Prywatni użytkownicy a prawa autorskie

1. Prywatni użytkownicy a prawa autorskie Sieci komputerowe

2. Zasady dozwolonego korzystania • Utwory (w tym muzykę) można kopiować i wymieniać się nimi w gronie rodziny i bliskich znajomych. • Można też je swobodnie nagrywać. Dotyczy to zarówno audycji radiowych jak i telewizyjnych. • Obecnie nie ma przepisu który inaczej traktowałby Internet - jeśli coś jest w Internecie, możemy teoretycznie z niego korzystać, tak jak z radia czy TV - innymi słowy możemy ściągnąć sobie film czy mp3. • Cała ta konstrukcja nazywa się dozwolonym użytkiem prywatnym (osobistym) (art. 23 prawa autorskiego)

3. Kopia cyfrowa • Instytucja dozwolonego użytku osobistego w dobie cyfrowej nie zdaje egzaminu. • W czasach analogowych kopia na kasetach czy taśmach była gorsza od oryginału. • Zakres kopiowania też nie był zbyt duży – krąg znajomych. • W Internecie sytuacja wygląda całkowicie inaczej – dostęp do udostępnianych danych ma praktycznie każdy, a bit oryginału jest tożsamy z bitem kopii. • Tak szeroko ujmowany dozwolony użytek osobisty godzi w interesy twórcy. Stąd apel i tendencja do zmiany przepisów, a co najmniej interpretacji obowiązującego prawa.

4. Ściąganie utworów • Istnieje wykładnia, która zezwala ściągać pliki z Internetu w ramach dozwolonego użytku osobistego (choć nie w każdym kraju). • Wolno ściągnąć (nie udostępnić!) od każdego, nawet jak nie pozostaje z nami w związku osobistym • Wymaga się jednak, by to były utwory uprzednio rozpowszechnione. • Nie dotyczy nowych utworów i premierowych.

5. Udostępnianie utworów • Rozpowszechniać pliki nam wolno, ale tylko w ramach rodziny i bliskich znajomych (dokładnie przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego). • Płytę z muzyką można dać siostrze lub koledze, • Nie można jej jednak dać do ściągnięcia każdemu przez Internet (Ten „każdy” Internauta nie pozostaje w związku osobistym z nami). • Teoretycznie w porządku jest zamknięty serwer wpuszczający tylko znajomych po weryfikacji. • Możliwość udostępniania znajomym z grup dyskusyjnych czy serwisów społecznościowych (ale zamkniętych). • Wyklucza to sieci P2P, bo wymuszają udostępnianie plików.

6. Skazanie za mp3 • W przypadku utworów MP3 czy filmów, policja lub ZAiKS muszą udowodnić fakt rozpowszechnienia plików. • Samo ich posiadanie nie stanowi podstawy do aresztowania. • Wyjątek podejrzenie handlu nielegalnymi kopiami. • Namierzenie wymaga obserwację adresu IP i śledzenie ruchu (tego, co wysyłamy). • To czynność pracochłonna • Namierzający musi mieć prawo żądania od providera (dostawcy internetu) informacji kto się kryje za danym IP, • Takie prawo żądania ma tylko policja. • Praw tych nie ma autor ani producent - muszą iść do sądu lub prokuratora z prośbą, aby takie organy zadały odpowiednie pytanie providerowi. Co jest często wykonywane.

7. Programy komputerowe • Wcześniejsze informacje nie odnoszą się do programów komputerowych. • Programy nie mają dozwolonego użytku prywatnego. • Programów nie wolno ani rozpowszechniać, ani ściągać, ani nawet pożyczać legalnej kopii. • Posiadając nielegalne programy, nie ma się, szans na obronę. • Podstawą do skazania jest znalezienie nielegalnej kopii programu – czy to zainstalowanej na komputerze, czy znalezionej płytki na półce. • Nie ma dozwolonego użytku, tak więc nie można mieć kopii (poza kopią bezpieczeństwa, jak się ma oryginał).

8. Sprawa karna • W przypadku naruszenia praw autorskich ma się do czynienia z dwoma niezależnymi ścieżkami: • prawem karnym (policja, prokuratura) • prawem cywilnym (producent, autor). • W zakresie tego pierwszego będą nas karać za złamanie przepisów karnych, grozi nam więzienie, ograniczenie wolności (np. zakaz opuszczania kraju) lub grzywna. • To drugie zajmie się roszczeniem odszkodowawczym, czyli autor może żądać od nas pieniędzy za naruszenie jego praw.

9. Organy kontrolujące • Tylko i wyłącznie może kontrolować Policja. • ABW i CBA raczej piratami się nie zajmują. • Praw do tego nie ma ani producent, ani żaden „kontroler”. • Jak ktoś taki się zmaterializuje to oszust - dzwonić na policję. • Teoretycznie może przyjść przedstawiciel autora czy producenta i poprosić o prawo kontroli - ale nie ma obowiązku go wpuszczać. • Może on jednak skontrolować firmę - osobę prawną. • Policja powinna mieć nakaz od prokuratora, ale nie musi, bo są sytuacje kiedy może wejść „na blachę”. • W wypadku podejrzenia ukrycia dowodów przestępstwa lub przy złapaniu na gorącym uczynku. • Tak więc policję zawsze grzecznie wpuszczamy.

10. Uprawnienia policji • Może skontrolować nam komputer, może też go zatrzymać. Dotyczy to również nielegalnych nośników lub aparatury do kopiowania. • Nie może nałożyć żadnych kar, mandatów itp. • Jak takie żądanie się pojawia - oszuści. • Teoretycznie może się zdarzyć (choć nie powinno), że z policją przyjdzie przedstawiciel producenta (np. z organizacji BSA) i zaproponuje ugodę - płacimy x złotych za to, że producent nie będzie nas ścigać. • Taka ugoda ma znaczenie w zakresie prawa cywilnego, a nie karnego (z jednym wyjątkiem opisanym poniżej). • Jak się zgodzimy nie grozi nam roszczenie odszkodowawcze w sądzie cywilnym, • Nie oznacza to końca kłopotów z prawem karnym.

11. Sprawa karna • W zależności od kwalifikacji naszych czynów (można wymyślić kilka zarzutów z różnych artykułów kodeksu karnego i prawa autorskiego) grozi nam grzywna lub do 2 - 5 lat więzienia (art. 116 i 117 prawa autorskiego). • Jeśli nie zarabiamy na rozpowszechnianiu utworów, jest to nasz pierwszy raz, ryzyko więzienia jest niewielkie. • Mogą sprawęwarunkowo umorzyć, • mogą skazać na więzienie z zawieszeniem (okres próby), • mogą dać grzywnę. • Znacząca część przestępstw związanych z naruszeniem praw autorskich w Internecie jest ścigana na wniosek pokrzywdzonego. • Jak dogadamy się z autorem i zapłacimy mu odszkodowanie, warto wynegocjować, aby wniosku o ściganie nie składał.

12. Sprawa cywilna • Autor czy producent może nas pozwać do sądu cywilnego i zażądać odszkodowania. • W praktyce najprawdopodobniej zażąda na podstawie art. 79 prawa autorskiego "potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia" czyli trzy razy tyle, ile normalnie musielibyśmy zapłacić. • może też zażądać jeszcze ekstra podwójnego wynagrodzenia na tzw. fundusz promocji twórczości. • Producent mógłby więc teoretycznie żądać trzykrotności opłaty licencyjnej za rozpowszechnianie utworu, czyli trzy razy tyle, ile musielibyśmy mu zapłacić, by nam dał zgodę na umieszczenie pliku w Internecie. • Są to kwoty niebotycznie wyższe od ceny "kupna" mp3 w sieci.

13. Sprawa cywilna – podstawy prawne • To producent i dystrybutor decydują kto ma prawo do dzielenia się utworami. • Internauta, który na swojej stronie, albo poprzez sieci P2P wystawia np. film jest w sieci widoczny. • To wystarczy, by na wniosek przedstawiciela prawnego pokrzywdzonego policja zainteresowała się taką osobą i wszczęła postępowanie przygotowawcze w sprawie. • Wystawiając w sieci plik do ściągnięcia pozbawia się zarobku producenta, który taki utwór sprzedaje. • W przypadku pojedynczego pliku muzycznego - około 40 groszy. Tyle wynoszą tantiemy pobierane np. przez ZAiKS. • Jeżeli użytkownik sieci korzysta z utworu wbrew zasadom ustalonym przez posiadacza majątkowych praw autorskich, może zostać zobowiązany do podwójnej, a w przypadku, gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości opłaty licencyjnej na rzecz autora.

14. Sprawa cywilna – utwór rozpowszechniony • Ściąganie utworu jest nielegalnie w wypadku gdy nie został wprowadzony do obrotu w danym kraju. • Internauta posiadajacy taki film/muzykę może odpowiadać za to w procesie cywilnym. • Utworem rozpowszechnionym jest każdy utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie – sprzedaż w sklepach, dodanie do czasopisma, wykonanie w radiu, TV (ale nie w kinie!). • Taki utwór można ściągać legalnie do użytku własnego. • Istnieje kwestia, czy utwór wyemitowany w telewizji można ściągać z Internetu, który jest innym medium. Jeśli nie był legalnie umieszczony, to pewne interpretacje prawa to uniemożliwiają.

15. Napisy do filmów • Wiele serwisów zawiera napisy do filmów zarówno polskich jak i zagranicznych. • Zalety takich napisów: • Wykorzystanie przez głuchoniemych • Możliwość zmiany wielkości wyświetlanych liter – przydatne dla niedowidzących • Napisy do filmów nieemitowanych w Polsce • Często lepsza jakość tłumaczeń niż oryginalnych wersji dystrybutorów

16. Napisy do filmów • Dystrybutor posiada wyłączne prawa do rozpowszechnianych filmów. Dotyczy to również ścieżki dźwiękowej i napisów. • Tłumaczyć teksty do filmów wolno, ale tylko na własny użytek. • Tłumaczeń nie wolno udostępniać bez zgody dystrybutora. • Ponadto napisy są pomocą dla osób sciągajacych nielegalne kopie filmów.

17. Niektóre pytania związane z prawem autorskim

18. Ściąganie plików o lepszej jakości • Wiele legalnych serwisów z muzyką (np. strona zespołu, ) zawiera piosenki o niskiej jakości, lub zawierające fragment utworu. • Stanowią one ofertę promocyjną i można ich legalnie słuchać. • Czy można sobie legalnie ściągnąć plik z P2P, który jest kompletny lub ma wysokie bitrate? • Zastąpienie plików legalnych zubożonych, plikiem ściągniętym nielegalnie jest przestępstwem. • Traktowane jest to jako posiadanie nielegalnej kopii.

19. Legalna konwersja na inny format Czy mając płytę z muzyką można ją przerobić na MP3? Czy mając płytę z filmem można go przerobić na DivX? • Prawo polskie zezwala na konwersję legalnie posiadanych utworów (filmów, muzyki). • Posiadając płytę CD można ją skonwertować do MP3, FLAC, OGG by móc posłuchać jej na odtwarzaczu MP3 lub komputerze. • Legalny filmy DVD można konwertować na DivX, VCD, QT, RMVB. • Tak przekonwertowanych utworów nie wolno jednak rozpowszechniać. • Takie konwersje są traktowane jako kopia, co oznacza, ze wolno używać tylko jednej naraz. • Programy do konwersji na inne formaty są legalne.

20. Kopie płyt Czy mając płytę z muzyką można zrobić jej legalną kopię? • Prawo zezwala na wykonanie jednej kopii zapasowej programu, filmu, muzyki do użytku osobistego. • Nie można używać jednocześnie oryginału i kopii • Można używać kopii, a oryginał trzymać w schowku. • Kopia musi być przetrzymywana razem z oryginałem (wyjątek – firmy archiwizacyjne).

21. Kopia zabezpieczonej płyty • Niektóre płyty są zabezpieczone przed kopiowaniem. Podobnie niektóre pliki muzyczne i filmowe mają wbudowane zabezpieczenia. Czy można takie zabezpieczenia usunąć, by wykonać kopie lub skorzystać z dozwolonego użytku? • Ta kwestia jest nie wyjaśniona. • Łamanie zabezpieczeń jest wykroczeniem • Użytkownik ma prawo do kopii bezpieczeństwa lub odtworzenia pliku na innym odtwarzaczu • Wyjaśnienia są sprzeczne

22. Wirtualne napędy? Czy można utworzyć obraz płyty z grą i grać nią na komputerze korzystając np. z Virtual CD? • Jeżeli się posiada legalny nośnik z grą, to taka operacja jest traktowana jako wykonanie kopii. • Można wykonać tylko jeden obraz płyty. • Można tak grać, ale oryginalna płyta nie może być jednocześnie używana.

23. Czasowe przetrzymanie pliku Czy można przechowywać ściągnięte nielegalnie utwory przez pewien czas (24h, 48h)? • Nie można. • Prawo polskie nie zezwala na taki proceder. • Nie zawiera instytucji „pożyczenia utworu” lub „chwilowego korzystania”.

24. Sieci P2P Czy można legalnie ściągać pliki za pomocą P2P? • Sieć P2P działa na zasadzie ściągania i jednoczesnego rozpowszechniania pliku • Prawo polskie zabrania nielegalnego rozpowszechniania utworów objętych prawem autorskim. A programy jednocześnie rozpowszechniają. • Formalnie nie ma problemu, gdy zablokowana zostanie możliwość udostępniania plików. • Pliki ściągnięte tą drogą podlegają ustawie o niedozwolonym wykorzystaniu praw autorskich. Czy można ściągać pliki za pomocą P2P,a udostępniać tylko część pliku? • Prawo nie pozwala na udostępnianie nawet fragmentu takiego pliku.

26. Legalne nagrania muzyczne cz.1 • Strony z legalną muzyką w formacie MP3 • www.mp3.wp.pl (strona z darmowymi utworami) • Internetowe archiwa publiczne • Utwory do których prawa autorskie wygasły • Prawo autorskie majątkowe jest ważne 75 lat po śmierci twórcy lub od pierwszego wykonania. • Sklepy internetowe • Legalne utwory płatne. • Własne nagrania

27. Legalne nagrania muzyczne cz.2 • Nagrywane audycje z radia internetowego • Wolno je pobierać opierając się na dozwolonym użytku prywatnym (art. 23 prawa autorskiego). • Nagrywając plik z radia internetowego nie rozpowszechnia się go, w odróżnieniu od P2P. • Pliki udostępniane przez nowe zespoły muzyczne • Traktowane są jako forma promocji twórczości. • Często można je kupić.