Leerkrachtverwachtingen in de derde kleuterklas, met aandacht voor SES en etniciteit

2. Leerkrachtverwachtingen in de derde kleuterklas, met aandacht voor SES en etniciteit Sara Speybroeck Jan Van Damme Sofie Kuppens

3. 1. Inleiding • Leerkrachten hebben verwachtingen ten opzichte van hun leerlingen • Predictoren van leerkrachtverwachtingen • Leerlingkenmerken zoals geslacht, sociale klasse, etniciteit, gedrag, voorafgaande prestaties,…. • Gevolgen van leerkrachtverwachtingen • Leerlingen kunnen zich gaan gedragen conform de verwachtingen • Gevaar voor ‘self-fulfilling prophecy’ effecten van foutieve verwachtingen (= verwachtingen gebaseerd op foutieve of irrelevante informatie)

4. 1. Inleiding • Reeds onderzocht • Invloed van leerkrachtverwachtingen op prestaties wiskunde en taal • Kleine effecten  focus eerder op de omstandigheden waarin het effect het grootst is • Socio-economische status (SES) • Etniciteit

5. 1. Inleiding • Huidige studie: onderzoeksvragen • Vraag 1: baseren leerkrachten hun verwachtingen op de SES en etniciteit van kleuters? • Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde • Vraag 2: Verloopt het effect van SES en etniciteit op de prestaties taal en wiskunde via leerkrachtverwachtingen? • Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde • Vraag 3: Zijn er verschillen tussen allochtone en autochtone kleuters v.w.b. - Het effect van SES op leerkrachtverwachtingen (3a) - Het effect van leerkrachtverwachtingen op latere prestaties taal en wiskunde (3b) • Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde

6. 2. Methode • SIBO – K3 • N = 3949 • Prestaties wiskunde (rekenbegrip) en taal • Begin en einde schooljaar 2002-2003 • SES • Oudervragenlijst • Constructie op basis van… • Opleiding moeder en vader • Beroep moeder en vader • Gezinsinkomen

7. 2. Methode • Etniciteit • Oudervragenlijst • Nationaliteit van ouders bij geboorte • Beide ouders hebben Belgische nationaliteit (80%)  Autochtonen (gecodeerd als 0) • Eén van de twee ouders of beide ouders niet-Belgische nationaliteit (20%)  Allochtonen (gecodeerd als 1) • Leerkrachtverwachtingen = latent construct • Leerlingvragenlijst (beoordeling van de leerling door de leerkracht) • Indicatoren • Hoogbegaafdheid • Relatieve prestatie in de klas • Toekomstige zorg • Kans hoger onderwijs • Leerkrachtpercepties • Structurele vergelijkingsmodellen (SEM) om de onderzoeksvragen te beantwoorden

8. 3. Resultaten • Meetmodel • De gemeten variabelen laden goed op hetzelfde construct (leerkrachtverwachtingen)

9. 3. Resultaten • Vraag 1: baseren leerkrachten hun verwachtingen op de SES en etniciteit van kleuters? • Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde

10. 3. Resultaten • Vraag 2: Verloopt het effect van SES en etniciteit op de prestaties taal en wiskunde via leerkrachtverwachtingen? • Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde

11. 3. Resultaten • Vergelijken van 2 modellen • Model zonder leerkrachtverwachtingen (Model 1) • Enkel directe effecten van SES en etniciteit op prestaties • Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties • Er moeten eerst directe effecten aanwezig zijn vooraleer een indirect effect kan aangetoond worden • Volledig model met leerkrachtverwachtingen (Model 2) • Leerkrachtverwachtingen als tussenliggende factor • Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties

12. 3. Resultaten • Model 1

13. 3. Resultaten • Model 2

14. 3. Resultaten • Effecten van SES (gecontroleerd voor etniciteit, geslacht en prestaties) • op de prestaties taal • Verlopen volledig via leerkrachtverwachtingen • op de prestaties wiskunde • Verlopen gedeeltelijk via leerkrachtverwachtingen

15. 3. Resultaten • Effecten van etniciteit (gecontroleerd voor SES, geslacht en prestaties) • op de prestaties taal • Er was geen direct effect van etniciteit aanwezig  onnodig om indirect effect na te gaan • op de prestaties wiskunde • Verlopen niet via leerkrachtverwachtingen

16. 3. Resultaten • Vraag 3: Zijn er verschillen tussen allochtone en autochtone kleuters (model m.b.t. SES) voor • Het effect van SES op leerkrachtverwachtingen (3a)? JA • SES heeft meer invloed op de verwachtingen voor autochtone kleuters dan voor allochtone kleuters OF • Voor kleuters met een hoge SES is er een groter verschil tussen autochtonen en allochtonen dan voor kleuters met een lage SES

17. 3. Resultaten • Vraag 3: Zijn er verschillen tussen allochtone en autochtone kleuters (model m.b.t. SES) voor • Het effect van leerkrachtverwachtingen op latere prestaties taal en wiskunde (3b)? • Voor taal : Nee • Het effect van verwachtingen verschilt niet tussen allochtone en autochtone kleuters • Voor wiskunde: JA • Het effect van verwachtingen is groter voor autochtone dan voor allochtone kleuters

18. 4. Discussie • Leerkrachten baseren zich zowel op de SES als op de etniciteit van kleuters om hun verwachtingen te vormen • Hogere verwachtingen voor • kinderen met hogere SES • kinderen van autochtone afkomst • Lagere verwachtingen voor • kinderen met lagere SES • kinderen van allochtone afkomst

19. 4. Discussie • Het effect van SES verloopt volledig via leerkrachtverwachtingen voor taal en gedeeltelijk via leerkrachtverwachtingen voor wiskunde • Het effect van etniciteit op taal en wiskunde verloopt niet via leerkrachtverwachtingen

20. 4. Discussie • Er zijn verschillen tussen allochtone en autochtone kleuters v.w.b. • Het effect van SES op leerkrachtverwachtingen • Voorallochtonekleutersweegt de SES minder door danvoorautochtonekleuters • Etniciteit op zich is belangrijker • Impliceert dit een aanwezigheid van vooroordelen?? • Het effect van leerkrachtverwachtingen op de prestaties voor wiskunde, maar niet voor taal • Allochtonekleuterszijn minder gevoeligvoor de verwachtingendanallochtonekleuters • Positief = lagereverwachtingenleidenniet tot lagereprestaties • Negatief = minder profiteren van de positieveverwachtingen

21. Bedanktvooruwaandacht! Voormeerinformatie: sara.speybroeck@ped.kuleuven.be