytoniu, • używanie tytoniu mimo świadomości szkodliwości palenia.

13. F.17.3 – TYTONIOWY ZESPÓŁ ABSTYNENCYJNY Występowanie dwóch z następujących objawów, po wyraźnymprzerwaniu lub ograniczenia przyjmowania nikotyny: • głód tytoniu, • złe samopoczucie lub osłabienie, • lęk, nastrój dysforyczny, • drażliwość i niepokój, • bezsenność, • wzmożony apetyt, • zwiększony kaszel, • owrzodzenie jamy ustnej, • trudności w koncentracji.

14. Objawy odstawienia tytoniu • objawy występują już po 30 minutach po zaprzestaniu palenia (spada koncentracja uwagi, pojawia się gniew, niepokój, smutek) • największe natężenie występuje zwykle po 1-4 dniach, • natężenie spada do normalnego poziomu po 3-4 tyg.

15. Palenie tytoniu a zdrowie

16. Toksykologia dymu tytoniowego • W trakcie palenia papierosa, w reakcje chemiczne wchodzi ok. 4000 związków, w tym 40-50 o właściwościach rakotwórczych(Nikotyna, tlenek węgla, tlenki azotu, cyjanowodór, benzen, chlorek winylu,, fenol, aceton, metale ciężkie: kadm, ołów i inne.)

19. Palenie tytoniu a choroba niedokrwienna serca • Osoby z chorobą niedokrwienną serca kontynuujące palenie są narażone na 60% większe ryzyko zgonu i 75% zawału serca w porównaniu do osób, które rzuciły palenie.

20. Palenie tytoniu a nowotwory • płuc, • jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani, • pęcherza moczowego, • trzustki, • nerek, • rak prącia • trzonu i szyjki macicy (wzrasta u kobiet palących trzykrotnie).

22. Zdjęcie rentgenowskie niezdrowych płuc palacza.

23. Koloryzowane zdjęcie rentgenowskie człowieka palącego papierosa.

26. Palenie tytoniu i inne choroby • zapalenie płuc, gruźlica, rozedma płuc, astma, • owrzodzenie żołądka i dwunastnicy, • osteoporoza, • cukrzyca, nadciśnienie, hipercholesterolemia, • choroby zębów, oczu i uszu, • przyspieszenie SM, • zaburzenia miesiączkowania, niepłodność u kobiet, wczesna menopauza • palenie przyczynia się do spadku poziomu estrogenu, co powoduje przedwczesną menopauzę

27. Palenie tytoniu i inne choroby (cd) • impotencja (palenie zmniejsza znacząco ilość krwi docierającej do penisa)i • niepłodność u mężczyzn - degeneracja plemników. • palenie może powodować zniszczenie lub degenerację DNA plemników, co w efekcie prowadzić może do deformacji płodu lub poronienia. • palenie zmniejsza także znacząco liczbę plemników w spermie. • dzieci palących mężczyzn chorują na raka znacznie częściej niż dzieci ojców niepalących. • przytępienie węchu i smaku, • częste przeziębienia, • szybsze łysienie, • wcześniejsze oznaki starzenia się i inne.

28. Fotografia mikroskopowa fragmentu płuc dotkniętych rozedmą - główną przyczyną regularnego palenia papierosów.

29. Bierne palenie a nowotwory 20–30% nowotworów złośliwych u niepalących może wynikać z ekspozycji na dym tytoniowy zanieczyszczający: • mikrośrodowisko domowe (np.palący partner)lub • miejsce pracy (palący współpracownicy). • Co 17 minut jedna osoba w Unii Europejskiej umiera z powodu biernego palenia w miejscu pracy !!!!! • Rocznie bierne palenie zabija ponad 79 tys. mieszkańców UE.

30. Palenie tytoniu a ciąża i okres noworodkowy • przez łożysko przenikają zarówno tlenek węgla jak i nikotyna – jej stężenie może być nawet o 15% wyższe u poczętego dziecka niż u matki. • Dzieci matek palących w ciąży więcej niż 20 papierosów dziennie częściej występują wady wrodzone uk. trawiennego, zastawek sercowych, skóry, układu nerwowego oraz deformacji chromosomowych, niska waga urodzeniową i osłabiony system immunologiczny.

31. Palenie tytoniu a ciąża i okres noworodkowy • w mleku matki karmiącej (palącej) stwierdzono znacznie wyższe stężenie kotoniny, kadmu oraz nikotyny powodującej u dziecka niepokój, bezsenność, wymioty, biegunki zaburzenia akcji serca • dzieci palących rodziców 2-3 razy częściej zapadają na zapalenie oskrzeli lub płuc. • niepłodność - palenie powoduje obniżenie zdolności do zajścia w ciążę i przedwczesny poród.

32. CIAŁO PALACZA

35. Ekonomia i palenie tytoniu Koszty palenia papierosów • 1 dzień – 10 złotych • 1 miesiąc – 300 zł • 1 rok – 3 600 zł • 5 lat – 18 000 zł • 10 lat – 36 000 zł • 20 lat – 72 000zł • mniejsze szanse na zdobycie lepszej pracy, • mniejsza wydolność w pracy, • wyższa składka ubezpieczeniowa • niebezpieczeństwo pożaru i wypadku samochodowego, wydatki na leczenie, • częstsze pranie odzieży, nadpalone ubranie, pościel i in.

36. Modele zmiany postaw wobec palenia tytoniu CHRAKTERYSTYKA ETAPÓW ZAPRZESTANIA PALENIA

37. Model zaprzestawania palenia wg Cekiery (2005) – ETAPY: • Sporadyczne myślenieo rzucaniu palenia • Częste myślenie o zerwaniu z nałogiem przy jednoczesnym braku gotowości i motywacji do podjęcia takiej decyzji • Zdobycie motywacji do zaprzestania używania tytoniu • Odrzucenie palenia • Trwanie w abstynencji i uzyskanie wolności od nałogu

38. Model Prochaski i DiClemente (1983) DORASTANIE nigdy nie palił myśli o rozpoczęciu palenia eksperymentuje niepalący regularne palenie zaprzestanie palenia DOROSŁOŚĆ UZALEŻNIENIE krótkotrwała abstynencja prekontemplacja działanie kontemplacja Długotrwała abstynencja

39. Mitydotyczące palenia tytoniu • Tytoń jako lek (np. łagodzi migrenę i rozdrażnienie) • Palenie w ciąży nie szkodzi • Jeśli rzucę palenie to utyję • Zbyt długo palę i nie jestem wstanie się odzwyczaić • Nie potrafię wypoczywać bez papierosa. To jedyna przyjemność na którą sobie pozwalam w ciągu dnia. • Papieros ułatwia życie towarzyskie. • Bez papierosa nie jestem w stanie myśleć i pracować. • Palenie pozwala mi się opanować (np. agresja) • Palenie nie jest tak szkodliwe – „mój dziadek pali 50 lat i dobrze się ma.”

40. Podstawy prawne a profilaktyka antynikotynowa Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 roku(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.)

41. Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) • Art. 1. Organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego są zobowiązane do podejmowania działań zmierzających do ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu oraz mogą wspierać w tym zakresie działalność medycznych samorządów zawodowych, organizacji społecznych, fundacji, instytucji i zakładów pracy, a także współdziałać z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

42. Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) • Art. 3.Ochrona zdrowia przed następstwami używania tytoniu realizowana jest przez kształtowanie polityki zdrowotnej, ekonomicznej i społecznej, do której należy: 1) ochrona prawa niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego, 2) promocja zdrowia przez propagowanie stylu życia wolnego od nałogu papierosów i używania wyrobów tytoniowych, 3) tworzenie warunków ekonomicznych i prawnych zachęcających do ograniczenia używania tytoniu,

43. Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) • Art. 5. 1. Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami: 1)  w zakładach opieki zdrowotnej, z zastrzeżeniem ust. 2, 2)  w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, 3)  w pomieszczeniach zamkniętych zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej.

44. Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) • Art. 6. 1. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom do lat 18. 2. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w zakładach opieki zdrowotnej, w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych oraz na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych. 3. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w automatach. 4. Zabrania się sprzedaży papierosów w opakowaniach zawierających mniej niż dwadzieścia sztuk oraz luzem bez opakowania.

45. Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych(Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) • Art. 13. 1. Kto: 1)  sprzedaje wyroby tytoniowe wbrew zakazom określonym w art. 6, 2)  pali wyroby tytoniowe w miejscach objętych zakazami określonymi w art. 5,podlega karze grzywny. 2. W przypadkach określonych w ust. 1 orzekanie następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

46. Co z paleniem w pracy/szkole? • Niepalący mogą zaskarżyć swoich pracodawców, jeśli doznają uszczerbku dla zdrowia w wyniku biernego palenia w pracy. • Jeśli opuścisz pracę ze względu na chorobę wynikłą z biernego palenia, możesz wnieść swoją sprawę do sądu.

47. Grafik Andrzej Pągowski podczas konferencji inaugurującej ogólnopolską kampanię "Młodość wolna od papierosa" organizowaną przez Państwową Inspekcję Sanitarną, w Warszawie. Fot. Andrzej Rybczyński