Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportering

1. Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportering Richtlijnenboek Bodem, Water, Fauna & Flora Presentatie Forum MER-deskundigen

2. Richtlijnenboek discipline Bodem Presentatie Forum MER-deskundigen

3. Actualisatie RLB: aanpak • Actualisatie in 4 fasen • Sturing door cel MER en stuurgroep • Fase 1: Knelpuntenonderzoek • Subfase 1: toetsing gevalstudies • Subfase 2: actuele kennis inzake effectvoorspelling • Subfase 3: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden • Subfase 4: analyse bestaande RLB Presentatie Forum MER-deskundigen

4. Actualisatie RLB: aanpak • Fase 2: Voorstel van aanpak voor actualisatie • Fase 3: Ontwerp geactualiseerde RLB • Fase 4: Opstellen definitieve geactualiseerde RLB • Overleg met cel MER en stuurgroep na verschillende fases. Presentatie Forum MER-deskundigen

5. Actualisatie RLB: sturing • Stuurgroep: • cel MER, AMINAL: afd. Land, Afd. Water, afd. Natuur, afd. Bos en groen, afd. Milieuvergunningen, AROHM afd. M&L, afd. stedebouwkundige vergunningen, VLM, VMM, OVAM, UNIZO, MMIS, ANRE, IN/IBW, SERV • Leden stuurgroep: vertegenwoordigen visie administratie • Overleg: voorstelling documenten, behandelen opmerkingen Presentatie Forum MER-deskundigen

6. Actualisatie RLB Bodem: sturing • Belangrijkste onderwerpen behandeld in stuurgroep • Aflijning discipline: Bodem, Grondwater  Water • Opdeling effectgroepen / terminologie • Behandeling grondverzet • Behandeling zettingsberekeningen • Relatie met Monumenten en Landschappen, archeologie • Aandacht voor verschillende bodemfuncties • Behandeling modellen Presentatie Forum MER-deskundigen

7. Bodem: Ten geleide • Identiek in alle nieuwe RLB • Wat is MER ? • Verwijzing naar MER/VR decreet • Waarom actualisatie richtlijnen ? • Decretaal bepaald • Nieuwe inzichten • Veranderende wetgeving • Aanpak actualisatie • Leeswijzer: beknopte inhoud • per hoofdstuk Presentatie Forum MER-deskundigen

8. Bodem: Ten geleide • Aanpak actualisatie • Doel en doelgroep • Verdere opvolging • Richtlijnenboek: “levend” document • Leeswijzer: beknopte inhoud per hoofdstuk Presentatie Forum MER-deskundigen

9. Bodem: Benaderingswijze • Definitie bodem: • De bodem omvat de verschillende lagen van de aardkorst, waarbij zowel de ondiepe (pedologie) als de dieper gelegen lagen (geologie) onderzocht worden • Geen grondwater  RLB water • Verschillende functies van bodem • Opdeling volgens Europese Commissie • Basis voor productie van voedsel en andere biomassa (productiemiddel) • Buffer / filter / bergplaats / medium voor verschillende processen • Habitat en genenpoel (ecologische standplaats) • Fysische en cultuuromgeving voor de mens (fysische standplaats) • Bron van ruwe grondstoffen (natuurlijke rijkdom) • Toevoeging voor milieueffectenrapport • Landschapselement • Waardevol historisch/wetenschappelijk element • Bodem = technische discipline • Resultaten effectenvoorspelling en beoordeling worden gebruikt in andere disciplines Presentatie Forum MER-deskundigen

10. Bodem: Benaderingswijze • Effectgroepen • Bodemverstoring volgens Vlaams Milieubeleidsplan: Bodemverontreiniging, bodemaantasting, verzuring, vermesting, verdroging • Bodembedreigingen volgens Europese commissie: erosieproblematiek, vermindering van het organisch materiaal, bodemverontreiniging, bodemafdekking, bodemverdichting, vermindering bodembiodiversiteit, verzilting, overstromingen en grondverschuivingen • Effectgroepen richtlijnenboek • Structuurwijziging • Profielwijziging • Wijziging bodemgebruik en bodemgeschiktheid • Erosie • Wijziging bodemstabiliteit • Aantasting bodemhygiëne (wijziging bodemkwaliteit) • Wijziging bodemvochtregime • Wijziging van de diepere ondergrond (toegevoegd) Presentatie Forum MER-deskundigen

11. Bodem: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden • Inleiding • Inhoud MER: wettelijk bepaald door MER/VR-decreet • Verschillende bijkomende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden die inhoud MER beïnvloeden • Per randvoorwaarde: • Wat ?  Beknopte toelichting • Relevantie in een MER • Informatiebron • Blijvende actualisatie noodzakelijk • informatiebronnen voor meeste recente info Presentatie Forum MER-deskundigen

12. Bodem: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden • Randvoorwaarden: • Bodemsaneringsdecreet en Vlarebo • Regeling grondverzet: geen dubbel werk • Vlarea • Vlarem II • Oppervlaktedelfstoffendecreet • Gewestplan • Andere • Erosiebestrijdingsplannen • Gemeentelijke milieubeleidsplannen • … Presentatie Forum MER-deskundigen

13. Bodem: Informatiebronnen • Bronnen: • Initiatiefnemer • Locatie • Uitvoeringswijze • Afmetingen • Andere milieudisciplines • Apart hoofdstuk: gegevensoverdracht • Basisinformatie • Specifieke informatiebronnen • Opname in tabel • Wat • Bron/beschikbaarheid • Gebruik in een MER • Extra info Presentatie Forum MER-deskundigen

14. Bodem: Informatiebronnen • Basisinformatie • Bodemkaart • Tertiair geologische kaart • Kwartair geologische kaart • Databank Ondergrond Vlaanderen • Specifieke informatiebronnen • Erosiekaarten – Erosiegevoeligheidskaarten • Bodemgebruikskaarten • OVAM • Orthofotoplannen • Info van gemeenten • Te verschijnen: inventaris waardevolle bodems • … Presentatie Forum MER-deskundigen

15. Bodem: Karakterisering effectgroepen • Inleiding: • Indeling in effectgroepen • tabel: veel voorkomende ingrepen bij MER-plichtig project  welke effectgroepen worden beïnvloed • Per effectgroep • Beknopte uitleg • Mogelijke effecten • Wanneer wordt dit effect verwacht: activiteiten en voorbeelden • Relatie met andere effectgroepen Presentatie Forum MER-deskundigen

16. Bodem: Karakterisering effectgroepen • Structuurwijziging • Structuurverval (verdichting verslemping, korstvorming), structuurverbetering • Door externe krachten: graafwerken, betreding, overstromingen, … • Profielwijziging • Verstoring bodemlagen, aandacht voor historisch/wetenschappelijk waardevolle gronden, archeologisch bodemarchief (discipline Monumenten en Landschappen) • Graafwerken, bodemvreemde constructies, ondiepe bodembewerking, … • Wijziging bodemgebruik en bodemgeschiktheid • Wijziging bodemgebruik, inperking mogelijke bodemfuncties, afdichting van bodem • Afhankelijk van projecteigenschappen Presentatie Forum MER-deskundigen

17. Bodem: Karakterisering effectgroepen • Erosie • Watererosie, winderosie • Wijziging bodembedekking/bodemgebruik, reliëfwijziging, … • Wijziging bodemstabiliteit • Bodemzetting, inklinking, grondverschuiving • Externe belasting, onttrekking water, … • Aantasting bodemhygiëne • verzuring, vermesting, mineralisatie, verontreiniging, verzilting • Storten, calamiteiten, uitstoot en depositie, opslag, … Presentatie Forum MER-deskundigen

18. Bodem: Karakterisering effectgroepen • Wijziging bodemvochtregime: • Vernatting, verdroging • Bemaling, grondwaterwinning, wijziging overstromingsregime, … • wijziging van de diepere ondergrond: • wijziging natuurlijke voorraden, wijziging geologische bouw • Diepere ontgravingen, boringen, grondwaterwinningen, … Presentatie Forum MER-deskundigen

19. Bodem: Afbakening studiegebied • Inleiding: • Definitie van gebiedsafbakening • Studiegebied, aandachtsgebied, projectgebied • Afbakening= dynamisch proces • Methodes voor afbakening • Belangrijkste aspect: projecteigenschappen en verwachte effect(groep)en • Relatie met effecten in andere disciplines • Terreineigenschappen • Eventueel op arbitraire wijze • Voor bodem: zowel horizontale als verticale afbakening Presentatie Forum MER-deskundigen

20. Bodem: Afbakening studiegebied Verantwoording en weergave in MER • Duidelijke verantwoording opnemen • Afbakenen op kaart • Gebruik van speciale oriëntatiepunten Presentatie Forum MER-deskundigen

21. Bodem: Referentiesituatie • Inleiding: • Referentiesituatie: basis voor effectvoorspelling en –beoordeling • Meestal: actuele situatie • Soms: gewijzigde situatie of gewenste situatie • Beschrijving referentiesituatie • Algemeen • Toestand gebied d.m.v. relevante bodemeigenschappen • Niet alle mogelijke bodemeigenschappen nodig • Bvb. geen geologische beschrijving als geen effecten verwacht worden • Beschrijving ontwikkelingsscenario’s Presentatie Forum MER-deskundigen

22. Bodem: Referentiesituatie • Beschrijving referentiesituatie • Methodiek • Geheel gebied – deelgebied • Kwalitatief – kwantitatief • Gebruik bestaande bronnen: bronvermelding belangrijk • Bijkomend onderzoek • Als bestaande info niet toereikend is • Als bestaande info geen weergave is van recente situatie • Als de aard van de activiteit het vereist (vnl. bodemkwaliteit) • Standaardprocedures voor bepaling bodemeigenschappen • Weergave • Tekstueel • Grafisch • Duidelijk • Legende • bronvermelding Presentatie Forum MER-deskundigen

23. Bodem: Referentiesituatie • Welke kenmerken • Beknopter dan huidig RLB • Basiskenmerken: • Bodemkaart (textuur, drainagetoestand, profiel) • evt. actualisatie nodig • Andere kenmerken • Wat • Wanneer opnemen in referentiesituatie (ook in kruistabel) • Hoe bepalen • Voorbeeldwaarden • Bepalingsmethoden: verwijzing naar literatuur • Hoe beschrijven Presentatie Forum MER-deskundigen

24. Bodem: Referentiesituatie • Voorbeeld Presentatie Forum MER-deskundigen

25. Bodem: Analyse geplande situatie • Inleiding • Doel: antwoord geven op volgende vragen: • Welke zijn de te verwachten effecten tijdens verschillende fasen van het project + waar zullen ze optreden? • Welke processen spelen rol in de effecten en welke bodemeigenschappen zijn hierin van belang? • Welke effectvoorspellingstechnieken beschikbaar om wijziging in toestand van de bodem aan te geven? • Effectbeoordeling • Indien mogelijk: kwantitatief (vuistregels versus modellen), anders kwalitatief • Weergave: tekstueel en op kaart (indien mogelijk) • Gebruik van modellen: aandacht voor • Welke meerwaarde • Welk model • Welke inputparameters • Eventuele leemten • Hoe omgaan met resultaten Presentatie Forum MER-deskundigen

26. Bodem: Analyse geplande situatie • Projectspecifiek oordeel inzake effectvoorspellingswijze genoodzaakt • Overlopen effectgroepen – effecten • Kwalitatieve effectvoorspelling: • Beschrijving kans op voorkomen van effect op basis van bodemeigenschappen • Beschrijving effect • Beschrijving sterkte / significantie effect • Kwantitatieve effectvoorspelling: • berekenen van grootte van eventueel effect • Modelmatige effectvoorspelling: • modelleren van eventuele effecten • Effectbeoordeling: • hoe effect beoordelen, aandachtspunten, • eventueel normen, andere toetsingswaarden Presentatie Forum MER-deskundigen

27. Bodem: Analyse geplande situatie • Effectbeoordeling • Kwalitatieve effectinschatting: expertenoordeel • Kwantitatieve effectinschatting: • Oppervlakte • Bepaling hoeveelheid • Belang van significantiekader • Beschrijving Significantie • Toetsing aan normen en richtwaarden Presentatie Forum MER-deskundigen

28. Bodem: Analyse geplande situatie • Voorbeeld: Effectvoorspelling Erosie bij wijziging terrein (bvb. ontbossing) • Kwalitatief: beschrijven risico op erosie op basis van bodemkaart en erosiegevoeligheidskaart, bepalen gevolgen erosie • Kwantitatief: opp. mogelijk onderhevig aan erosie, berekenen hoeveelheid erosie met formules • Modelmatig: modelleren hoeveelheid erosie • Effectbeoordeling: • Expertenoordeel • Significantie • obv hoeveelheid erosie en gevolgen Presentatie Forum MER-deskundigen

29. Bodem: Gegevensoverdracht • Gegevensoverdracht van en naar: • Discipline water • Discipline Fauna en flora • Discipline Mens • Discipline Monumenten en landschappen Presentatie Forum MER-deskundigen

30. Bodem: Beoordeling geplande situatie • Eindoordeel Bodem • Synthese van effectvoorspelling en –beoordeling • Oordeel  invoer voor andere disciplines • Beoordeling alternatieven • Methodieken voor beoordeling • Expertenoordeel • Multi-criteria-analyse Presentatie Forum MER-deskundigen

31. Bodem: Milderende maatregelen • Doel van milderende maatregelen • belangrijke negatieve milieueffecten te vermijden, te beperken, of te herstellen • Aandacht voor statuut van milderende maatregelen • Adviserend • Vrijblijvend • Noodzakelijk • Beschrijving milderende maatregelen • Detail • Effect van maatregel • Voorbeelden: • tegengaan verdichting, herstel bodemstructuur, gelaagd afgraven, halfdoorlatende verhardingen, … Presentatie Forum MER-deskundigen

32. Bodem: Leemten in de kennis • Ontbreken basisgegevens m.b.t. het project • Ontbreken basisinformatie om referentiesituatie op te stellen • Ontbreken methodologische aspecten (effectvoorspellings- en effectbeoordelingsmethodes) • Aangeven welke de consequenties hiervan zijn voor effectvoorspelling en –beoordeling Presentatie Forum MER-deskundigen

33. Bodem: Postevaluatie • Waarom monitoring • Uitvoering tijdig bijsturen • Verbetering kennis inzake effecten • Onderzoeken effectiviteit milderende maatregelen • Controle vergunningsvoorwaarden • Mogelijke monitoringswijzen Presentatie Forum MER-deskundigen

34. Bodem: Postevaluatie • Wanneer monitoring: voorbeelden • Projecten in de buurt van risicogronden • Evolutie bodemkwaliteit • … Presentatie Forum MER-deskundigen