1 / 26

Iompar sa Bhláthphlanda

Iompar sa Bhláthphlanda. Cén fáth Córas Iompair ?. Déantar bia ______________ sa duilleog le linn fótaisintéise . Caithfear é a bhogadh timpeall an planda chuig na háiteanna a bhfuil gá leis. Tá _________ ó na fréamhacha ag teastáil don fhótaisintéis .

zareh
Download Presentation

Iompar sa Bhláthphlanda

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. IomparsaBhláthphlanda

  2. CénfáthCórasIompair? • Déantarbia______________ saduilleog le linnfótaisintéise. Caithfear é a bhogadhtimpeall an plandachuignaháiteanna a bhfuilgá leis. • Tá_________ ó nafréamhachaagteastáil don fhótaisintéis. • Caithfearmianraí a thabhairtónithirtrínafréamhachaagus go dtínaháiteannainanglacannsiadpáirt in imoibrithebithcheimiceacha. • Caithfearrialtáinfáis a bhogadhtimpeallsaphlanda go dtínapointífáis.

  3. Athbhreithniú an structúir: FíochánPlandúil 3 phríomhcineálfíochánplandúil • FíochánDeirmeach(ceallaseachtrach an eipideirm, príomhfeidhmcosaint) • Bonn fíochán (ceallalárnach) • Fíochánsoithíoch(vascular tissue)

  4. (a)CéncineálCórasIompair? Fíochánsoithíoch: • Xiléim a thugannuisceagusmianraísuas. • Fléam a thugannbia &rlsíos (Fléam-Food) Bíonnsiadcóngarachdáchéile I mbeartar a dtugtarbeartsoithíoch (Bíonnbeartsoithíoch I féitheacha an duille)

  5. (b) Uisce a IomparsaPhlanda. (xiléim) • Téannuisceónithiristeachsabhfréamhtrínafréamhribítrí_________. • Méadaíonnnafréamhribí an t-acharionsúite. • Níbhíonncúitín(déanta as an bithmóilín ___________)arnafréamhribíchun go mbeidhsiadtréscaoilteachd’uisce. • Idirleathannuiscetrasnatríngcoirtéis&isteachsaxiléim. • Téann an t-uiscesuastrínxiléimsa ghas & isteachsaduilleog le haghaidh ______________ • Éalaíonn an t-uiscetrínastómaítríthrasgalú. • Trasghalúagusfréamhbhrúis cúis le gluaiseacht an uiscesuasigcrainn.

  6. Xiléim 2 cineálcealla(marbh): • Traicéidí: Ceallaaonarfada a caolaíonnagna 2 fhoirceann le logaill (pits) snaballaí. Ligeannnalogailld’uisce & mianraía ghluaiseacht ó chill go cill. • Feidhm: fearachtnasoithí 2. Soithí: Feadán le ballaítiubhaorthu. Bíonnlignin leagtha, ceallasorcóireachaiadníosleithnenánatraicéidí. • Iompraíonnsiaduisce & salainn . SoithíTraicéidí

  7. Fléam Déantaas feadáncraithacha(sieve tubes) & ceallacoimhdeachta(companion cells- beo). • Ballaídéanta as ceallalós ach níl lignin le fáiliontucosúil le xiléim. • Feadáncraithacha: ceallsorcóireachafada a bhíonn as fad a chéile. Tugtarplátaícraithachaarnahearrbhallaí. Ligeannsiaddon gluaiseacht

  8. (d)Trasghalú:Cailliúintuisceó dhromchlaan phlanda. • De bharrgalú an uisce, tarraingítearníosmóuiscesuastrínbplandachunáit an uisce a d’éalaigh a thógáil. Níféidir leis an trasghalúseotarlúganrialú. Na stómaíagus an cúitína rialaíonn an trasghalú.

  9. Stomaíoscailte (a) Na Stómaí: • Suite arthaobhíochtarach an duilleog don chuid is mó. • Bíonnceallagárdálatimpeallarnastómaíchun an stóma a oscailtagus a dhúnadh. • Méadaíonntrasghalúle stómaíoscailte. • Osclaíonnnastómaíirith an lae& dúnannsiadirithnahoíche. Stomaídúnta

  10. (b) Cúitineach • Tá gas, duillísrl. clúdaithe le substaintcéireachar a dtugtarcúitineach. • Cuireannseocoscarchailliúint an iomarcauisce. • Táan chúitineachtanaíagroinntplandaí & tiubhagplandaíeile. Níchlúdaíonn an chúitineachnastómaíarnaduillí.

  11. Toisc le tioncharacuartrasghalú: • Solasnagréine– Bíonnnastómaíaroscailtirith an laenuairatásolasiláthair. Éiríonn an rátatrasghalaitheníosairdenuair a éiríonn an déinesolasníosairde. • Taiseachas– aertais(fliuch) = rátatrasghalaitheíseal. aertirim= rátatrasghalaitheard 3. Gluaiseachtaíaer- Mátágaoth an láidir - rátatrasghalaitheard. 4. Méiduiscesatalamh– méiduiscesatalamhíseal - rátatrasghalaitheíseal 5. Cúitineach– Cúitineachtiubh= nílmóránuiscecaillte. Cúitineachtanaí= níosmóuiscecaillte.

  12. (e) Fréamhbhrú: Fréamhbhrú: An fórsa a bhrúnnuisceaníostrínngasónbhfréamh. • Gluaiseannuisceisteachsabhfréamhtrí _______ • Cuireann an t-uisceagteachtisteachbrúar an uisceatároimhe, rud a chruthaíonnbrúar a dtugtarfréamhbhrú. • Brúnn an fréamhbhrúseouiscesuastrínxiléim.

  13. An fórsa a bhrúnnuisceaníostrínngasónbhfréamh.

  14. (Árd) TeoiricnaTarrangaithe & Comhgreamaithe (cohesion-tension model) Míniúarconas go iompraítearuiscesuasigcoinne an fórsadomhantharraingt. (Dixon-Joly) • Bíonnfórsatarraingteidirmhóilíníuiscear a dtugtarcomhghreamaitheacht (cohesion). • Cailltearuisceónduilleogtríthrasghalú. • Tarraingítearmóilíníuiscetrasnanaduilleogetríosmóischunáit an uiscecaillte a thógáil. • Tarraingíonnnamóilíníuiscear an gcolúnuiscesaxiléimansin, rud a chruthaíonnteannassacholúnuisce. • Leanann an t-uisceagéirímurambristear an colún. • Chomhmaith leis an gcomhghreamaitheacht, cabhraíonnribeadasle hardú an uisce. • Táfeadáintanaíxiléimea chabhraíonn le hardú an uisce.

  15. (e) IomparSubstaintísaXiléim & Fléim • Mianraí: • CO₂ • Táirgínafótaisintéise: 1. Mianraí: Támianraíagteastáil ó phlandaí chunfeidhmiúigceartms. ___& ___. Bíonnnamianraítuaslagtha san uisce san ithir. Téannnamianraíisteachsnafréamhachatrínaribífréimhe.Nuairatánamianraíagbogadhisteachsnafréamhachabíonnfuinneamhagteastáil (iompargníomhach). De bharr sin bíonn an chuidmiteachoindre le fáilsnaribífréimhe.

  16. 2. CO₂ • Iompraítear CO2tríidirleathadh. Cénfath go bhfuil CO₂ agteastáil?? Tá 2 foinse CO2igcomhairfótaisintéis: • An aer – trínastómaí. Idirleathann an CO2seoisteachsnaspásannaaersnaduilleogaagusaraghaidh go dtí an bonnfíochán • CO2 a dhéantar le linnriospráid

  17. 3. Táirgínafótaisintéise: Athbhreithniúarcothromóidfotasintéise: 1. Ocsaigin:Idirleathann an O2isteachsnaspásannaaersnaduilleoga & idirleathannséamach as naphlandatrídnastómaí. Úsáidtearchuid den O2 le haghaidhfótaisintéis. 2. Glúcós: An príomhcarbaihiodráit a dhéantar le linnfótaisintéis. Is féidir leis an glúcós a bheithúsáidteláithreach do riospráid, nóstóráilte I bhfoirm _________ snaduilleoga. Trasghluaiseacht(translocation)=gluaiseachtbiasafléam.

  18. (f) Biaa Stóráil • Stóráiltear an biaibhfoimstáirse(uaireantaola). • Bíonnorgáinstóragplandaíéagsúla. • Atannpáirt den phlandachun an bia a stóráil. • Maireann an t-orgánstóraistrínngeimhreadh, go minicfaointalamh, aguscuireannséfuinneamharfáil don phlanda an bhliaindargcionn go dtí go bhfásannnaduilleogachunfótaisintéis a dhéanamh.

  19. (i) FréamhachaOiriúnaithe • Socfhréamh(príomhfhréamh) arnóscairéad, riadisinastóráiltearstáirse. • Socfhréamharnósbiatassiúicreinastóráiltearsúcrósagus as a ndéantarsiúcraboird. Péacánnua Socfréamh–bia don péacán Taobhfréamhacha

  20. (ii) GaisOiriúnaithe: • Gas cothrománachfaointalamh, ar a dtugtarriosóm, inastóráiltearbia e.g. neantóg, iris. • Uaireantaatannrinn an riosóim le biaibhfoimtúbarghas e.g. an práta. Péacánnua Fréamhacha Gas ata–bia don péacán BachlógSuanach

  21. (iii) DuilleogaOiriúnaithe: • Duilleogaoiriúnaithe a atann le biastóráilte a bhíonnimbleib e.g. oinniún.Stóráileanngnáth-dhuilleogabiafreisin e.g. cabáiste & leitís. Duilleoga ata- bia don péacán nua Rinn Bachlóg– fásann péacán nua  Bachlóga – bleib nua Gas

  22. Obair: (2006)Roinn C: ‘Táan t-uisceriachtanach don fhótaisintéis. Déan cur síos go hachomairarcé mar a dhéanannan t-uisce a bhealachónithirchuigduille.’ (2006) Treisítearballaínasoithíxiléime le ..............…………… (2007)Roinn A: Léiríteardháfhoirmd’fhíochánsoithíochplandasnaléaráidí, mar a fheictearfaoinmicreascópiad. (a) Ainmnigh an fíochánsoithíochseo. ………………………....… (b) Sainaithin an dáfhoirm den fhíochánseo. A ……………………………………… B …………………………............… (c) Táballaí A agus B neartaithe le hábharcrua. Ainmnigh: ………………….......... (d) Cénáit, go beacht, a bhfaightear an fíochánseoingasplandaóigdhéchotaileadónaigh? ……………………………………………......… (e) Ainmnighfíochánsoithíocheile. ………………………… B

  23. Ceist! • Gluaiseannuisceisteachibhfréamhachaplandaítríphróiseasnahosmóise. (i)Mínighcéard a chiallaíonn an osmóis. (ii) Déan cur síosar an gcaoiarléirightú an osmóis mar chuid de do ghníomhaíochtaípraiticiúla. (iii) Ainmnigh an fíochán a iompraíonnuisceónbhfréamh go dtínaduillí. (iv) Luaighbealachamháininabhfuil an fíochánatáainmnitheagat in (iii) oiriúnaithele haghaidhiomparuisce.

  24. Freagraónscéimmarcála(2006) • concentration gradient /root hair / osmosis / cell to cell / root pressure/ • / xylem / cohesion or explained / adhesion or capillarity or explained / • Dixon and Joly / transpiration or evaporation [accept water loss] / tension • any six 6(3)

More Related