İhracatçı Eğilim Araştırması 2. Çeyrek Sonuçları Temmuz 2010 Nisan-Haziran Gerçekleşmeleri

1. İhracatçı Eğilim Araştırması 2. Çeyrek Sonuçları Temmuz 2010 Nisan-Haziran Gerçekleşmeleri Temmuz-Eylül Beklentileri 1

2. İçindekiler İçindekiler 2 Genel bilgiler 3-10 Yönetici Özeti 11-16 Temel bulgular 17-43 2

3. Genel Bilgiler 3

4. Araştırmanın Amacı Araştırmanın ana amacı iç ve dış pazarlardaki ekonomik gelişmelerin ihracatçı sektörler ve firmaların üretim, ithal girdi, ihracat, iç satış, stok, enerji tüketimi, istihdam, kârlılık, girdi maliyetleri ve finansman talebi gibi alanlardaki etkisinin tespit edilmesidir. Bu çalışma üçer aylık aralıklarla yürütülmekte ve gelişmeler izlenmektedir. Böylelikle ihracatçı sektörlerin göstermiş oldukları performans ve gelecek dönem beklentileri sürekli takip edilmektedir. Bu kapsamda, 2008 ve 2009 yılı verilerine göre İhracatçı Birlikleri Yönetim Kurulu Üyeleri ile en çok ihracat yapan ilk 1.000 firmaya ulaşılması hedeflenmiştir. 4

5. Araştırmanın Kapsamı • Araştırmanın 2. dönemi kapsamında aşağıdaki temel konu başlıkları irdelenmiştir: • Nisan-Haziran 2010 döneminde üretim, ihracat, kapasite kullanım oranı, stok durumu, girdi maliyetleri, birim ihraç fiyatı, ithal girdi kullanım oranı, hammadde birim ithalat fiyatı, genel kârlılık düzeyi, ihracatta kârlılık düzeyi gerçekleşmeleri, • Temmuz-Eylül 2010 döneminde üretim, ihracat, kapasite kullanım oranı, stok durumu, girdi maliyetleri, birim ihraç fiyatı, ithal girdi kullanım oranı, hammadde birim ithalat fiyatı, genel kârlılık düzeyi, ihracatta kârlılık düzeyi beklentileri, • Kullanılan enerji türlerinde Nisan-Haziran 2010 dönemi gerçekleşmeleri, • Nisan-Haziran döneminde ihracatta yeni pazarlara girebilme durumu / Temmuz-Eylül döneminde ilk kez girilmesi planlanan pazarlar/ülkeler, • Nisan-Haziran döneminde ihracatta mevcut pazarlarda yeni müşterilerden sipariş alabilme / müşteri kaybedilen pazar olup olmadığı / tamamen kaybedilen pazar olup olmadığı, • Nisan-Haziran döneminde ihracat pazarlamasında yaşanan sorunlar, • Nisan-Haziran döneminde dış finansman talebi / dış finansman ihtiyacının hangi kaynaklardan karşılandığı, • Temmuz-Eylül döneminde dış finansman talebi, 5

6. Araştırmanın Kapsamı (devam) • Kullanılan krediler toplamı içerisinde döviz ya da dövize endeksli kredilerin oranı, • Döviz kuru riskinden korunmak için kullanılan araçlar, • Nisan-Haziran döneminde yararlanılan devlet destekleri / Temmuz-Eylül döneminde yararlanılması planlanan devlet destekleri, • 2010 yılı Temmuz-Eylül döneminde kapatılması / yenilenmesi gereken kredilerin toplam krediler içerisindeki payı, • Nisan-Haziran döneminde çalışan sayısı / yeni istihdam edilen çalışan sayısı / çalışan sayısının geçen yılın aynı dönemine göre nasıl değiştiği, • Temmuz-Eylül döneminde yeni çalışan istihdam etme durumu, • 2010 yılı sonuna kadar istihdam edilmesi planlanan çalışan sayısı, • Personel temininde sorun yaşanıp yaşanmadığı, • Nisan-Haziran döneminde yapılan yurt içi / yurt dışı yatırım türleri, • Temmuz-Eylül döneminde yapılması planlanan yurt içi / yurt dışı yatırım türleri, 6

7. Araştırmanın Kapsamı (devam) • Küresel ekonomik krizin etkileri, • Temmuz-Eylül dönemi ve 2010 yıl sonuna ilişkin piyasa tahminleri, • 2010 yılı sonu itibarıyla Sektörün / Türkiye - Avrupa - Dünya ekonomisinin genel durumuna ilişkin tahminler, • Dünya geneli emtia fiyatlarının Haziran’a göre, Ağustos ve 2010 sonu itibarıyla nasıl bir seyir izleyeceği, • Sektörlerin ihracatta karşılaştıkları öncelikli sorunların / en acil ve güncel sorunun tespiti, • Nisan-Haziran döneminde ihracat prosedürlerinde hizmet alınan kurumlardan duyulan memnuniyet, 7

8. Metodolojik Bilgiler Araştırma, CAWI (bilgisayar destekli internet görüşmesi) yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Bilgi toplama süreci öncesinde TİM yetkililerinden İhracatçı Birlikleri Yönetim Kurulu Üyesi ve sektörün lider firmalarından oluşan liste temin edilmiştir. Araştırmanın anakütlesini 2008 ve 2009’da İhracatçı Birlikleri yönetimlerinde ve ihracatta ilk 1.000’de yer alan firmaların yöneticileri oluşturmaktadır. Mükerrer kayıtlarının sistemde giderilmesinden sonra 1.918 firmanın kayıtlı olduğu bir veritabanı elde edilmiştir. Soru formu programlanarak 6 Temmuz tarihinde çalışmanın bilgi toplama süreci başlatılmıştır. Çalışma kapsamında tüm firmalara davet gönderilmiş, 525 firma daveti kabul ederek projeye katılmıştır. Dolayısıyla %95 güven düzeyinde örnekleme hatası ± 0,036 olarak hesaplanmaktadır. Projenin bilgi toplama süreci 28 Temmuz Çarşamba günü tamamlanmış, ardından veri temizliği ile son aşama olan veri analizi ve raporlama süreci ise 29 Temmuz-2 Ağustos tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. 8

9. Metodolojik Bilgiler Internet tabanlı görüşmeler için tasarlanan elektronik form 9

10. Görüşülen Firmaların Sektörlere Göre Dağılımı Firmalardan en yüksek ciro elde ettikleri sektörü belirtmeleri istenmiştir. 10

11. Yönetici Özeti 11

12. Yönetici Özeti Genel anlamda değerlendirildiğinde 2010 yılının ikinci çeyreği ihracatçılar açısından toparlanmanın / iyileşmenin devam ettiği bir dönem olarak değerlendirilebilir. Geçen yılın aynı dönemine göre firmalar (%71) girdi maliyetlerinin arttığına dikkat çekerken, hammadde birim ithalat fiyatlarının arttığını belirten firmaların oranı %47,2 olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan, genel karlılık düzeylerinin ve ihracatta karlılık düzeylerinin azaldığını söyleyen firmalar ise genelin, sırasıyla %50,9 ve %52,2’sini temsil etmektedir. Firmaların yılın 3. çeyreğinden umutlu oldukları görülmektedir. Araştırmaya katılan firmaların %51,4’ünün ihracatın, %47,2’si ise üretimin artacağı beklentisi içerisindedir. Kapasite kullanım oranının artacağı beklentisi içerisinde olduğunu belirten firmaların oranı ise %44,8’dir. Firmalar, birim ihraç fiyatları (%57,9), ve ithal girdi kullanım oranlarında (%51,7) herhangi bir değişim beklememektedir. İhracatta yeni pazarlar yaratılması, ihraç edilen ürün ve hizmetlerin çeşitlendirilmesi olası küresel finansal krizlere dayanıklılığın arttırılmasına yönelik önemli bir stratejik adım olduğunun altı 2010’un ilk çeyrek raporunda da çizilmekteydi. Bu bağlamda, yılın ilk çeyreği, ikinci çeyreğinden oransal açıdan daha olumlu geçmiştir. Yılın ilk çeyreğinde yeni pazarlara giren firmaların oranı %41,9 iken, ikinci çeyreğinde bu oran %35,6’ya gerilemiştir. Ancak, verilere mutlak değerler açısından bakılacak olursa, ilk çeyrekte 131, ikinci çeyrekte ise 187 firmanın ihracatta yeni pazarlara girdiği hesaplanmaktadır. 12

13. Yönetici Özeti Yılın 3. çeyreğinde ilk kez girilmesi hedeflenen pazarlar listesindeki ilk 5 ülke değişmezken, ilk 5 içerisindeki sıralama farklılaşmaktadır. Yılın ilk yarısında Rusya ile Türkiye arasında imzalanan ticaret anlaşmaları, vize muafiyeti gibi yeni uygulamaların ihracata “beklenti” ve “hedef pazar” açısından olumlu etki ettiği ortaya çıkmaktadır. Firmaların %19,2’si Temmuz-Eylül döneminde ilk kez girilecek ülke listesinde Rusya’yı ilk sıraya yerleştirmektedir. Rusya ilk çeyrek raporunda %11,8’lik tercih oranı ile, İran (%16), Suriye (%13,1), Irak’tan (%12,1) sonra 4. sırada idi. Bu sonuçlarla, Türkiye’nin yeni pazarlar olarak sınır komşusu ülkelere önem verdiği 2. çeyrek sonunda giderek belirginleşmektedir. Halihazırda ihracat yapılan pazarlardaki durum analiz edildiğinde ise, ikinci çeyrek bulguları, ilk çeyrek bulguları ile büyük ölçüde paralellik göstermektedir. Bu dönemde, firmaların %61,1’i yeni müşterilerden sipariş aldığını belirtirken, %56’sı ihracattaki mevcut müşterileri arasında kayıplar yaşanmadığını beyan etmektedir. Nisan-Haziran döneminde tamamen kaybettikleri pazarlar olduğunu belirten firmaların oranı ise %14,3’tür. İhracat pazarlamasında firmaların karşılaştıkları sorunlar ise aynen devam etmektedir. Rekabetçi fiyat sunamama ve hedef ülkelerdeki ekonomik koşullar firmaların yoğunlukla aynı fikirde oldukları ilk 2 sorun olarak ön plana çıkmaktadır. Bu bulgular, ihracatın çeşitlendirilmesinin gerekliliğini bir kez daha vurgulamaktadır. Türkiye’nin ihracatında ilk sırada bulunan AB ülkelerinin henüz toparlanmakta oldukları da 2. çeyrek raporunun çarpıcı bulgularından biri olarak yorumlanabilir. Firmaların ihracat pazarlamasında karşılaştıkları sorunlar listesinde “finansman” unsuru 3. sıradadır. Bu bulgu ışığında firmaların yaklaşık %27’si 2. çeyrekte dış finansman talepleri olduğunu ve söz konusu taleplerini büyük ölçüde (%82,5) özel bankalardan karşıladıkları bilgisine erişilmektedir. Eximbank (%38,5), ve diğer kamu bankaları (%25,2) finansman ihtiyacının karşılandığı diğer kurum ve kuruluşlar olarak belirginleşmektedir. 13

14. Yönetici Özeti Öte yandan, 3. çeyrekle ilgili finansman ihtiyacı 2. çeyrekten daha yüksek olacağı görülmektedir. Firmaların %31,8’inin dövize endeksli kredi kullanmadıkları, %21,7’sinin ise kullandıkları tüm kredilerin dövize endeksli olduğu tespit edilmektedir. Bu da firmaların %46,5’inin kredi risklerini TL ile döviz arasında paylaştırdıklarına işaret etmektedir. Firmaların %62’si döviz kuru risklerinden korunmak için herhangi bir araç kullanmadıklarını söylemektedir. Her 4 firmadan sadece 1’i “forward”, döviz ve koridor opsiyonlarından faydalandıklarını belirtmektedir. Bankacılık ve finans sektörü temsilcilerinin söz konusu enstrümanlar hakkında ihracatçıyı bilgilendirmeleri, farkındalık yaratılarak ihracat pazarlamasındaki sorunları azaltacak stratejik bir adım olma özelliği taşımaktadır. Ocak-Mart döneminde sektörde ortalama çalışan sayısı 160 iken bu dönemde 132 olarak hesaplanmaktadır. Bu değişim yılın ilk çeyreği ile birlikte değerlendirildiğinde beyaz yakalı çalışan sayısında görece bir artış, mavi yakalı çalışan sayısında azalış olduğu görülmektedir. Yılın 2. çeyreğinde ortalama 11 yeni çalışan istihdam edildiği tespit edilmektedir. Veriler pozisyon temelinde incelendiğinde; bu dönemde ortalama 2 beyaz yakalı, 8 mavi yakalı, 1 Ar-Ge personeli işe alındığı görülmektedir. Nisan-Haziran döneminde beyaz ve mavi yakalı çalışanlarının arttığını beyan eden firmaların oranı yaklaşık %42’dir. Aynı dönemde firmaların %21,3’ü ise Ar-Ge departmanlarında yeni istihdam sağlandığını söylemektedir. Oranlar, yılın ilk çeyreği ile karşılaştırıldığında işe alımların arttığı bulgusu doğrulanabilir. Her 4 firmadan yaklaşık 1’i Temmuz-Eylül döneminde yeni istihdam sağlayacaklarını söylemektedir. Firmaların yaklaşık %50’si ise 3. çeyrekte yeni çalışan istihdam etmeyecekleri tespit edilmektedir. 14

15. Yönetici Özeti 2010 yılı sonuna kadar yeni çalışan istihdam edeceğini beyan eden firmalar ortalama 10 yeni çalışan daha işe alacaklarını söylemektedir. Bu bulgu, ilk çeyrek raporunda 20 çalışan olarak tespit edilmekteydi. İkinci çeyrekte firmaların 11 yeni çalışan istihdam ettikleri düşünüldüğünde, yılın kalan bölümünde 10 yeni çalışan istihdam hedefi tutarlılık göstermektedir. Firmaların yeni çalışan istihdam sürecinde sıklıkla vasıflı eleman temininde sorun yaşadıkları görülmektedir. Yılın 2. çeyreğinde ihracatçı firmaların yoğunlukla yurt içinde yatırım yaptıkları tespit edilmektedir. Bu tanıma uyan firmalar genelin %54,9’unu temsil etmektedir. Ancak, aynı dönemde yurt dışında yatırım yaptığını beyan eden firmaların oranı ise %23,9’dur. Dönemde gerçekleştirilen yatırımlar yılın ilk çeyreği ile karşılaştırıldığında; yurt dışı yatırımlar açısından bir farklılık görülmezken, yurt içi yatırımlar açısından kapasite artırımına giden ve yeni tesis kuran/satın alan firmaların oranında kısmen bir artış olduğu tespit edilmektedir. İlk dönemde kapasite artırımına giden firmaların oranı %21,7; yeni tesis kuran firmaların oranı ise %9,9 olarak gerçekleşmişti. Yılın 3. çeyreğinde firmalar yoğunlukla yine yurt içindeki tesislerine yönelik yatırım yapacaklarını beyan etmektedir. Bu dönemde modernizasyon (%31,2), kapasite arttırımı (%25,3) ve Ar-Ge / inovasyon yatırımı (%18,3) öncelikle planlanan atılımlar olarak ön plana çıkmaktadır. Firmaların %74’ü küresel ekonomik krizden etkilendiklerini beyan etmektedir. Krizin etkileri arasında ihracatın azalması (%65,1), iç piyasanın daralması nedeniyle yurt içi satışların düşüşü (%40,1) ve kapasitenin düşürülmesi (%37,6) ile yatırımların durdurulması (%35,7) sayılabilir. Yaşanan gelişmelerin ışığında firmaların piyasa beklentilerini de güncelledikleri görülmektedir. Bu bağlamda, USD / TL kur tahmini Nisan-Temmuz 2010 için 1,49 iken, Temmuz-Eylül dönemi için 1,55 seviyesine yükseltilmiştir. Firmaların yıl sonu döviz kuru tahminlerinde USD’nin değer kazanıp, Euro’nun değer kaybedeceği öngörüsünde oldukları tespit edilmektedir. Yıl sonu enflasyon tahmini ise %8,86 olarak revize edilmiştir. 15

16. Yönetici Özeti Yılın 2.çeyreğinde ilk döneme kıyasla ihracatçının sektörel ve Türkiye ekonomisine yönelik beklentilerinde bir değişiklik gözlenmezken, Avrupa ve dünya ekonomisinin daha kötü olacağını belirtenlerin oranındaki artış dikkat çekmektedir. 1.çeyrekte Avrupa ve dünya ekonomisinin daha iyiye gideceği görüşünde olanların oranı sırası ile %25,6 ile %42,2’idi. İhracatçılar nezdinde dünya genelinde emtia fiyatlarının yılın kalan yarısında yükseleceği beklentisi hakimdir. Firmaların %47,5’i fiyatların yükseleceğini beklerken, %38,1’i ise emtia fiyatlarının aynı kalacağını beyan etmektedir. İhracat sektörünün önündeki temel sorunların ilk çeyrekle aynı oldukları, sorunların değişmeksizin devam ettiği yorumu yapılabilir. Döviz kurları (%72,1), enerji maliyetleri (%59,5) ve hammadde / anamal fiyatları (%50,8) çözülmesi beklenen ilk 3 sorun olarak devam etmektedir. 16

17. Temel Bulgular 17

18. Yılın 2. Çeyreğindeki “Gerçekleşmeler” S Geçen yılın aynı dönemine göre, Nisan-Haziran 2010 dönemindeki gelişmeyi belirtiniz. Dış ticaret sermaye şirketlerine üretim, kapasite kullanım oranı, stok durumu, girdi maliyetleri, ithal girdi kullanım oranı ve hammadde birim ithalat fiyatı unsurları üzerindeki gelişme sorulmamıştır, dolayısıyla bu unsurları yanıtlayan firma sayısı 513’tür. Baz: 525 18

19. Yılın 3. Çeyreğinden “Beklentiler” Geçen yılın aynı dönemine göre, Temmuz-Eylül 2010 dönemi için beklentinizi belirtiniz. S Dış ticaret sermaye şirketlerine üretim, kapasite kullanım oranı, stok durumu, girdi maliyetleri, ithal girdi kullanım oranı ve hammadde birim ithalat fiyatı unsurları üzerindeki gelişme sorulmamıştır, dolayısıyla bu unsurları yanıtlayan firma sayısı 513’tür. Baz: 525 19

20. Yılın 2. Çeyreğinde Kullanılan Enerji Türlerinde Değişim Kullandığınız enerji türlerinde 2010 yılı Nisan-Haziran gerçekleşmelerini geçen yılın aynı dönemine göre karşılaştırınız. S Soru; dış ticaret sermaye şirketleri dışında tüm sektörlerde faaliyet gösteren firmalara yöneltilmiştir. Baz: 513 20

21. Yılın 2. Çeyreğinde İhracatta Yeni Pazarlar Nisan-Haziran döneminde ihracatta yeni pazarlara girebildiniz mi? S Yılın ilk çeyreğinde ihracatta yeni pazarlara girdiğini belirten firmaların oranı %41,9 iken 2. çeyrekte bu oran %35,6 olarak gerçekleşmiştir. Baz: 525 21

22. Yılın 3. Çeyreğinde İlk Kez Girilmesi Planlanan Ülkeler Temmuz-Eylül döneminde ilk kez girmeyi planladığınız 5 hedef ülkeyi yazınız. (Çok Cevap) S Baz: 525 4%’ün altındaki ülkelere tabloda yer almamaktadır. 22

23. Yılın 3. Çeyreğinde İlk Kez Girilmesi Planlanan Ülkeler Baz: 525 23

24. Yılın 2. Çeyreğinde İhracatta Mevcut Pazar Değerlendirmesi Nisan-Haziran döneminde ihracatta; mevcut pazarlarda yeni müşterilerden sipariş alabildiniz mi? Nisan-Haziran döneminde ihracatta; müşteri kaybettiğiniz pazar oldu mu? Nisan-Haziran döneminde ihracatta; tamamen kaybettiğiniz pazar oldu mu? Baz: 525 Baz: 525 Baz: 525 Yılın 2. çeyreği; ihracatta mevcut pazarlarda yeni müşterilerden sipariş alabilme, müşteri kaybedilen pazar olup olmadığı, tamamen kaybedilen pazar olup olmadığı açısından yılın ilk dönemi ile benzerlik göstermektedir. 24

25. Yılın 2. Çeyreğinde İhracat Pazarlamasında Karşılaşılan Sorunlar Nisan-Haziran döneminde, ihracat pazarlamasında aşağıdaki sorunlardan hangileri karşılaştınız? (Çok Cevap) S Baz: 525 25

26. Yılın 2. Çeyreğinde Dış Finansman Talebi Nisan-Haziran döneminde, dış finansman talebiniz oldu mu? Dış finansman ihtiyacınızı hangi kaynaklardan karşıladınız? (Çok Cevap) Baz: 525 Baz Nisan-Haziran Döneminde Dış Finansman Talebi Olan Firmalar:143 26

27. Yılın 3. Çeyreğinde Finansman Talebi S Temmuz-Eylül döneminde, dış finansman talebiniz olacak mı? Baz: 525 27

28. Kullanılan Kredilerin Toplamı İçerisinde Döviz ya da Dövize Endeksli Kredilerin Oranı Kullandığınız kredilerin toplamı içerisinde döviz ya da dövize endeksli kredilerin oranı nedir? S Ortalama Döviz/Dövize Endeksli Kredi Kullanımı %41 Baz: 525 28

29. Döviz Kuru Riskinden Korunmak İçin Kullanılan Araçlar Döviz kuru riskinden korunmak için aşağıdaki araçlardan hangilerini kullanıyorsunuz? (Çok Cevap) S Baz: 525 29

30. Devlet Desteklerinden Yararlanma Durumu 30

31. Yılın 3. Çeyreğinde Kapatılması/Yenilenmesi Gereken Kredilerin Toplam Krediler İçerisindeki Payı 31

32. Yılın 2. Çeyreğinden İstihdam Verileri Nisan-Haziran döneminde, firmanızda toplam kaç çalışan istihdam ettiniz? Nisan-Haziran döneminde, kaç yeni çalışan istihdam ettiniz? Dönemde İstihdam Edilen Ortalama Yeni Çalışan Sayısı 11 (Baz:286) Firma büyüklüğüne bağlı olarak çalışan sayısındaki değişkenlik nedeniyle ortalama olarak medyan kullanılmıştır. Ocak-Mart döneminde sektörde ortalama çalışan sayısı 160 iken bu dönemde 132 olarak hesaplanmaktadır. Bu değişim yılın ilk çeyreği ile birlikte değerlendirildiğinde beyaz yakalı çalışan sayısında görece bir artış, mavi yakalı çalışan sayısında azalış olduğu görülmektedir. Baz: 525 Yılın 2. çeyreğinde ortalama 11 yeni çalışan istihdam edildiği tespit edilmektedir. Veriler çalışma konumu bazında incelendiğinde; bu dönemde ortalama 2 beyaz yakalı, 8 mavi yakalı, 1 ar-ge personeli işe alındığı görülmektedir. 32

33. Yılın 2. Çeyreğinden İstihdam Değerlendirmesi Nisan-Haziran döneminde çalışan sayınız, geçen yıla göre nasıl değişti? S Baz: 525 33

34. Yılın 2. Çeyreğinden İstihdam Değerlendirmesi Temmuz-Eylül döneminde, yeni çalışan istihdam edecek misiniz? 2010 yılı sonuna kadar kaç yeni çalışan istihdam etmeyi planlıyorsunuz? 2010 Yılında İstihdam Edilmesi Planlanan Ortalama Yeni Çalışan Sayısı 10 (Baz:251) Baz: 525 Baz: 525 34

35. Temininde Sorun Yaşanan Personel Grupları Hangi nitelikte personel temininde sorun yaşıyorsunuz? (Çok Cevap) S Baz: 525 35

36. Yılın 2. Çeyreğinde Gerçekleştirilen Yatırımlar Nisan-Haziran döneminde yaptığınız yurt içi ve yurt dışı yatırımın türlerini belirtiniz (Çok Cevap) S Dönemde gerçekleştirilen yatırımlar yılın ilk çeyreği ile karşılaştırıldığında; yurt dışı yatırımlar açısından bir farklılık görülmezken, yurt içi yatırımlar açısından kapasite artırımına giden ve yeni tesis kuran/satın alan firmaların oranında kısmen bir artış olduğu tespit edilmektedir. İlk dönemde kapasite artırımına giden firmaların oranı %21,7; yeni tesis kuran firmaların oranı ise %9,9 olarak gerçekleşmişti. Baz: 525 36

37. Yılın 3. Çeyreğinde Gerçekleştirilecek Yatırımlar Temmuz-Eylül döneminde, yurt içi ve yurt dışı yatırımlarınız hangi alanlarda olacak? (Çok Cevap) S Baz: 315 Baz: 525 37

38. Küresel Ekonomik Krizin Etkileri Küresel ekonomik kriz firmanızı nasıl etkiledi? (Çok Cevap) S Yılın 2.çeyreğinde ilk döneme kıyasla küresel ekonomik krizden olumsuz etkilendiğini belirten firmaların oranında azalma olduğu tespit edilmektedir. Yılın ilk çeyreğinde krizden olumsuz etkilenmediğini belirten firmaların oranının %19,5 olduğu tespit edilmişti. Baz: 525 38

39. Piyasa Beklentileri 39

40. 2010 Yılı Genel Ekonomik Beklentileri 2010 yılı sonu itibariyle genel durumuna ilişkin tahmininiz nedir? S Yılın 2.çeyreğinde ilk döneme kıyasla ihracat sektörünün sektörel ve Türkiye ekonomisine yönelik beklentilerinde bir değişiklik gözlenmezken, Avrupa ve dünya ekonomisinin daha kötü olacağını belirtenlerin oranındaki artış dikkat çekmektedir. 1.çeyrekte Avrupa ve dünya ekonomisinin daha iyiye gideceği görüşünde olanların oranı sırası ile %25,6 ile %42,2’idi. Baz: 525 40

41. 2010 Yılı Emtia Fiyatları Beklentisi Dünya geneli emtia fiyatları Haziran ayına göre nasıl bir seyir izler? S Baz: 525 41

42. İhracat Sektörünün Öncelikli Sorunları Aşağıdakilerden hangileri sektörünüzün öncelikli sorunlarıdır? (Çok Cevap) S Baz: 525 42

43. Yılın 2. Çeyreğinde Hizmet Alınan Kurum ve Kuruluşlardan Duyulan Memnuniyet Ortalama Memnuniyet 3,5 Baz: 525 43