De sociale organisatie van mensenhandel

1. De sociale organisatie van mensenhandel CIROC seminar Mensenhandel 31 oktober 2007, Amsterdam Richard Staring Staring@frg.eur.nl

2. 1. Enkele feiten: Omvang, trends & Geografische spreiding mensenhandel onderscheiden van mensensmokkel. 2. Taken en taakverdeling 3. Dominantie en gebruik van geweld 4. Onderliggende sociale bindingen Opbouw

4. In absolute aantallen komen vrouwen met een Nederlandse nationaliteit het meest voor (ruim 25%). Zuid- Noord migratie neemt in belang toe: Afrikaanse vrouwen gaan een steeds groter deel uitmaken van de groep verhandelde vrouwen. Oost-West migratie neemt in belang af: Bulgaarse en Roemeense vrouwen niet langer meer de grootste groep. Vrouwenhandel sterk intern EU probleem als je kijkt naar recente herkomstlanden slachtoffers Opmerkelijk is de stijging van het aantal Chinese vrouwen. Omvang en herkomst slachtoffers

5. Bij STV aangemelde vrouwen naar nationaliteit (1e helft 2007) Bron: Halfjaarlijkse rapportage STV

6. Verschillende delicten Uitbuiting/geweld versus migratiecriminaliteit Slachtofferschap Mensenhandel expliciete aandacht voor slachtoffers: B9 regeling Mensensmokkel: vrije wil van gesmokkelden, Nederlandse staat als slachtoffer Mensenhandel vs mensensmokkel

7. Drie concepten uit de theorie Coördinatie - Taken en taakverdeling Dominantie - Geweld Onderliggende sociale bindingen - Type (etniciteit, familiaal, vriendschappelijk) - Transnationale karakter • Bron: • Di Maggio, The Firm • Staring et al. De sociale organisatie van mensensmokkel. Staring, Engbersen et al. – 2005.

8. Analyse mensenhandel netwerken op basis van beperkt aantal openbare opsporingsonderzoeken (zie Staring et al. 2005 of bijdrage in Justitiële Verkenningen)- Sleutelwoord na analyse is diversiteit: - Naar taken en taakverdelingen - naar gebruik van geweld, - onderliggende sociale bindingen - transnationale karakter

9. Taken laten zich indelen naar verschillende fasen • Rekruteren vrouwen • Tewerkstellen in de prostitutie • Controleren en beheersen van vrouwen • Omvang van netwerken is verschillend (4 tot 13 personen in geanalyseerde zaken) • Sterkere taakverdeling/specialisatie naarmate omvang van netwerk toeneemt • In vergelijking met mensensmokkel zijn geanalyseerde mensenhandel netwerken hiërarchischer van karakter Taken en taakverdeling

10. Dominantie • (Dreiging met) Geweld speelt in alle geanalyseerde zaken een rol. • De ernst en mate van geweld varieert van zaak tot zaak. De zaak Sneep kreeg het label ‘top van bruutheid’. • Andere zaken laten onduidelijk beeld zien waarbij verliefdheden en amoureuze relaties tussen handelaren en vrouwen centraal staan. Sommige vrouwen moeten zelfs lachen om de in hun ogen loze dreigementen van de pooiers. • Onduidelijkheid t.a.v. rol als slachtoffer: als controle/geweld wegvalt kunnen ook de vrouwen weg.

11. Sociale bindingen • Netwerken veelal multicultureel: diversiteit in etniciteit • Kern etnisch homogeen en/of familiaal gerelateerd • Niet alle netwerken transnationaal actief; mede afhankelijk van waar vrouwen gerekruteerd worden. Zie ook relatief grote aantal geregistreerde vrouwen bij STV die uit Nederland afkomstig zijn. • Mensenhandel geen exclusieve aangelegenheid van mannen. Ook vrouwen maken als dader veelal deel uit van de mensenhandel netwerken. Soms betreft het vrouwelijke familieleden, soms gaat het om vrouwen die hun rol als prostituee hebben ingeruild voor mededader.

12. Tot slot, Mensenhandel kan m.i. alleen begrepen worden als de verschillende mogelijke rollen van vrouwen (als slachtoffer, als kostwinner, als dader of andere mogelijke rollen) en de dynamiek tussen deze verschillende posities centraler komt te staan.