İsti, rütubətli hava, saxlanma şəraiti,

2. İsti, rütubətli hava, saxlanma şəraiti, • Xəstəlik törədicinin konidilərinin cücərməsi üçün optimal temperatur – 28ºC • Daim saxlama kamerasında kökümeyvələr ekspertizadan keçirilməli, xəstə kökümeyvələr çıxdaş edilməli • Səpin üçün sağlam toxum materialı, toxumların səpinqabağı dərmanlanması, TMTD (6-8 qr/kq), Fentiuram (3 qr/kq) • Saxlanma rejimi - 1-2ºC temperatur, Saxlanma üçün havanın nisbi rütubəti – 85-90%

3. Soğanındibininfuzariozçürüməsi– FusariumoxysporiumSchl. F. sp.cepae (Hans) • Sneyder et Hansen Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetessinfi, Hyphomycetalessırası, Dematiaceaefəsiləsi, Fusariumcinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

4. Xəstəlikyin xarakterikəlamətiyarpaqlarınvaxtındanəvvəlsaralmasıvəölüşgəməsidir. Buəlamətləradətəntəpəhissədənbaşlayır. Soğanağındibindəağvəyatündçəhrayı-kiptorluörtükmüşahidəedilir. Soğanaqyumşalır, suluolur. Əngüclüisəsoğanağınbazalhissəsiyoluxur, nəticədəköklərtələfolur. Xəstəliksoğanaqlarınsaxlanmadövrüdahasürətləinkişafedir, nəticəetibariləyumrularçürüyürvəmumyalaşırlar. Makrokonidilərhavamitselində, nadirhallardaisəsporodoxilərdəəmələgəlir. Onlarmiləoxşar-oraqvari, elliptikəyrivəyatamamilədüz, 3-5 arakəsməlidir. Xlamidosporlarbir-ikihüceyrəli, hamarvəyaştrixli, rəngsizdir.

10. Torpağın yüksək rütubəti, nəmlik • Xəstəliyin inkişafı havanın 19-24ºC sürətlənir • Mexaniki zədələnmiş və soğan milçəyi ilə • sirayətlənmiş soğanaqlar • Xəstəliyin zərəri soğanaqların çürüməsinə mane olur • Cücərtilərin böyüməsini ləngidir • Yarpaqların ölüşgəməsinə mane olur • Toxumların cücərmə qabiliyyəti pisləşir • Saxlama zamanı soğanaq itkisi – 30% • Saxlanma rejiminə əməl etmək • Məhsul toplanışı dövrü mexaniki zədələnməyə yol • verməmək • Soğan milçəyinin uçuşu müşahidə edildikdə - • roqor 0,5 l/ha, fosforin 0,2 l/ha biri ilə çiləmə aparmaq

11. Unluşeh– Erysipheumbelliferarum d. By. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Ascomycotaşöbəsi, Euascomycetessinfi, Erysiphalessırası, Erysiphaceaefəsiləsi, Erysiphecinsi Biolojiqrupu: Biotrof

12. Yarpaq, saplaq, gövdəvəhamaşçiçəklərdəağörtükmeydanaçıxır. Müəyyənzamankəsiyindənsonraağörtükqaralmağabaşlayır. Bunasəbəbpatogenincinsiçoxalmasınəticəsindəqaranöqtəformasındaformalaşanqapalımeyvəbədəni- kleystotesilərinəmələgəlməsidir. Xəstəliyitörədəngöbələkinkişaftsiklindəmitselüzərindəformalaşankonidispormərhələsivəkleystotesiləriəmələgətirir. Patogenvegetasiyadövrüqeyri-cinsiçoxalmanəticəsindəformalaşankonidilərləyayılır. Göbələyinkonidiləribirhüceyrəli, silindrik, rəngsizdir. Erysipheumbelliferarumgöbələyininkleystotesilərihəlqəvidir. Hərbirkleystotesiçoxlusaydasadəqısaçıxıntılaramalikdir. Hərkisədə 2-5 uzunsovellipsoidaolkisəspormövcuddur.

15. Xəstəlik 22-24ºC temperaturda inkişaf edir • Nisbi rütubət – 70-80%-ə yaxın • Yoluxma nəticəsində maddələr mübadiləsi pozulur • Fotosintez fəallığı zəifləyir • Məhsuldarlıq kəskin şəkildə aşağı düşür • Bitki qalıqlarından sahənin təmizlənməsi, Dərin şum • Torpağı NPK gübrələri ilə zənginləşdirmək • Sistem təsirli dərmanlardan biri ilə çiləmə aparmaq • Skor – 0,1 l/ha, Bayleton – 0,2 kq/ha • Topsin M- 0,5 kq/ha • İşçi məhlulun məsarifi 200-300 l/ha

16. Qonurçürüməvəyafomoz–PhomarastrupiiSacc. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Coelomycetessinfi, Sphaeropsidalessırası, Dematiaceaefəsiləsi, Phomacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

17. Buxəstəliktörədiciyalnızyerkökübitkisindəqeydəalınmışdır. BirinciilbecərilənyerköküəkinlərindəxəstəlikyayınIIyarısındameydanaçıxır. Yarpaq, saplaqvədamarlardabuzamanuzunsov boztəhər-qəhvəyiləkələrəmələgəlir. Bəzənbelələkələrdəqarapiknidlərmüşahidəedilir. Saxlamazamanıkökümeyvələrinyoluxmasıartır. Ləkədərinləşmişxarakterdaşıyır, onlarındaxilindəağmitselgörünür, yoluxmanınsəthindəqruplayerləşənkiçikqarapiknidlərəmələgəlir. Toxumluqlardahamaşçiçəkəmələgələnəqədəryerüstükütləsoluxur. Patogenadətənpiknidlərdəəmələgələnpiknosporlarlaçoxalır. Piknidlərşarşəkilli, piknosporlarellipsoidal, şəffafqırmızıdır. Yoluxmuşbitkiqalıqlarındagöbələkyazdaperitesilərəmələgətirəbilir. Kisəsporlarmilşəkilli, boztəhərağ, üçeninəarakəsməlidir. Kisəsporlarəlverişlişəraitədüşərəkcücərəvəbitkiləriyoluxabilir.

18. 20-25ºC intensiv inkişaf edir, Azotlu gübrələrin artıqlığı xəstəliyə qarşı həssaslığı gücləndirir, Fosfor və kalium gübrələrinin yüksək dozada tətbiqi • Cücərtilərin tökülməsi, toxum məhsulunun azalması, cücərmə qabiliyyətinin pisləşməsi • Səpin üçün sağlam toxum materialı, toxumların səpinqabağı dərmanlanması, TMTD (6-8 qr/kq), Fentiuram (3 qr/kq) • Saxlanma rejimi - 1-2ºC temperatur • Saxlanma üçün havanın nisbi rütubəti – 85-90%

19. Ağçürümə– Whetzeliniasclerotiorum (d.By) Kopry. Et Dumont. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Ascomycotaşöbəsi, Euascomycetessinfi, Helotialessırası, Sclerotiniaceaefəsiləsi, Whetzeliniacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

20. Xəstəlikkərəvizfəsiləsinədaxilolanbitkilərdəqeydəalınmışdır. Lakinyerkökü, cəfərivəkərəvizkökümeyvələriüçündahatəhlükəlidir. Yoluxmuşorqanlardaağörtükəmələgəlir, sonraörtüyünsəthindəqarasklerosiyalarformalaşır. Xəstəliyitörədəngöbələksklerosiyaformasındaqışlayır. Yazdaqışlayansklerosiyalarcücərirvəslindrikayaqcıqlardaboşqabaoxşarmeyvəbədəni- apotesiəmələgətirir. Sklerosiyanınölçülərindənasılıolaraq 1-5 apotesiəmələgələbilir. Onlarıntəpəhissəsikisəçatlarındanibarət olmaqla 8 elliptikrəngsizaskosporlaramalikdir. Askosporlar (kisəsporlar) bitkiorqanlarınıyoluxur. İnkubasiyadövrü 7-10 gündür. Xəstəliktörədicibirbitkidəndigərinəmitselinköməyiiləyayılır.

24. 0ºC temperaturda inkişaf edir • 15- 20ºC temperaturda tez inkişaf edir • Bitkinin orqanları qidalılıq dəyərini itirir • Saxlanma rejiminə əməl etmədikdə çıxdaş məhsul çoxalır • Növbəli əkin • Saxlanma rejiminə ciddi əməl etmək • Havanın temperaturu 1- 2ºC • Havanın nisbi rütubəti 88- 90%

25. Erkənyanıqvəyaserkosporoz– Cercosporadepressa(Berk. et Br.) Wass. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetessinfi, Hyphomycetalessırası, Dematiaceaefəsiləsi, Cercosporacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

26. Xəstəlikləyerkökü, kərəviz, cırhavuc, cəfərivəşüyüdyoluxur. Yarpaq, gövdə, saplaqvəmeyvələrdələkəliklərformasındameydanaçıxır. Rütubətlihavazamanıləkəninsəthindəməxməribozörtükəmələgəlir. Kərəvizdələkələryarpağınhərikitərəfindədir, düzgünolmayanvəyahəlqəviformalı, qonurtəhər, ortasıdahaşəffaf, kənarıməhdudşəkildəqalxmış (yuxarı) vəziyyətdədir. KərəvizdəbuxəstəliyiCercosporaapiiFres. göbələyitörədir. Cəfəri, şüyüd, cır havucbitkilərininyarpaq, saplaq, gövdəvəmeyvələrindələkələrkiçik, kələ-kötür, sarıvəyaçirkliqonur, bəzənləkələrqovuşandır. BubitkilərdəxəstəliyiCercosporadepressa (Berk. et Br.) Wass. göbələyiəmələgətirir.

29. Yoluxma üçün optimal temperatur 16-18ºC • Yarpaqların assimilyasiya səthi azalır • Güclü sirayətlənmədən yarpaqlar ölüşgəyir • Aqrotexniki tədbirlər kompleksinə əməl edilməli • Optimal su rejiminin saxlanması • Bitkiləri kalium və fosfor gübrələri ilə yemləndirmə

30. Kərəvizfəsiləsibitkilərininseptoriozu– Septoria sp. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Ceolomycetessinfi, Sphaeropsidalessırası, Sphaeropsidaceaefəsiləsi, Septoriacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

31. Xəstəlikləyerkökü, kərəviz, cırhavuc, cəfərivəşüyüdbitkiləriyoluxur. Cücərtivəyaşlıbitkilərdəyarpağınhərikitərəfindəformalaşanləkəkimimüşahidəedilir. Toxumlardasirayətlənəbilir. Xəstəliktörədicidənasılıolaraqləkələrsarıyaşıldanqonurrəngəqədərrəngqəbuledəbilir. Yoluxmuşyarpaq saralırvəsoluxur. Ləkələrinsəthindəxəstəliktörədicilərinmeyvəbədəni-piknidlərmeydanaçıxır. Beləpiknidlərsarşəkillirəngsizsporlaramalikdir. Onlarküləkvəhəşəratlarlayayılırvəsağlamyarpaqlarısirayətlənir.

35. Yüksək rütubət – 80-90% • Mülayim temperatur 18-20ºC • Xəstəlik törədicinin inkişafı 28ºC • 30-32ºC-də mitsel məhv olur • Yarpaqlarda fotosintez pozulur • Assimilyasiya səthi aşağı düşür • Məhsul azalır • Aqrotexniki tədbirlər kompleksinə əməl edilməli • Optimal su rejiminin saxlanması • Bitkiləri kalium və fosfor gübrələri ilə yemləndirmə

36. Kərəvizfəsiləsibitkilərininyalançıunluşehi- PlasmorapaniveaSchraet. Təsnifatdayeri: Chromistaaləmi, Oomycotaşöbəsi, Oomycetessinfi, Peronosporalessırası, Peronosporaceaefəsiləsi, Plasmorapacinsi Biolojiqrupu: Biotrof

37. Kərəvizfəsiləsinədaxilolanmüxtəlifmədənivəyabanıbitkiləryoluxur. Yarpaqlarınalttərəfindəayrı- ayrıhissələrdəküllümiqdardaağörtükinkişafedir. Yarpağınüsttərəfindəəvvəlcəsarıtəhər, sonraqəhvəyiləkələrformalaşır. Yalançıunluşehxəstəliyigüclüinkişafedənzamanyarpaqlarquruyurvəölüşgəyir. Xəstəlikkərəvizbitkilərinintoxumluqlarıüçündahatəhlükəlidir. Xəstəliktörədicininkonidaşıyanlarısadəvəyazəifbudaqlanan, qısauclardabudaqlıdır. Zoosporangilərhəlqəvivəyayumurtaya-oxşar, təpədəzəifgörünənçıxıntılıdir. Törədicininbiologiyasıkifayətqədəröyrənilməmişdir.

38. ABŞ, Fransa, Şərqi Avropa ölkələri, Rusiya • Şəki- Zaqatala, Lənkəran- Astara, Gəncə- Qazax • Havanın gündəlik orta temperaturu 18-20ºC • Nisbi rütubət 100%, inkubasiya müddəti 4-5 gün • Yoluxma zamanı toxum məhsulu 10% azalır • Bitki qalıqları sahədən toplanmalı və məhv edilməsi • Növbəli əkin sisteminə riayət etmək • 1%-li bordo məhlulu, • 0,4%-li xlor oksidi • 0,4%-li monika bordo • İşçi məhlulun məsarifi 600-800 l/ha

39. 12.2 Soğan, sarımsaq və kərəviz fəsiləsinə daxil olan bitkilərin bakteriya mənşəli xəstəlikləri • Soğan və sarımsağın bakteriozu – Erwinia carotovora (Jones) Holland. • Təsnifatda yeri: • Qrammənfi fakültətiv aerob çubuqlar qrupu, Enterobacteriaeae fəsiləsi, Erwinia cinsi • Biolojiqrupu: • Hemibiotrof

40. Xəstəlikləsoğanvəsarımsaqyoluxurlar. Xəstəliyinilkinəlamətlərisağlamtoxumadankəskinşəkildəseçilənlətlipulcuqlarınsəthindəəmələgəlir. Xaricisağlampulcuqlarınaltında 1-2 yumşalmış, selikverənpulcuqlargörünür. Sağlamvəxəstəpulcuqlarınnövbələşməsisoğanağınhəttaəndərindaxiliqatlarındamüşahidəedilir. Bakteriyadanbaşqa Pseudomonas gladioli pv. alliicolaJong. et al dasoğanvəsarımsaqdabakterialvəyayaşçürüməxəstəliyinintörədicisidir. Bakteriyalarbitkiyəhələtarladaikənmüxtəlifmexanikizədəyerlərindən, xüsusiləhəşəratzədələrindəndaxilolurlar.

42. Azərbaycan, ABŞ, Çin, Hindistan, Türkiyə, Serbiya, İran, MDB • Optimal temperatur 25- 30ºC • İnfeksiya mənbəyi: bitki qalıqları, mədəni və yabanı bitkilərin rozetləri, su hövzələri • Saxlanma dövrü xəstə soğanaqların çıxdaş edilməli • Saxlanmaya sağlam soğanaqlar seçilməli, saxlanmazdan əvvəl silinməli, mexaniki zədələnmələrə yol verilməməli • Soğan və sarımsaq saxlanmada 50 sm-dən artıq qatda saxlanmamalıdır

43. Kərəvizfəsiləsibitkilərininyaşbakterial • çürüməsi- Erwiniacarotovorapv. carotovora • (Jones.) Bergeyetal. Təsnifatdayeri: Qrammənfifakültətivaerobçubuqlarqrupu, Enterobacteriaeaefəsiləsi, Erwiniacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

44. Yaşbakterialçürüməxəstəliyiiləyerkökü, kərəviz, cəfəri, cırhavucvəbaşqalarısirayətlənirlər. Köklərinquyruqhissəsindəsulutəhərləkələrəmələgəlirvəonlartezliklə büzüşür. Yoluxmuşbitkilərsoluxur. İnfeksiyamənbəyitorpaqdaqışlamışyoluxmuşbitkiqalıqları, saxlamadaolanxəstəkökümeyvələrvətoxumlardır. Saxlamazamanıkökümeyvəninbaşcığınınsəthindəşəffaf-çəhrayıləkələrmeydanaçıxır. Kəsikdəazvəyaçoxdərəcədəcürüməmənbələrigörünürvəosağlamtoxumadankəskinsərhədlənir. Yoluxmuştoxumamöhkəmlikkonsistensiyasınıitirirvəpisiyliçürümüşkütləyəçevrilir.

49. Ölkəninyerköküplantasiyalarındavəsaxlamaanbarlarındaqeydəalınmışdır.Ölkəninyerköküplantasiyalarındavəsaxlamaanbarlarındaqeydəalınmışdır. Qrammənfidüzçubuqlarolub, hərəkətlibakteriyalarolub, peritrixialqamçılaramalikdir. Yüksəkrütubətvəböyüməüçüntələbolunan 27-300Ctemperaturoptimalhesabedilir. Məhsuldarlığamüəyyənzərbəvurulur, hər 7-10 gündənbirsaxlamaanbarlarındafitopatolojimüayinələraparılırvəxəstəkökümeyvələrçıxdaşedilir. Növbəliəkinsisteminədüzgünəməledilməlidir. Yoluxmuşanaclıqkökümeyvələrciddibaxılmalıvəxəstələriçıxdaşedilməlidir. 3%-liTMTDsuspensiyasıilə (200 l/ton) dərmanlamasəmərəlidir. Saxlamaanbarıciddisurətdədezinfeksiyaedilməlidir. Binanın1 m2-i 60 qramkükürdlətüstüləndirilməlidir.

50. 12.3 Soğan, sarımsaq və kərəviz fəsiləsinə daxil olan bitkilərin virus mənşəli xəstəlikləri Soğanın mozaika xəstəliyi –Allium virus 1 Smith. Bütün yaşlarda olan soğanları yoluxur. Əvvəlcə yarpaqlarda sarı-ağ kiçik ləkələr əmələ gəlir. Ləkələr zolaq şəklində yerləşir. Bir müddət sonra yarpaqlar xlorotikləşir, soluxur və quruyurlar. Toxumluqlarda kəskin deformasiya hamaşçiçəklərdə müşahidə edilir, çiçəkayaqcıqları eyni uzunluqda deyildir, bəzən erkəkcik və dişicik əvəzinə uzunsov yarpaqcıqlar formalaşırlar. Soğan və sarımsaqda mozaika mənşəli virus xəstəliyinin törədicisinin daşıyıcıları olan mənənələr, habelə torpaqda yaşayan gənə və nematodlardır. Xəstəliyin inkubasiya dövrü 10-14 gündür.