Download
1 / 66
660 likes | 1.06k Views
ACİL ULTRASONOGRAFİ Dr. Erkan KISMALI Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı. Bu toplantının sonunda dinleyicilerin : Ultrasonografi (US) nedir? US nasıl uygulanır? US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? US de gerekli hazırlıklar nelerdir?
E N D
ACİL ULTRASONOGRAFİ Dr. Erkan KISMALI Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı
Bu toplantının sonunda dinleyicilerin : • Ultrasonografi (US) nedir? • US nasıl uygulanır? • US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? • US de gerekli hazırlıklar nelerdir? • “Ultrasonografi İstek Formu” nasıl olmalıdır? • …sorularına cevap bulması amaçlanmıştır.
Acil Servise gelen hastaların çoğu, tıbbi geçmişi bilinmeyen, derdini anlatamayan, vücutlarında tehlikeli olaylar süregelen, ölümün söz konusu olduğu hastalardır. Acil Servis Hekimi için bu hastalar kapalı bir kutu gibidir. Yunan mitolojisinde Tüm tanrıların dünyaya armağanı Pandora ve asla açmaması söylenen düğün hediyesi…
Bu kapalı kutudaki makro ve mikro olayları görebilmek için elimizde 2 silah var: Radyolojik Görüntüleme Yöntemleri ve Biyokimyasal Testler
Radyolojik Görüntüleme: İnsan vücuduna gönderilen bir enerjinin başından geçen fiziksel olayların algılanıp görüntüye çevrilmesidir. Ultrasonografide, Ses enerjisinin yansıma verileri görüntüyü oluşturur. Ses vücuda penetre olmalı ve yansıyıp geri gelebilmelidir. Bu yol üzerinde hava, kemik ve fibröz doku gibi sese çok dirençli yapılar olmamalıdır.
Ultrasonografik inceleme, organları elektronik cihaz ile görerek yapılan bir “ FİZİK MUAYENEDİR ! ”
Fizik Muayene kurallarının tümü Ultrason için de geçerlidir.
US cihazını kullanarak, Hastanın iç organlarının boyutunu, parankim yapısını, kanal sistemini, Vasküler akım özelliklerini, Anatomik boşluklardaki patolojik sıvı kolleksiyonlarını inceleyebiliriz.
Radyolog US de gördüklerini, inceleme sırasında ve sonunda; • bilgileri ile karşılaştırır, • olası başka bulguları da arar, • bulgularını analiz eder, • tanıya gider, • yazılı rapor olarak cevap verir.
US inceleme, • Kesit görüntülerinin ardışık olarak izlendiği • Dinamik bir Radyolojik Görüntüleme yöntemidir. • Görüntüler hasta başında o anda yorumlanır ve • incelemeye yön verilir. • Bu nedenle US başarısı: • yapan kişinin konsantrasyonu, • el becerisi ve • analiz yeteneği ile ilişkilidir.
US inceleme, • Probun açısı ile değişen kesitlerin geçtiği yerin bilinememesi ve görüntülerin hareketli olması nedeniyle, • US da görülenler başkaları tarafından tekrar yorumlanamaz.
Ultrason incelemesinde görüntü kalitesini, Cihazın teknik özellikleri ve hastanın doku özellikleri belirler. Bu nedenle yeterli cihaz-yetersiz cihaz kavramı vardır. İnceleme ortamı ve hastanın vücut yapısı elverişli olamazsa, İyi değerlendirilebilmiş hasta-sınırlı değerlendirilebilmiş hasta sonuçları ortaya çıkar.
Ultrasonografi nasıl yapılır? 1- Acil Serviste (Hasta Başında) 2- Radyoloji Ultrason Biriminde
Acil Serviste (Hasta Başında)US : • Acil Servis dışına transportu riskli, • Taşınamaz yaşam destek birimlerine bağlı, • Bir yandan girişimleri süren hastalar için istenir. • US cihazı Acil Girişim Odasına götürülür ve Radyolog oraya gider.
Acil Serviste (Hasta Başında) US Dezavantajları: • Acil tıbbi girişimler sürerken, ışık miktarı ayarlanamayan, gürültülü, kalabalık bir ortamda yapıldığından konsantrasyon sıkıntısı çekilir. • Acil Servisin olumsuz şartları bilindiğinden iyi bir cihaz temin edilememiş olabilir. • Hastanın (varsa) eski veya başka Radyolojik İnceleme bulgularına ulaşılamamıştır.
Acil Serviste (Hasta Başında) US : • Klinikle uyumsuz, sınırlı inceleme yapıldıysa, elektif koşullarda, gerekli hazırlıklardan sonra Radyoloji Ultrasonografi Biriminde inceleme tekrarlanmalıdır.
Radyoloji Ultrason Biriminde US : • Transportu olanaklı, Taşınabilir yaşam destek birimleri sağlanabilen, • Acil ve standart ilk tıbbi ve cerrahi girişimi tamamlanan hastalara istenir.
Acil Servisten istenen US ne zaman nerede yapılmaktadır? • Transportu riskli hastalar yerinde US ile değerlendirilir. • Transportuna izin verilen hastalara ise: • Mesai günlerinde mesai saatlerinde Radyoloji US Biriminde, • Mesai dışı zamanlarda ise Acil Servis US odasında bakılır.
Radyoloji Ultrason Biriminde US Avantajları: • Özellikleri birbirinden üstün olabilen çeşitli US cihazları, • Sağlıklı inceleme yapılabilecek sakin ortam, • Patolojik bir bulguyu kayıt edebilme, • Hastane Dijital Rapor Arşivine hasta başında erişim, • Tecrübeli radyologlarla bir arada çalışıp konsültasyon yapabilme.
US Cihazının Bölümleri Ana Gövde Prob için elektrik akımını üreten ve gelen elektrik sinyallerini işleyen, çok hassas, karmaşık elektronik parçaları, görüntü kaydedicileri, ve monitörü taşır.
US Cihazını korumak için: Cihaz, bu incelemenin yapıldığı ayrı bir odada durmalıdır. Oda, klima ile nemi alınacak şekilde 21 dereceye soğutulmalıdır. Kullanılmadığı zaman cihazın üzeri örtülmelidir. Taşınması sırasında eşiklere dikkat edilmelidir.
US Cihazını korumak için: Tekerleklerin Prob ve cihazın kablolarını ezmesi önlenmelidir. Elektrik kablosu birleşim yerleri korunmalıdır.
US Cihazını korumak için: Fiş ve prizler sağlam olmalı, Fiş sökülüp takılırken kablodan değil plastik bölümden tutulmalıdır. x
US Cihazının Bölümleri Prob US cihazının hastaya ses enerjisi gönderen ve yansıyan ses enerjisini alan parçasıdır. Freeze tuşu basılı değilken çalışır ve elektrik akımı içerir.
Prob, cihazın hastaya temas eden, en çok mekanik travmaya uğrayan, en kolay hasar gören, en hassas ve en pahalı bölümüdür. Bir US cihazı 70 Bin YTL iken sadece probu 13 Bin YTL dir. Uç kenarında dizili olan kristaller çarpmaya, sıcaklığa ve kimyasal maddelere dayanıksızdır.
Probu korumak için: Sedye odaya alınırken ve odadan çıkartılırken cihazın başında durmalıyız. İnceleme sonrası Freeze tuşuna basıp proba elektrik gidişini durdurmalıyız. İnceleme bitince ucu yukarıya bakacak şekilde özel yuvasına yerleştirmeliyiz.
Probu korumak için: Sürdüğümüz Jeli mutlaka kurulamalıyız. Kuruyan jel prob yüzeyini çatlatır! Yara yerinden kan ve antiseptik bulaşmasını, Hastadan hastaya bulaşmayı engellemek için proba naylon kılıf giydirmeliyiz.
Geniş ve açık yara yerinde yada intraoperatif kullanımda prob ve kablosu steril şartlarda kılıflanabilir.
Soketler, cihaz FREEZE de iken dikkatle sökülüp takılmalıdır.
Ultrasonografi nasıl yapılır? İncelemeye, hastanın kimliği doğrulandıktan sonra başlanır. US istek formu bilgileri ışığında inceleme aşamaları ve tarama yapılacak bölgeler planlanır. Ekranda oluşan kesit görüntüleri izlenir, bulgular ve ölçümler hasta kartına not edilir.
Abdominal-Pelvik incelemede: Hasta sedyede supin pozisyonda yatar. Abdomen ön duvarındaki, orta hat ve lateral bölüm arasındaki taramalarla inceleme yapılır. Prob ile deri arasında hava olmamalıdır. Ses vücuda penetre olabilmeli ve yansıyıp geri gelebilmelidir.
HAVA ENGELİ Cildi geçen ses havaya çarpınca şiddetle yansır ve saçılır. Arkasındaki organlara ses geçemez. Benzer engel yansıyan ses proba dönerken de olur.
HAVA ENGELİ Abdomen ön duvarının hemen altında; mide, ince barsaklar ve kolon lümenindeki hava bulunmaktadır. Supin yatan hastada sıvı dorsale inerken hava ventrale yer değiştirir.
HAVA ENGELİ Benzer durum intestinal perforasyon, laparotomi ve abdominal ön duvar yaralanmaları sonrası periton boşluğunda hava birikince de olur.
HAVA ENGELİ Alt Abdomen (Pelvis) incelemelerinde de intestinal lümendeki hava iç genital organlara gidecek sesi engeller. Mesane dolunca intestinal yapılar yanlara itilir, derine inmesi gereken ses sıvıda zayıflamadan gider ve gelir.
KEMİK ENGELİ • Üst Abdomende kostalar, • Alt Abdomende ise iliyak kanatlar ve simfiz pubis sesin önünde kemikten bir engel oluşturur. • Derin inspiryumla diafragma; karaciğer, dalak ve böbrekleri kaudale iter.
İnterkostal aralık için küçük başlıklı problar kullanılarak kardiyak ve mediastinal görüntüleme yapılabilir.
Prensip olarak Prob, Transfontanel kıkırdak doku, interkostal aralık gibi sert engeller arasındaki uygun akustik pencerelere yönlendirilerek ses enerjisi vücuda penetre edilir.
Renkli Doppler US: Yansıtma şiddetine göre parlayan noktaların, derinliğe göre ekrana yerleştirildiği gri-skala US görüntüsüne, yansıtıcı yüzeyin hareket bilgisinin renk olarak eklenmesidir.
Renkli Doppler US: Önce iyi bir görüntü alınmalıdır. Doppler bilgileri, gelen görüntü verilerinden ayrıca hesaplanarak tekrar aynı ekrana gönderilmektedir. “Garbage in, garbage out…”
US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? Kraniyal bölge: Kalvariyal kemik engeller nedeniyle sadece Pediyatrik yaş grubunda fontanel ve suturlerdeki kıkırdak doku penceresinden incelenebilir. Periventriküler parankim, Ventriküler sistem, Subaraknoid alandaki, hemorajiler veya kitleler, hidrosefali görüntülenir.
US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? Servikal bölge: Engel yoktur. Parotis, submandibuler bezler ve tiroid bezi, Vasküler yapıların lümeni, Yumuşak dokuda abse, hematom gösterilebilir.
US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? Toraks bölgesi: İnterkostal yaklaşımla incelenebilir. Kostofrenik sinüslerde plevral effüzyon Geniş Konsolidasyon-Sıvı ayrımı Perikardiyal effüzyon görüntülenebilir.
US de Anatomik Bölgeler: Üst Abdomen : Diafragma ile umblikus arası Alt Abdomen (Pelvis): Umblikus ile simfiz pubis arası
US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? Organomegali, Hidrops kese, Kolelitiyazis, Nefrolitiyazis Hepatit, kolesistit, pyelonefrit Laserasyon, kontüzyon, hematom Aort anevrizması İntraperitoneal serbest sıvı
US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? Retroperitoneal bölge: Orta alan, pankreas, paraaortik bölge, Lateralde perirenal bölge incelenebilir. Mide, ince ve kalın barsakların lümenlerindeki hava nedeniyle derininde kalan yapılar görüntülenemezse, BT gerekir. Künt travmada US bulgusu olmayan olguda Hematokrit düşüyor ise BT gerekli.
US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? Pelviste, mesane tam dolu olduğunda, Mesane taşları, koagulum, tümör Üreter alt uç taşları, Uterus ve over patolojileri, Prostat bezi görüntülenebilir.
US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir? Ekstremite, inguinal kanal ve skrotal US incelemelerinde engel yoktur.
US öncesi hazırlıklar nelerdir? • Üst Abdominal US Hazırlığı: • İntestinal gazların en az olması, • Mide içindeki gıda ve yutulan havanın pankreası kapatmaması, • Safra kesesinin kontrakte olmaması için 6 saat açlık gerekir. • Kolesistektomili olgularda yada biliyer sistem dışı patolojik durum düşünülen olgularda açlık koşulu aranmayabilir. • Patolojik bulgunun abdomenin tamamında olabileceği düşünülüyor ise tüm abdominal US istenmeli ve mesane tam dolu olarak US ye gönderilmelidir.
