Dr.Meltem Uyar Ege niversitesi Tip Fak ltesi Algoloji Bilim Dali

3. Bir hastanin mektubundan ... Degerli Meltem Hocam; Size bu satirlari büyük bir yorgunluk ve zorlu bir nefes alip verme gayreti içinde yazmaya çalisiyorum. Bu gün sizin beni evde ziyaretinizden sonra size duydugum minnettarlik bir kez daha artti ve sizinle bu güne degin paylastigim duygu ve düsünceleri anlatacak konusacak kadar güçlü degilim, yazmak istedim. Belki bir gün bu satirlar sizin yapmak istedikleriniz için yol gösterici olur diye düsündüm. Hala beynim çalisiyor...Su anda yaptiginiz tedaviden sonra da agrilarim azaldi. Yatagin içinde dönebildim. Lütfen benim gibi hastalarin aslinda açikça söylemeliyim benim gibi son günlerini yasamakta olan kanserli hastalarin sikintilarinin çözümlenmesi için gereken yerler olmasi gerektigini düsünüyorum. Ailemin ve oglumun benim bu sikintilarimi, bu kadar yakindan ve çaresizce izlemesi ne büyük bir aci. Esim hiç durmadan telefonlarla beni tedavi eden hekimlere ulasmaya çalisiyor. Hepinize mütesekkirim... Bana her zaman kucak açtiniz, elinizdeki tüm olanaklari seferber ettiniz ama ….hastalik çok acimasiz bizde sizler de çok çaresiziz…

4. Bir hastanin mektubundan ... Sizin böyle sikintili geçen dönemler için Amerika’da merkezlerin oldugunu anlatmanizdan sonra keske biraz zamanim olsa da beni nasil biraz daha rahat yasatmaya çalisan çaresiz ailemle böyle bir yeri Izmir’e tasisak diye düsündüm....fakat ben yolun sonuna geldim galiba, son günlerde sicak Izmir günlerinde yataga yapistim dönemiyorum, yemek yiyemiyorum, uyuyamiyorum ve kimseyi uyutmuyorum. Ama gene de zor da olsa nefes almak, agrisiz biraz zaman geçirip benim iyi oldugum saatlerde de oglumun ve esimin elini tutmak o kadar güzel ki.... Fakat kanser hastalarinin tümünün sizlerin degerli ve sefkatli yaklasimlarinizdan faydalanmasi gerektigini düsünüyorum Lütfen bunu saglamak için çaba sarfedin. Bunu gerçeklestirdiginiz gün bilin ki çok uzaklardan ben ve benim gibi bu süreci yasayan hastalar ve aileleri bu çabayi hissedip, görüp size gülümseyecekler Hastaniz

5. Onkolojinin Degisen Amaçlari Klasik amaçlar Tani Tedavi Modern amaçlar Önleme Erken ve dogru tani Tedavi Yasami uzatma Palyatif/Destek bakim Rehabilitasyon

6. Onkolojide Palyatif Tedavi Gelisimi

7. Hastanin son anini geçirmek istedigi yeri seçme ve hastalikla ilgili yakinmalarin etkin olarak kontrol altina alinmasi hakki oldugu Ölüm öncesi ve sonrasi aileye destegin saglanmasini Genel ve özel palyatif bakima ulasimin kolaylastirilmasini Multidisipliner ekip üyelerine ulasilabilme konularina dikkat çekilmistir

8. Ileri Evre Kanserde Semptomlarin Sikligi Semptom % Agri 84 Yorgunluk 69 Anoreksi 66 Agizda kuruma 57 Konstipasyon 52 Çabuk doyma hissi 51 Dispne 50 >10% kilo kaybi 50 Uyku problemleri 49 Depresyon 41 Öksürük 38 Bulanti 36 Ödem 28 Tad degisikligi 28 Anksiyete 24 Semptom % Kusma 23 Konfüzyon 21 Bas dönmesi 19 Dispepsi 19 Disfaji 18 Gegirme 18 Karin sisligi 18 Hafiza problemleri 12 Sedasyon 10 Hiçkirik 9 Kasinti 9 Diyare 6 Tremor 5 Bayilma 3 Donnelly SM, Walsh D,1993

9. Yasam Kalitesini En Çok Etkileyen Semptomlar Agri Halsizlik ve yorgunluk Istahsizlik ve kilo kaybi Cinsel fonksiyon bozukluklari Psikolojik problemler

10. Palyatif bakim sürecinde hastalarda görülen semptom prevalanslarinin dagilimi Ölümden 4 hafta önce % Ölümden 1hafta önce %

11. “Yasami tehdit eden hastaliga bagli olarak ortaya çikan problemlerle karsilasan hasta ve ailede; agrinin ve diger problemlerin, erken tanilama ve kusursuz bir degerlendirme ile: fiziksel, psikososyal ve spiritüel gereksinimlerin karsilanmasi yoluyla aci çekmenin önlenmesi ve hafifletilmesine yönelik uygulamalarin yer aldigi ve yasam kalitesini gelistirmenin amaçlandigi bir yaklasim” dir WHO 2006

12. Agri ve diger stres verici semptomlarin giderilmesini saglar Normal bir süreç olarak yasama ve ölüme saygi duymayi belirtir Ölümü ne çabuklastirmayi ne de ertelemeyi plan içinde yer vermez.

15. Palyatif bakimda hedef; “Bireyin yasamina yillar eklemek degil, yillarina yasam eklemektir”

16. Ileri evre kanserli hastalar Uzun yillar ihmal edildiler. Haklari olan destek ve organizasyon nasil temin edilmelidir? * Her hastanin temel hakki * Her doktorun sorumlulugu

17. Destek Tedavisi Konulari Fiziksel semptomlarin kontrolü Psiko-sosyal destek Nütrisyonel destek Antienfektif tedavi Rehabilitasyon Hasta ve aile egitimi Maliyet-etkinlik Tedavide devamlilik, evde bakim Yasam kalitesi

19. Yogun Destek Tedavisinin Yararlari Yasam kalitesini yükseltir. Kendisi ve çevresi ile uyumlu birey Antitümör tedavisine uyum ile sifa oraninda artma KT ve RT toksisiteleri ile basarili mücadele

20. Palyatif Bakim Programlari Palyatif bakim programi (Palyatif Bakim Üniteleri): - Akut - Subakut Terminal dönem bakim programi (Hospis) Evde bakim programi

21. HOSPIS BAKIM

22. Hospis Gezginlerin sigindigi yeri ifade etmektedir.

23. Hospis Günümüzde Yasamin sonuna yaklasmis ve ölümle karsi karsiya olan insanlara yönelik bakimi ifade eder.

24. Hospis Bakimin Tarihsel Gelisimi

25. Hospis Bakimin Tarihsel Gelisimi 1842 Fransa (ilk) 1960 Ingiltere Dr. Dame Cicely Saunders (St. Christopher’s Hospice): Hospis olarak adlandirilan ilk modern ve yatakli kurum. Bu sözcügün seçimindeki amaç hastanenin sagladigi olanaklarla birlikte evin sicak atmosferini de içerecek tipte bir bakim verme arzusu olmustur.

26. "You matter because you are you, and you matter until the last moment of your life. We will do all we can, not only to help you die peacefully but also to live comfortably until you die." Dame Cicely Saunders Founder of the Modern Hospice Movement

27. 1970 - ABD (New Heaven ) 1973 - Kanada (Royal Victoria) 1987 - ABD (Horwitz Center) 1990 - Yeni Zelanda, Avustralya, Japonya - Türkiye (?)

28. Palyatif Bakim veya Hospis Klinikleri Klinik sayisi Ülkeler 3600 ABD+Kanada 933 Ingiltere 350 Avusturya+Yeni Zelanda 1200 36 Avrupa Ülkesi 477 43 Ülke Toplam: 6560 84 Ülke

29. Hastaneler Hastalarin akut tibbi sorunlarinin ele alindigi ve yine kisa sürelerle tedavi imkanlarinin saglandigi tibbi kurumlardir Hastanelerde hastalarin yalnizca tibbi sorunlari ile ilgilenilir, özellikle aktivitesini yitirmis hastalardaki psikososyal sorunlarla ilgilenilmez Hastanelerin kosullari ve örgütlenmeleri zaten buna yönelik degildir

30. Hospisler Hastanin kronik sikayetleri ile ilgilenen Yalnizca hastaligin degil hastaligin getirdigi psikolojik, emosyonel ve diger tüm semptomlarin ele alindigi, hasta ve yakinlari için tüm maddi ve manevi kosullarin saglanmaya çalisildigi yer anlamina gelir

31. Hospisler Temel amaci hastanenin saglayamadigi olanaklarin saglanmasidir. Genellikle 15-30 yataklidir Tümüyle farkli olarak dösenmistir. Hastanin hosuna gidecek her türlü konforun saglanmasi gerekir. Bu konfor hastanin sevdigi yiyecek ve giyeceklerden, evdeki oturma sistemine benzer dösenmesine kadar düsünülmelidir. Hastanin dogum gününün kutlanmasi gibi aktiviteler ve yakinlari ile sürekli birlikte olmasi saglanir.

38. Hospis Tipleri Yatakli tedavi kurumunun bir bölümü olarak çalisanlar Ev bakim programlari Bagimsiz hospis kurumlari

39. Hospis ekibi Hastanin tibbi, emosyonel, psikolojik, sosyal ve dini gereksinimlerini karsilamaya çabalayan profesyonel bir ekipten olusur. Hasta basina düsen personel sayisi yüksektir

40. Hospisler Hekimler Hemsireler Hasta bakicilar Psikologlar Diyetisyenler Sosyal hizmet görevlileri Oküpasyonel terapistler Rehabilitasyon teknisyenleri Din görevlileri Gönüllüler vb..

41. Hospis: Bir hospis hastasinin beklenen yasami 6 ay ya da daha azdir. Hospis, terminal hastalara ve onlarin ailelerine kapsamli bakim saglayan bir yaklasimdir. Tedavi edici bir yaklasim degildir.

42. Hastalarin, insan onuruna uygun ölümüne yardim etmeye ve ailelere kederli süreçte destek olmaya odaklanmistir.

43. Amaci Ne ölümü hizlandirmak, ne de yasami uzatmaktir.

44. Aksine onaylanan yasami ve kabullenilen ölümü normal sürecinde götürmek ve yasam kalitesini arttirmaktir.

45. Hospis’in köse tasi: Agri yönetimi Özellikle agri ve semptomlarin baslamadan önlenmesidir.

48. Yorgunluk Anemi varsa düzeltilmeli-Hb 7’nin altinda ise trans Sessizlikle dinlenme periyodlarinin saglanmasi Hipokalemi ve hiperkalseminin düzeltilmesi Kortikosteroid replasmani -kord basisi 100 mg IV dexametazon,istahsizlik ve kasekside 4 mg dexa po megestrol asetat 160 mg po,endokrin dengesizlikte Sepsis antibiyotik Uykusuzluk ile mücadele-sedatif/hipnotik,anksiyetenin giderilmesi Uzun süren immobilizasyonda antidepresan

49. Dispne Bronkodilatatör(Albuterol/Teofilin) Kortikosteroid (Beclo/Dexa) Opioidler Anksiyolitikler Diüretik Aneminin düzeltilmesi, eritropoetin Radyoterapi ve kemoterapi Nebülaztörle M+dexametazon Panik durumubnda midazolam, lorazepam, M

50. Terminal Dönem Hastaya Yaklasim(Hospis) Semptom kontrolüne katkisi olmayan ilaçlar kesilir Yasam kalitesini artirmaya yönelik arastirmalar disinda tetkik yapilmaz Solunum sayisi degismesi, sedasyon veya hipotansiyon gibi bulgular gelisse de semptom kontrolü için verilen ilaç degistirilmez Sekresyonlar için atropin; agri için morfin Ajitasyon veya dispne için klorpromazin, diazepam, haloperidol ve midozolam verilebilir

51. Hospis Erken dönemlerde hospis öncelikle hastanelerde terminal dönemdeki hastalarin bakimini içerirken, sonrasinda evdeki bakim hizmetlerini de kapsamina almistir.

52. Evde Bakim Evinde bakim görmek ya da evinde ölmek isteyen hastalar için hospis hizmetlerinin uzantisidir Evdeki hastanin 24 saat süre ile çesitli iletisim araçlari da kullanilarak takibi yapilmalidir Bu takipte temel görev bu konuda egitim almis hemsirelere düsmektedir Hemsire 24 saat hekimle irtibat halindedir. Ev ziyareti yapabilecegi gibi gerekli durumlarda evde 24 saat hizmet verebilmelidir. Hemsire ayni zamanda ailenin de egitimini saglar

53. Sonuç olarak Yeni bir felsefe, yasamin son dönemindeki hasta için yeni bir yaklasim biçimidir Terminal dönemdeki hastanin bakiminda hastalarimizin beklentilerini daha fazla karsilayabilmek için tartisilmaz gereklilikleri vardir

55. Destekleyici bakima iliskin olgular, tip, hemsirelik, psikoloji, sosyal hizmet alani ve fizyoterapi egitim programlari içine girmelidir. Zengin ülkelerdeki hospisler fakir ülkelerdeki hospisleri desteklemeyi üstlenmelidir. Esneklik, yaraticilik ve öncülügün önemli oldugu hospis hareketinde tibbin ana akiminin bir parçasi olarak basarili bir palyatif bakim olusturabilmek için degismeliyiz Waller 2002

56. Palyatif bakimda ileri merkezler olusturulmasi Hangi tür hizmetleri ve nasil verilebilecegini gösteren özel projeleri desteklenmesi Palyatif ve yasam sonu bakimin direkt maliyetleri için ödeme yapilmasi Insanlara palyatif ve yasam sonu bakim hakkinda gereksinim duyulan bilginin verilmesi

57. Kanserli hastalarin agri ve diger problemleri ile ugrasan saglik bakim saglayicilarina yardimci olmasi için bakim standartlarinin olusturulmasi Palyatif ve yasam sonu bakimin yükseldiginden/gelistiginden emin olunmasini içermektedir.