m r Branislav Bijelić, dipl. prost. planer

1. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE Naučno-stručni skup “Lokalna samouprava u planiranju i uređenju prostora i naselja”- Zlatibor, 15.03. - 17.03. 2012. godine - mr Branislav Bijelić, dipl. prost. planer

2. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE POJMOVI “GRAD” I “GRADSKO NASELJE” U BOSNI I HERCEGOVINI • U naučnoj i stručnoj terminologiji Bosne i Hercegovine (BiH) pojmovi grada i gradskog naselja na domaćoj teritoriji su izjednačavani, odnosno praktično su predstavljali sinonime. • Pojam „grad“ je više korišćen u naučnoj literaturi (npr. specijalizovane naučne monografije i udžbenici), dok se pojam „gradsko naselje“ više upotrebljavao u statističkoj literaturi i stručnim dokumentima (npr. prostorno – planska dokumentacija). • U zakonskoj regulativi tadašnje Socijalističke Republike BiH ovi pojmovi su se prilično razlikovali.

3. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE POJMOVI “GRAD” I “GRADSKO NASELJE” U BOSNI I HERCEGOVINI • Pojam „grad“ je prvenstveno korišćen u zakonskoj regulativi o lokalnoj samoupravi i predstavljao je vrstu jedinice lokalne samouprave, dok je pojam „gradsko naselje“, tačnije „naselje gradskog karaktera“ u pravnoj regulativi predstavljao sjedišta jedinica lokalne samouprave. • Vidljivo je da je za definisanje gradskog naselja ili naselja gradskog karaktera u regulativi SR BiH korišćen jednostavni administrativni kriterijum (opštinsko ili gradsko sjedište → gradsko naselje). • Inače, u Zakonu o prostornom uređenju SR BiH iz 1974. godine (član 18) navedeno je da se gradovi i naselja gradskog karaktera utvrđuju prostornim planom Republike, a do donošenja prostornog plana aktom Izvršnog vijeća (što je konačno i učinjeno odlukom iz 1975. godine).

4. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE POJMOVI “GRAD” I “GRADSKO NASELJE” U BOSNI I HERCEGOVINI • Striktna primjena propisa iz 1975. godine dovela bi do izdvajanja barem 140 gradskih naselja na prostoru današnje BiH. • Naučnici i praktičari u odsudstvu zvaničnih pravnih formulacija moraju upotrebljavati prilagođene naučne kriterijume za definisanje statusa gradskih naselja u BiH. • U sadašnjem trenutku definicija gradskog naselja u Bosni i Hercegovini predstavlja kombinaciju administrativno - pravnog (iz perioda prije 1992. godine) i Macurinog demografsko – statističkog kriterijuma. • Na taj način se ukupan broj gradova (gradskih naselja) u BiH povećao na 114.

5. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE

6. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE TIPOLOGIJE GRADOVA (GRADSKIH NASELJA) U BOSNI I HERCEGOVINI • U okviru projekta „SECIT“ (The State of European Cities in Transition), u okviru poglavlja 4 koje se odnosi na Južni subregion, rađen je izvještaj o stanju gradova Bosne i Hercegovine. • U sklopu ovog izvještaja značajno mjesto ima kategorizacija gradova prema rangu u mreži naselja. Ova tipologija gradova BiH je jednostavna, što se vidi iz činjenice da su izdvojene 4 kategorije gradova.

7. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE Tabela 1: Kategorizacija gradova BiH prema rangu u mreži naselja

8. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE TIPOLOGIJE GRADOVA (GRADSKIH NASELJA) U BOSNI I HERCEGOVINI • Zanimljivu tipologiju, upotrebljavanu u sklopu projekta „SECIT“, predstavlja tipologija urbane konkurentnosti (razvijena prilikom jednog ranijeg naučnog istraživanja evropskih gradova). • Za gradove/gradska naselja BiH ona je u izvjesnoj mjeri prilagođena i okvirnog je karaktera (korišćeni su generalnokvalitativni kriterijumi za izdvajanje). • Tabela 2: Tipologija urbane konkurentnosti gradova BiH

9. DEFINICIJA I TIPOLOGIJE GRADSKIH NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE ZAKLJUČAK • Postojeći problem sa izdvajanjem gradskih naselja na teritoriji Bosne i Hercegovine morao bi se riješiti u najskorije vrijeme, prvenstveno zbog nastupajućeg popisa stanovništva 2013. godine. • Zbog toga je neophodno izvršiti zakonsko regulisanje statusa gradova/gradskih naselja kojim će se legalizovati status sadašnjih faktičkih 114 gradova u BiH. • U okviru projekta "SECIT" korišćene su pretežno jednostavne tipologije gradova (gradskih naselja), dok je za jedinu složenu tipologiju ostavljena mogućnost upotrebe generalno kvalitativnih kriterijuma, što je zajedno sa ostalim omogućilo uspješnu izradu izvještaja o stanju gradovaBiH.

10. HVALA NA PAŽNJI