13/09/10

1. Migranten in Tijd en Ruimte:Culturen van ouder worden 13/09/10

2. Achtergrond • Levecque, Lodewyckx & Vranken (2007) • allochtonen meer klachten van depressieve of angstige aard • nog duidelijker bij allochtone ouderen. • Aanzet geven om aangepaste manieren van psychologische hulpverlening te ontwikkelen. 13/09/10

3. Situering • Tot begin 20e E: theorieën over ouder worden: het beschrijven van fysieke en pathologische manifestaties • Begin 20e E: Cowdry 'Problems of aging' . Basis van wetenschappelijk gefundeerde aanpak van gerontologie • Sindsdien is gerontologie vooral een kwestie van meten, veeleer dan van theoriebouwen geworden. • 'Critical Gerontology' : • interesse voor de dagdagelijkse ervaringen van ouderen • ouder worden en oud zijn geen te veralgemenen, absolute en welbepaalde alles omvattende ervaring 13/09/10

4. Opzet • intergenerationele en culturele achtergrond van allochtone ouderen genuanceerd in kaart te brengen • wederzijdse impact bereiken op zowel de allochtone senioren als op de werking van de welzijns- en gezondheidssector • het in kaart brengen als eerste noodzakelijke stap • vanuit een gelijkwaardige positie het huidige hulpverleningsaanbod in vraag te stellen en waar nodig bij te stellen. 13/09/10

5. Opzet eerste luik: de narratieven • Steun van Federaal impulsfonds voor gelijke kansen • 60 tal narratieven verwerkt • Herkomst deelnemers: Italië, Rwanda, Albanië, Rusland, Marokko, Chili, Columbia, Taiwan, Kosovo, Turkije, Armenië, Iran, België,… • Inschakelen van tolken • Gebruik van non-lineaire structuren 13/09/10

6. Samenwerking • Dienst interculturele bemiddelaars van Foyer • Interculturele bemiddelaars van CGGZ Brussel • Dienstencentra • Seniorencentrum 13/09/10

7. Thema’s • Oud worden en oud zijn • Identiteit • Zorg voor ouderen • Zijn en nuttig zijn 13/09/10

8. Oud worden en oud zijn • Wat is leeftijd? • Chronologische leeftijd : illusie van mens als biologisch wezen • Geïndustrialiseerde Westen: Individuen gaan ‘op rust’ op een moment dat niet functioneel, bio-fysiologisch maar veeleer sociaal en cultureel, wettelijk leeftijdsgebonden is. 13/09/10

9. Oud worden en oud zijn • Ongeacht individuele verlangens en vaardigheden, een onderscheid in participatie aan de maatschappij tussen de consumerende ouderen ‘op rust’ en de ‘nuttige’, arbeid producerende en consumerende, anderen • E. (°1958, Kosovo): ‘Toen mijn ouders mijn leeftijd hadden, waren mijn ouders iemand, ze hadden kinderen. Dat is totaal anders voor mij. ... Ik ben in een vreemd land, financieel gaat het slecht, ik heb geen vrienden, en ik ga naar de stad, ik ken de taal niet, ik kan met niemand babbelen, niemand zegt iets. Voor iemand van mijn leeftijd is dat zwaar. Hier heeft iedereen zijn eigen zaken. Ik voel me echt verloren.’ 13/09/10

10. Identiteit • Leeftijd is een ‘lichaams-gebaseerde co-identiteit’, zoals gender, ras en sexualiteit en fysieke handicap • 'Identity Stripping' 13/09/10

11. M. ( Turkije) Ik was 26jaar toen ik naar hier kwam Ik was jong, ik deed eender welk werk zonder lui te zijn. De metro’s hier in Brussel Ze hadden me heel graag. Er was geen enkel werk dat ik niet deed. Zelfs voor de moeilijkste werken riepen de werkgevers mij: “Bulldozer, zorg dat het in orde komt”. Ze zeiden altijd “Bulldozer zal het wel oplossen.” Ik deed altijd overuren. Ik werkte nooit 8u per dag, altijd 11,12u Toen besefte ik niet of ik jong of oud was, 25 jaar lang.

12. E. (°1928, Kosovo):“Sinds drie jaar heb ik last van mijn voeten. Daarmee is het begonnen. Dan mijn oren en mijn ogen. Ik hoor niet goed en dan kan ik een gesprek niet volgen en als ik het niet goed gehoord heb durf ik niets zeggen omdat ik bang ben iets verkeerd te zeggen en dus zwijg ik. Dat is ouderdom

13. Zorg • Probleem: migranten hebben geen ervaring met een categorie ‘ouderen’ binnen een culturele context van verstedelijking, industrialisatie en markteconomie. • Z. (°1928, Taiwan): tot nu toe hebben we geen zorgen, we hebben een goed leven. Maar wat als we ziek worden? Wie gaat er dan voor ons zorgen? We hebben kinderen maar die werken en naar een rustoord gaan is moeilijk: we kennen de taal niet en het is zeer duur. In China zouden we een meisje van het platteland in huis nemen om voor ons te zorgen. Hier kan dit financieel niet en niemand zou dit willen doen. Wie zal er dan voor ons zorgen wanneer we ziek zijn? 13/09/10

14. Zorg • A.(°1942, Turkije): ‘We komen ooit aan deze momenten dat je niet meer kan rechtstaan. Misschien zal God beslissen dat we niet zo oud zullen worden, bijvoorbeeld een ongeval of alles wat te gebeuren staat. Het is niet verplicht dat iemand voor mij moet zorgen. Mijn zonen hebben ook kinderen, hebben ook werk. Je moet daaraan denken.’ we ziek zijn? 13/09/10

15. Zijn en nuttig zijn • ‘Migranten willen actief blijven’ ? Verder werken in de Westerse economie? Identiteit van migrant? (reciprociteit?)‏ Activiteiten binnen de eigen etnische gemeenschap (familie, religie, etc)? • In het Westen: Activity theory (Cavan et al., 1949) Disengagement theory (Cumming et al., 1961). 13/09/10

16. Zijn en nuttig zijn M. (°1951, Colombia) Ik denk dat actief zijn belangrijk is, iemand niet opzij zetten. Want alle ouderen, wanneer ze oud worden zet iedereen hen aan de kant. Dat mag men niet doen Daarom is het belangrijk actief te blijven. Wanneer ik elke dag iets moet doen weet ik dat ik verantwoordelijk ben Dan ben je gelukkig N. (°1949,Turkije):Bij het ouder worden vraagt men zich af of men nog een plaats heeft, want men heeft niet langer nog dezelfde relaties en men plooit zich op zichzelf terug, ze hebben niet altijd de tijd om aan anderen te denken want ze moeten aan zichzelf denken. 13/09/10

17. Documentaire als tweede luik • Lichaamstaal en de taal van de fysieke leefomgeving • Acht exemplarische ouderen in een documentaire • aangevuld met een boek waarin de reeds bestaande analyse verduidelijkt wordt en getransfereerd naar de werkvloer. 13/09/10

18. Multiplicatoreffect • Sensibiliserende, informatieve en didactische doelstelling. • Didactisch materiaal voor zelforganisaties, mantelzorgers,rvt's, thuiszorg, ... 13/09/10

19. Derde luik: de tentoonstelling • O-Zone • April-mei 2011 • Rondetafelsgesprekken: • Afhankelijkheid en autonomie in de zorg • Transgenerationele en interculturele aspecten • Welke plaats voor verlangen 13/09/10

20. Drie eindproducten die eigenlijk geen eindproducten zijn... • Boek: voorjaar 2011 • Documentaire: voorjaar 2011 • Tentoonstelling • O-Zone • April-mei 2011 13/09/10

21. Meer info • Steunpunt Cultuursensitieve zorg • CGGZ Brussel • cultuursensitievezorg@cggz-brussel.be • Tel.: 02/478.90.90 • Redouane Ben Driss • Stefaan Plysier 13/09/10