Razvoj procesa evropske integracije - kratka istorija Evropske unije

1. Razvoj procesa evropske integracije - kratka istorija Evropske unije Mr Bojan Bo�ovic Mirko �ukovic, Spec. Sci.

2. Sadr�aj prezentacije Osnovni pojmovi procesa evropske integracije � pravo EU � evropsko pravo Nastanak i razvoj evropskog prava, tri Evropske zajednice, danas EU Razdoblje preispitivanja � novija era u razvoju odnosa u EU Literatura: Osnovi prava EU, prof. dr Budimir Kosutic

3. Osnovni pojmovi procesa evropske integracije za razliku od tipicne medunarodne organizacije (forumi za pregovaranje, organi sastavljeni od dr�ava clanica, odluke neobavezujuce - preporuke) javlja se nadnacionalnost Nadnacionalnost/supranacionalnost/naddr�avnost Vlast koja je iznad vlasti nacionalne dr�ave Organizacija ovog tipa ima vi�e zakonodavnih ovla�cenja prema dr�avama Znacajna finansijska samostalnost, sprovodenje odluka Njeno pravo je direktno primjenjivo

4. Pravni problemi koje stvara nadnacionalnost Problem razgranicenja ovla�cenja Nadnacionalna organizacija vs. suverena dr�ava (horizontalno i vertikalno) Obim ovla�cenja Kako definisati koja ovla�cenja ima koji organ Medusobni odnos organa Problem balance of power

5. �ta je Evropsko pravo?

6. Osnove evropskog prava... Vi�eznacnost izraza evropsko pravo (pravo Evropskih zajednica vs. Pravo ostalih organizacija) Evropsko pravo kao pojmovni krov pravnih poredaka! � �ta je pravni poredak? Medusobna saradnja institucija zajednica = preplitanje pravnih normi Pravo EZ = Pravo EU = Pravo evropskih integracija

7. �ta je pravo evropske integracije? Pravo u okviru EU Pravo van institucija Ekonomska Integracija Pravna Politicka Ekonomska: POZITIVNA NEGATIVNA

8. Faze integracije: Zona slobodne trgovine (Free Trade Area) Carinska unija (Customs union) Zajednicko/jedinstveno tr�i�te (Common Market) Ekonomska i monetarna unija (Economic and Monetary Union) Politicka unija (Political Union)

9. Dva pojma evropska integracija Za dr�ave clanice Proces kojim su one oblikovale dana�nju EU, zasnovanu na vrijednostima a djeluje kao integracija i saradnja medu njima Za dr�ave kandidate (potencijalne kandidate) Proces pribli�avanja vrijednostima, ukljucivanje u integraciju i saradnju sa clanicama � ne mo�e odjednom Politika uslovljavanja � ispunjavanja kriterijuma

10. Jo� par cinjenica o pravu EU... SUPRANACIONALNO � �iroko tumaceno ono pravo koje ima prednost u odnosu na nacionalna prava a sastoji se od prava nastalih iz ugovora, odluka, soft law, KEBS itd... To je pravo medunarodnopravno priznatog subjekta (tek od Lisabonskog ugovora) � �ta je subjekt medunarodnog prava? Pravo iz tzv. II i III stuba EU ne obavezuje neposredno gradane vec dr�ave

11. TO NIJE HOMOGENO AUTONOMNO PRAVO VEC ... ME�UDR�AVNA SARADNJA kao proizvod interesa kroz odluke, zakljucke, preporuke daju PRAVO KOJEM SE PRILAGO�AVA nacionalna regulativa Ovo pravo je jednako obavezujuce za sve dr�ave clanice i ratifikacija nije potrebna UGOVORI � da li je ratifikacija potrebna? �ta je ratifikacija?

12. Osnovne odlike supranacionalnosti? Institucije djeluju nezavisno od dr�ava Odluke obavezuju sve dr�ave clanice i donose se vecinom glasova Institucije donose odluke, stvaraju pravo i vr�e nadzor Prava su ostvariva i u nacionalnim sudovima cak iako postoji odredba u nacionalnom pravu suprotna sa odredbom zajednice Ugovori kao ustavni okvir ESP � op�ti pravni principi � posebno u oblasti ljudskih prava Materijalno pravo EZ naziva se i ekonomskim pravom odnosno privatnim pravom zajednice

13. Da li je Unija Evropska federacija? Ima, ali i nema obilje�ja moderne federacije! Nadredeno i direktno obavezujuce pravo Ima nadnacionalni institucionalni okvir, ali je i u njemu odlucujuc glas dr�ava clanica Presudivanje nezavisnog suda Nema pravna sredstva � kontrola i sredstva prinude Sopstvenu profesionalnu birokratiju Nema odgovarajuce administrativne i tehnicke kapacitete (br. slu�benika polovina gradskih slu�benika Pariza) Sopstveni legislativni i izvr�ni proces Nema finansijska sredstva � bud�et EU je 1.13% GDP njenih clanica i ne mo�e samostalno da odreduje poreze

14. Upravljanje (governance) EU je ne�to vi�e od prostog nadnacionalnog okvira, a jo� uvijek nije dr�ava Tvorevina sui generis Sistem upravljanja na vi�e nivoa (multi level governance) Preplitanje tri vrste struktura: Nadnacionalne Nacionalne Regionalne

15. EU ipak medunarodna organizacija? Pored nadnacionalnih obilje�ja, ima i obilje�ja tipicnih medunarodnih organizacija � meduvladina saradnja Tipicne medunarodne vladine organizacije Medunarodni ugovor Clanstvo Stalni organi Oblast djelovanja Poseban pravni status

16. Najveca razlika: stalni organi Osnovno obilje�je � nadnacionalnost: Savjet donosi obavezujuce odluke kvalifikovanom vecinom � nema potrebe ratifikacije Komisija je nezavisna od clanica i ima iskljucivo pravo na iniciranje odluka Parlament se bira na direktnim izborima i ucestvuje u legislativnom postupku Sud pravde je nezavisan i njegove odluke su obavezujuce za clanice

17. Kako nastaje takva nova, specificna tvorevina? Ideja, nastanak i razvoj procesa evropske integracije

18. Prica o �ujedinjenju�... MIT O EVROPI - ? EU-ROPE � dobro zalivena Pretece: Rimsko carstvo Karolin�ko carstvo Sveto rimsko carstvo Napoleon Hitler

19. Pojava ideje integracije u Evropi Planovi za svetski mir (XVI vek) Henri IV Henri VIII (�panija, Francuska i Engleska) fidei defensor Hugo Grocijus De iure belli ac pacis libri tres Opat od Sen Pjera � federalna zajednica suverenih dr�ava Kant Ka vjecnom miru � republikanske dr�ave ujedninjene sa ciljem mira Sen Simon � Evropska zajednica sa supranacionalnim parlamentom Viktor Igo � uspostavljanje SDE (USE)

20. Pojava ideje integracije u Evropi Ideja o evropskoj federaciji � Panevropski pokret (izmedu dva rata) - Kudenov-Kaljari ujediniti Evropu na demokratskim osnovama a ne osvajanjem Dru�tvo naroda Brijanov memorandum 1931. - prvo zvanicno pominjanje ideja integracije RAVNOTE�A MOCI RADI MIRA

21. Neuspjeh ideje u meduratnom periodu razloga je vi�e: ekonomska recesija jacanje nacionalizma u Evropi Adolf Hitler (bio je licnost godine by NY Times, 1938.) rasprave medu dr�avama o ovom pitanju se ponovo javljaju nakon rata

22. Znacaj pokreta otpora Manifest iz Ventotena (1941) - Altiero Spineli - dekleracija �filozofije pokreta otpora� prihvacen od strane svih pokreta (bez obzira na politicko opredeljenje) buducu Evropu vidi bez nacionalnih granica uticaj - ovi pokreti imaju znacajnu ulogu u vladama nakon II svetskog rata

23. Uticaj SAD na proces integrisanja stalni pozivi saveznicima da se integri�u pomoc slobodnim ljudima od potcinjavanja - Trumanova doktrina (1947) Mar�alov plan (1947) - finansijska (i politicka) pomoc Evropi uz dva uslova: da i same evropske dr�ave ucestvuju u finansiranju da se medusobno dogovore oko projekata

24. Evropske organizacije posle II svetskog rata � ne integracija! OECD za sprovodjenje i administriranje Mar�alove pomoci Savjet Evrope meduvladina saradnja umjesto prve integracije - za�tita ljudskih prava NATO i Var�avski pakt vojni blokovi, kao direktni odgovor na Hladni rat

25. Nastanak tri zajednice - ECSC Moneov plan � 1947 � jacanje Francuske i modernizacija tehnologije �umanova dekleracija (1950) - funkcionalna integracija (glavni akter je bio Adenauer) ideja da se pod zajednicku, nadnacionalnu kontrolu stavi proizvodnja uglja i celika (Mone) Pariski ugovor o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i celik (1951) � cilj je stvaranje zajednickog tr�i�ta uglja i celika kroz ukidanje svih restrikcija za trgovinu na 50 godina Osnivaci � Njemacka, Francuska, Italija, Beneluks GB - ne �eli clanstvo u nadnacionalnoj organizaciji PROJEKAT EVROPE � PROTIV TE�A SSSRu

26. Organi Struktura cetiri organa sa podjelom nadle�nosti: Visoka vlast Glavni organ, nezavisan od clanica Nadnacionalne nadle�nosti Donosi odluke i preporuke � obavezujuce i direktno primjenjive - kazne za kr�enje odluka Savjet ministara Nacionalni interes Parlament Predstavnici nacionalnih skup�tina Savjetodavna uloga i administrativna kontrola Visoke vlasti Sud pravde Garancija po�tovanja komunitarnog prava

27. II.2. Nastanak tri zajednice � prvi neuspeh Ideja Evropske odbrambene zajednice i Evropske politicke zajednice (1950) Na celu Evropski ministar odbrane uz direktnu kontrolu EP; finansiranje zajednickim sredstvima Organi po uzoru na EZUC Ugovor potpisan 1953. godine Neuspjeh � Francuska odbila ratifikaciju NATO (1954) Ovaj �eksperiment� pokazuje da je moguca samo ekonomska integracija

28. Nastanak tri zajednice � EEC i Euroatom Uspjeh ECSC �preliva� se na druge oblasti SPAKOV IZVJE�TAJ Predla�e se stvaranje dvije nove zajednice: op�te ekonomske i za atomsku energiju Rimski sporazumi (1957): osnivanje Evropske ekonomske zajednice Cilj: zajednicko tr�i�te i izgradnja carinske unije kroz eliminaciju carina i kvantitativnih ogranicenja medu clanicama � zajednicke carine prema trecim zemljama Osnivanje Evropske zajednice za atomsku energiju (Euroatom, EAEC) Cilj: doprinos razvoju evr. nuklearne industrije, smanjenje tro�kova istra�ivanja, podsticanje investicija i osiguranje snabdijevanja atomskim gorivom

29. �TA TO ZNACI? JACANJE PRIVREDE POLITIKA ZAJEDNI�TVA CARINSKA UNIJA Tumacenje ugovora � Sud evropskih zajednica Van Gend & Loos case Costa & Enel case

30. Nastanak tri zajednice � institucionalna struktura Parlament i Sud pravde od pocetka zajednicki organi za sve tri Zajednice Integracija ostalih organa (1965) Fu�eov plan Komisija � izvr�ni organ Savjet ministara � zakonodavni i centralni Parlament � savjetodavna uloga Sud pravde � za�tita komunitarnog pravnog poretka

31. Neuspije�no pro�irenje tri Zajednice Zbog nadnacionalnih obele�ja Velika Britanija nije clanica kao odgovor - EFTA (zona slobodne trgovine medju clanicama) 1960 slabija obilje�ja nadnacionalnosti u EEC ohrabruju je da tra�i clanstvo pocetkom 60ih + ekonomski i politicki razlozi pregovori (1960-1963) � neuspijeh zbog veta De Gola �...priroda, struktura i ekonomski kontekst VB znacajno se razlikuje od drugih dr�ava Evrope�...

32. Decenija de Gola - euroskepticizam polazni stav - ne postoji drugacija Evropa osim �Evrope dr�ava� - sem u mitovima i legendama ideja politicke unije dr�ava - Fu�eov plan (1961) struktura politicke saradnje van Rimskog ugovora sa jakim uticajem dr�ava i pod kontrolom Pariza druge posmatraju plan kao �tetan za zajednicko tr�i�te i evropsko jedinstvo pozitivan efekat - samiti na vrhu 1974. ustanovljen kao Evropski savjet

33. odbijanje Fu�eovog plana i blokiranje clanstva VB otvara krizu u EEC razliciti stavovi o pitanjima odbrane i strategije - povlacenje Francuske iz vojne strukture NATO (1966) vrhunac krize - 1965 - tri kljucna pitanja finansiranje CAP - posebno zainteresovana F jacanje ovla�cenja EP kontrola EK nad carinama da bi Francuska dobila vece donacije iz CAP morala je da prihvati jacanje supranacionalnosti

34. sukob Francuske i Evropske komisije rezultat - povlacenje Francuske iz Savjeta ministara - �politika prazne stolice� blokira se rad EEC a Francuska tra�i da se preispitaju institucionalne odredbe Rimskog ugovora Re�enje � Luksembur�ki kompromis (1966) �Dogovorili smo se da postoji mogucnost da se ne slo�imo�

35. Odlazak de Gola i kraj decenije krajem 1967. de Gol ponovo odbija clanstvo VB VB ce bez dvoumljenja jednog dana biti clanica EEC, ali mene tada nece biti ... veliki pritisak Francuske javnosti - jedan od uzrocnika postizanja kompromisa 1969. de Gol gubi na izborima

36. Obilje�ja djelovanja 70ih godina � �politika sitnih koraka� Evropska politicka saradnja � obnovljena ideja � redovni godi�nji kontakti i osnivanje politickog komiteta 1973 � VB, Irska, Danska i Norve�ka? Neformalni karakter � pocetak zasijedanja Evropskog savjeta (1974) Uvodenje monetarnog sistema i nove politike � za�tita �ivotne sredine Decenija naftne krize koja traje do pocetka 80-ih Neefikasnost odlucivanja u Savjetu zbog Luksembur�kog kompromisa Neprestano blokiranje zbog nacionalnog interesa

37. Evropska integracija 80ih godina Nova ekonomska situacija Direktni izbori za Parlament (1979) � vec 1984. usvaja Plan Spineli � Nact Ugovora o EU � Krokodil grupa Bijela knjiga EK o kompletiranju unutra�njeg tr�i�ta EU do 1992. (1985) - 300 novih propisa Novi predsednik EK � �ak Delor

38. Margaret Tacer i proces integracije postala premijer 1979. godine preispitivanje uslova za clanstvo VB - vi�e davala za bud�et nego �to je imala koristi - Tacer hoce svoj novac nazad � BBQ pitanje sve do 1984. ovo je bilo gotovo jedino pitanje na dnevnom redu Evropskog savjeta Samit u Fonteblou - uvodenje tzv. rabata (rebate) � korektivni mehanizam uloga

39. Tri pro�irenja EZ - EU Prvo pro�irenje � 1973: Velika Britanija, Danska, Irska Drugo pro�irenje � 1981: Grcka Pitanje SFRJ Trece pro�irenje � 1986: �panija i Portugalija

40. Jedinstveni evropski akt Novi akti neophodni da se prilagode novoj situaciji u zajednici Japan i SAD napreduju neuporedivo vi�e od EZ �ak Delor (predsednik EK) postavlja pitanje nacionalnim vladam �ta je za njih prioritet u zajednici: Monetarna politika Spoljna politka i odbrana Institucionalna reforma Jedinstveno tr�i�te Prva izmijena osnivackih ugovora - da bi se u njih unijele sve neformalne izmjene Zakljucen pocetkom 1986, stupio na snagu 1987

41. Period evropske skleroticnosti je zavr�en sa JEA!!! Institucionalizacija promjena: Evropski savjet (formalno organ EZ) Nove politike (�ivotna sredina, strukturne ...) Evropska politicka saradnja � zajednicka spoljna politika a da li je? Evropski monetarni sistem Jacanje uloge EP u zakonodavnom procesu: Uvodi se kvalifikovana vecina Procedura saradnje Saveta i Parlament PRO�IRENA NADLE�NOST ZAJEDNICA JEDINSTVENO TR�I�TE UTABAN PUT ZA NOVI UGOVOR

42. Od Zajednica do EU Dva procesa su od uticaja na dalji razvoj: Unutra�nji procesi Demokratski deficit i mjesto EP Realizacija unutra�njeg tr�i�ta i uvodene novih mjera: EMU socijalna pitanja (Socijalna povelja) Spoljni procesi Raspad Istocnog bloka (1989. pad Berlinskog zida) Ujedinjenje Nemacke (1990) kakve su posledice? Pritisak SAD na EZ da preuzme odgovornost za Evropu

43. Pregovori o novoj reviziji osnivackih ugovora na dvije Meduvladine konferencije Izve�taj Delor: tri faze Evropski sistem centralnih banaka Jedinstvena valuta Evropska centralna banka Politicka unija � pitanja spoljne politike, odbrane, nadle�nosti EP, glasanja u Savjetu, nadle�nosti EK Prvostepeni Sud Sekretarijat za evropsku politicku saradnju Rotirajuce predsedni�tvo � sistem trojke 4 VELIKE SLOBODE...koje su to? Spor �hramovnika� i �botanicara�

44. UGOVOR IZ MASTRIHTA 1992 - 1993

45. Ugovor iz Mastrihta Zakljucen 1992 � stupio na snagu 1993 Novi koncept � EU zasnovana na tri stuba Ekonomska i monetarna unija � produbljenje unutra�njeg tr�i�ta Pravo gradanstva Nove oblasti zajednickih politika Zajednicka spoljna i bezbjednosna politika Saradnja u oblasti pravosuda i unutra�njih poslova

46. Pitanje pro�irenja Cetvrto pro�irenje - 1995 - Evropa petnaestorice: 3 nove zemlje? Centralna i Istocna Evropa Zakljucili Evropa sporazume Podnose kandidaturu za clanstvo Uslovi za stupanje u clanstvo (kriterijumi iz Kopenhagena i Madrida) Zapadni Balkan Jo� uvek ratuje � ne razmi�ljaju o ugovornim odnosima!

47. Ugovor iz Amsterdama � 1997 Prenumeracije clanova EP i proces odlucivanja Zakonodavni postupak Reorganizacija III stuba (policijska i sudska saradnja) Visoki predstavnik za spoljnu i bezbjedonosnu politiku � Ko je bio i cesto dolazio u CG? Oduzimanje prava glasa clanici koja dugo i te�ko kr�i osnovna nacela EU (Slobodu, demokratiju, ljudska prava i vladavinu prava)

48. Va�ne novine koje donosi Amsterdam Drugi stub Uvode se zajednicke strategije kao odluke Jaca saradnja EU Evropska politika bezbednosti i odbrane (ESDP) � misije! Treci stub Policijska i pravosudna saradnja u krivicnim stvarima Prostor slobode, bezbednosti i pravde �engen se unosi u I stub - integracija

49. Period preispitivanjaUgovor iz Nice � 2001. Odgovor na dva pitanja: produbljavanje integracije (pitanja koja ne re�ava Amsterdam) i pro�irenje clanstva (CIE) Komisija mijenja broj clanova � po jedan predstavnik do 2005. a zatim izbor � jaca uloga Predsjednika EK Pro�irenje glasanja QMV (31 nova oblast) Broj mesta u EP (732) i jaca uloga Ne odgovara na potrebu efikasnosti u radu, komplikuje procedure (cak 38 mogucih kombinacija glasanja u Savjetu) Stupio na snagu 2003. godine

50. Ugovor o ustavu EU Dekleracija o buducnosti EU uz Ugovor iz Nice � nova IGC do 2004. Neophodna i zbog petog pro�irenja clanstva iz 2004. godine � 10 dr�ava � izazovi 2002. formirana Konvencija o buducnosti (predstavnici clanica, parlamenata i organa EU) � predlog reformi Unije predlog Ugovora o Ustavu EU � usvojen decembra 2004 Problem sa stupanjem na snagu: Referendum u Francuskoj i Holandiji � odlaganje u VB Posledice ne stupanja na snagu

51. A �ta stvarno donosi Ugovor o Ustavu EU ... tehnicki - u jedan dokument (380 str.) skuplja sve odredbe svih dosada�njih revizija osnivackih ugovora sve tri Zajednice (bri�e prevazidene) Osnovna pitanja na koja treba EU da odgovori: Podjela nadle�nosti izmedu EU i njenih clanica Pojednostavljenje Ugovora Status Povelje o osnovnim pravima Uloga nacionalnih parlamenata istovremeno ih konsoliduje i pojednostavljuje politicki: ne stvara se Ustav Evropske federacije, i zapravo ima malo novina koje govore o jacanju nadnacionalnosti i promijena u ravnote�i medu organima

52. Kljucne novine koje donosi Ustav EU pravno lice mogucnost povlacenja iz clanstva predsednik Savjeta i MIP institucionalna prilagodavanja na pro�irenje precizna podjela nadle�nosti izmedu Unije i dr�ava clanica fleksibilnost

53. Integracije u Evropi 2004 - 10 novih zemalja clanica 2007 � 2 nove clanice Ukupan broj je? Oktobar 2005 pocetak pregovora sa Hrvatskom i Turskom Decembar 2005 BJR Makedonija � status kandidata Albanija, B&H, Crna Gora i Srbija � potpisan SSP Kosovo i ostali problemi zapadnog Balkana

54. Osnovni problemi ugovora o Ustavu Ponos nacija Te�ko razmljiv � nije bilo neposrednog kontakta sa gradanima i jo� ga uvijek nema Sama rijec USTAV Stavlja van snage dotada�nje ugovore Nema 3 stuba zajednice 10 novih nije u stanju da prati razvoj, licni dohodak manji nego u uniji

55. Lisabonski (reformski) sporazum Posle neuspjeha ratifikacije Ugovora o ustavu EU Unijete kljucne novine iz Ustava, ali se ne zove tako! Potpisan od strane �efova dr�ava clanica decembra 2007 - zapoceo proces ratifikacije Irsko NE Sarkozi i Irska Irsko DA Stupio na snagu decembra 2009. godine

56. OSNOVNE RAZLIKE: Ne odreduje sebe kao Ustav MIP � Visoki predstavnik za spoljnu politiku Ko? Zakon je opet uredba ili uputstvo Diplomaticna recenica kojom se ka�e da je pravo Unije primarno pravo Pominjanje simbola je OUT (Deklaracija o simbolima) Svaka zemlja clanica ce imati komesara Predsjednik EU � a da li je? � Stalni predsjedavajuci Evropskim savjetom Clanica mo�e da istupi iz EU Pravno obavezujuca osnovna prava osim za VB i Poljsku

57. OBRATI PA�NJU!!! Evropski savjet Vijece ministara Savjet Evrope RAZLIKE!!!

58. IGNORATIO IURIS NOCET!

59. Glava II Evropska unija: sastav, ciljevi, zadaci, pravna priroda Sastav EU prema Lisabonskom ugovoru

60. Lisabonski ugovor Rijec USTAV Konsolidacija teksta ugovora UNIJA nasleduje ZAJEDNICE (tri stuba...)

61. Consolidated text Article 1 By this Treaty, the HIGH CONTRACTING PARTIES establish among themselves a EUROPEAN UNION, hereinafter called �the Union� on which the Member States confer competences to attain objectives they have in common. This Treaty marks a new stage in the process of creating an ever closer union among the people of Europe, in which decisions are taken as openly as possible and as closely as possible to the citizen. The Union shall be founded on the present Treaty and on the Treaty on the Functioning of the European Union (hereinafter referred to as �the Treaties�). Those two Treaties shall have the same legal value. The Union shall replace and succeed the European Community.

62. Ugovor o osnivanju EUROATOMA � ostaje (ne u prvom stubu, vec je protokolom 2 prikljucen Lisabonskom ugovoru) Definicija nadle�nosti Clan 3. � ciljevi i zadaci Clan 4. � �sve nadle�nosti koje ovim ugovorom nisu dodeljene Uniji pripadaju dr�avama clanicama� Razgranicenje nadle�nosti

63. Ciljevi �Ako si se uputio prema cilju, i putem poceo da� zastajkuje� i kamenjem gada� svakog psa koja na tebe laje, nikada nece� stici na cilj.� Dostojevski �Obstacles are those frightful things you see when you take your eyes off your goal.�� Henry Ford �Shoot for the moon.� Even if you miss, you'll land among the stars.�� Les Brown

64. IDEJA vs CILJ

65. Institucionalni okvir Mastriht, Amsterdam i Nica Jedinstveni institucionalni okvir: Evropski parlament Savjet ministara Evropski savjet Komisija Sud pravde Finansijski sud

66. Osnovna nacela EU SLOBODE DEMOKRATIJE LJUDSKIH PRAVA VLADAVINE PRAVA LEGITIMITET Obaveza svih institucija da po�tuju ljudska prava i osnovne slobode � pristupanje Evropskoj konvenciji (1950)

67. Bli�a (pojacana) saradnja �Many of the life's circumstances are created by three basic choices: the disciplines you choose to keep, the people you choose to be with; and, the laws you choose to obey� Charles Millhuff Ugovor iz Beneluksa, EMU, �engenski sporazum Bli�a saradnja predstavlja mogucnost odredenih dr�ava da donesu pravne akte i druge odluke radi realizacije ciljeva Unije za njih obavezne a neobavezne za ostale dr�ave clanice. Nacelo fleksibilnosti Postupak

68. Pravna priroda EU Mastriht � institucionalni sistem � sui generis Sistem organa: medudr�avni (Savjet ministara) Nedr�avni (Ekonomski i socijalni komitet) Regionalni (Komitet regiona) USA model za EU (wasp kultura) melting pot za multikulturalnost Pravni subjektivitet ne znaci fed. Dr�ava Embryonic federation ili cooptive federalism

69. Diskusija Melting pot in EU Politika uslovljavanja Zajednicka spoljna i bezbedonosna politika Suverenitet i dr�ave www.euromove.org.uk www.euractiv.com

70. Pravna priroda EU Pravna priroda prije i posle Lisabonskog ugovora Pravo gradanstva Su�tina EU � elementi nadnacionalnosti Vs elementi dr�avnosti Odnos EU i dr�ava clanica: Pristupanje Postupak pristupanja Okoncanje clanstva

71. Pravna priroda EU prije LU Sui generis � institucionalni elementi WASP kultura Ugovor iz Mastrihta � porast nadle�nosti Evropskih zajednica Da li postoji Evropska nacija? Nacelo: �pravo Zajednice ni�ti nacionalna prava�

72. Pravna priroda EU po LU Samo EU � nema zajednica (sta donosi to u institucionalnom smislu?) Clan 47. ugovora Kako se ispoljava njen medunarodno pravni subjektivitet? Od cega zavisi subjektivitet? Procedura zakljucenja ugovora?

73. Odobrenje EP je potrebno: SSP Pristupanje Unije EKLJ Uspostavljanje posebnog institucionalnog okvira za sprovodenje postupka saradnje Sporazumi koji uticu na budzet Unije U vezi sa redovnim zakonodavnim postupkom Vazna posledica subjektiviteta Privatno pravna sposobnost

74. Pravo gradanstva Fontenblo 4 VELIKE SLOBODE Imigracija Clan 20 � ko je gradanin EU Neslaganja oko �iroko uredenje odredbe kretanja

75. SU�TINA EU FEDERALISTI i pristalice dr�ave nacije Koji su nadnacionalni elementi? �ira podrucja zadataka � trgovina... Osnovna nacela Intezivna vlast stvaranja prava Samostalnost organa Finansijska samostalno Unije Obimna pravna za�tita Nedovr�enost i trajnost

76. Elementi koji pokazuju da EU nije dr�ava ni predfederalna dr�ava Nepostojanje vlastite teritorije Nepostojanje vlastitog naroda Ogranicenost vlasti Unije (ne raspolaze prinudnim sredstvima) Nepostojanje suvereniteta (proces dono�enja odluka)

77. I challenge you to make your life a masterpiece. I challenge you to�join�the ranks of those people who live what they teach, who walk their talk.� A. Robbins Odnos EU i dr�ava clanica Dr�ave clanice mogu mijenjati sadr�inu ugovora �Dr�ave gospodari ugovora� Pristupanje novih dr�ava Kopenha�ki kriterijumi Postupak pristupanja Okoncanje clanstva

78. Institucije EU Op�ta pravila rada institucija Sfere va�enja prava Evropski parlament

79. Institucije kao izraz osnovnih politickih principa unije Demokratska zajednica utemeljena na neposredno ili posredno izra�enoj volji gradana Slicnosti sa dr�avnim uredenjima (Savjet ministara = Kolegijum komesara Komisije) Evropski savjet i Savjet ministara funkcionalno drugaciji u odnosu na ulogu koju bi imali u dr�avama Nacionalni interesi; supranacionalne snage koje vuku institucije = konfederalna administracija

80. Institucije, organi i tijela (brojniji npr EIB...) Glava LU Odredbe o institucijama Article 13 � the European Parliament, � the European Council, � the Council, � the European Commission (hereinafter referred to as the "Commission"), � the Court of Justice of the European Union, � the European Central Bank, � the Court of Auditors Ugovor o funkcionisanju EU

81. Sjedi�te Ne postoji glavni grad Istorijski sjedi�te jeste Brisel, Luksemburg i Strazbur Sjedi�te Savjeta i Komisije u Briselu Sjednice Savjeta april, jun i oktobar - Lux Parlament: Brisel, Strazbur i Luksemburg Soc. I ekonomski komitet i komitet regiona � Brisel EK - Brisel (neke slu�be u Lux) Europol � Hag Sud, op�ti sud, revizorski sud i EIB � Lux ECB � Frankfurt na Majni

82. Jezik Autentican, slu�beni i radni 27 dr�ava � 23 jezika The number of member states exceeds the number of official languages, as several national languages are shared by two or more countries. Namely, Dutch is official in the�Netherlands and�Belgium, French in�France,�Belgium,�Luxembourg�and the�German in�Germany,�Austria,�Belgium,�Luxembourg�and Greek in�Greece,�Cyprus�and. As such, Belgium, Austria, Cyprus and Luxembourg all do not have a unique official language. English and Swedish are also shared, the former by the�United Kingdom,�Ireland�and�Malta�and the latter by�Sweden�and�Finland, but the fact that they are co-official in Ireland, Malta and Finland with languages unique to those countries, namely Irish, Maltese, and Finnish respectively, means that the overall ratio of member states to national languages is unaffected. Svi jezici su ravnopravni ALI � npr u EK radni jezici su Engleski, Francuski i Njemacki Za 20 slu�benih jezika pri simultanom prevodenju ima 380 kombinacija

83. Sfere va�enja prava EU Nepostojanje vlastite teritorije niti je ovla�cena da ostvaruje suverena prava na teritorijama svojih dr�ava clanica Postoji samo prostorna oblast va�enja Ugovora Nema subjekta prava tj svoj poseban narod, adresati su d�ave clanice Dr�avljanstvo EU ne postoji, a svako lice koje je dr�avljanin dr�ave clanice jeste gradanin unije U materijalnom kru�ju va�enja ugovori ureduju konkretnu oblast a ne daju nadle�nost institucijama da ureduju dru�tvene odnose

85. Evropski parlament Osnivacka skup�tina � Savjetodavna i kontrolna ovla�cenja Evolucija - `70ih, JEA, Mastriht, Amsterdam, Nica i na kraju Lisabon (EP najmocniji zakonodavac na svijetu) Geneza parlamenta Evropska zajednica za ugalj i celik je formirala zajednicku skup�tinu u septembru 1952. godine. Clanovi su izabrani od strane nacionalnih parlamenata 6 zemalja osnivaca zajednice U martu 1958. pro�irena je, uz pokrivanje takode jo� dvije zajednice EUROATOM i Evropsku ekonomsku zajednicu. Tada je dobila naziv Evropska parlamentarna skup�tina.

86. Ova institucija je promijenila svoje ime 1972. od kada se naziva Evropski parlament. Vedelov izvje�taj i Pariska konferencija na vrhu � znacajnija uloga u odnosu na Savjet i Komisiju 1976 Akt o uvodenju op�tih neposrednih izbora poslanika 1979. po prvi put su njegovi clanovi izabrani direktno na izborima

87. Evropski parlament predstavlja parlamentarno tijelo Evropske Unije, koga sacinjavaju direktno izabrani predstavnici gradana na 5 godina. Sastaje se na dvije lokacije: Strasburu i Briselu. Generalni sekretarijat se nalazi u Luksemburgu. Od 13. juna 2004. EP broji 732 clana koji predstavljaju 450 miliona gradana koji �ive u zemljama EU. Za razliku od OSCE, CoE, ciji su clanovi skup�tine predstavnici svojih vlada, u slucaju EP oni su neposredno izabrani od svojih gradana. Ukupan broj poslanika je rezultat kompromisa dr�ava pri cemu je po�tovano nacelo JEDNAKOSTI i PROPORCIONALNOSTI prema ukupnom broju stanovnika (proporcionalno se smanjuje broj poslanika vecih dr�ava u korist manjih) - nacelo opadajuce proporcionalnosti

88. Izborni sistem Rje�enje iz Lisabona � 750 plus predsjedavajuci Izborni sistem u svim zemljama je proporcionalni. U 20 zemalja na snazi je at-large sistem, sistem u kome je cijela dr�ava jedna izborna jedinica. 5 clanica EU su podijeljene na nekoliko izbornih jedinica u kojima se bira odreden broj poslanika (Belgija, Francuska, Irska, Italija, Ujedinjeno kraljevstvo).

89. Politicke partije Parlamentarne grupe u EP. Pojam evropskih partija ili politickih partija na evropskom nivou kao �vrste politicke organizacije u EU koja ispunjava uslove da bude finansirana od strane EU�. Sami propisi EU ne tretiraju dalje pojam politickih partija, ali definisu uslove pod kojima politicke partije mogu biti finansirane od strane EU. Na taj nacin posredno dolazimo i do pojma �politickih partija na evropskom nivou�.

90. Politicke partije u EP Potrebno je da partija ispuni cetiri uslova da bi stekla ovaj status: a) mora da ima pravni status u drzavi clanici u kojoj joj se nalazi sjediste. b) mora biti predstavljena u najmanje 1/4 clanica (c) mora da u svom programu i u svojim aktivnostima posebnu paznju obrati na principe na kojima pociva EU, prije svega principe demokratije, postovanja ljudskih prava i osnovnih sloboda i vladavinu prava (d) Mora da je ucestvovala na izborima za EP ili je ispoljila namjeru da ce to uciniti. Ukupna sredstva koja je EP izdvojio za evropske partije u 2005 iznose 8.4 miliona �. Ta sredstva su se dijelila u sljedecoj razmjeri: 15 % ukupne sume se dijeli na jednake djelove; 85 % ukupne sume se dijeli izmedju onih koji imaju izabrane predstavnike u EP, shodno broju osvojenih poslanika. Unutar EP evropske politicke partije djeluju kao djelovi partijskih grupa, bliskih politickih opredjeljenja. Na taj nacin ponekad nastaju i same politicke partije.

91. Pregled sastava EP po partijskim grupama EPP-ED European People�s Party / European Democrats (Centre-Reight) 268 PES Party of European Socialist (Socialists) 200 ALDE Alliance of Liberals and democrats for Europe (Liberals-Centrist) 88 EUL/NGL European United Left/Nord Green Left (Far Left) 41 Greens/EFA Greens/European Free Alliance (Greens and regionalists) 42 NA Poslanici koji ne pripadaju nijednoj od poslanickih grupa 29 UEN Union for Europe of the Nations / Right Wind Gaullists) 27 IND/DEM Indepence and Democracy (Eurosceptics) 37

92. Funkcije EP - zakonodavna Na neki nacin donosenje odluka zakonodavnog karaktera se odvija kroz simuliranje dvodomnog sistema funkcionisanja parlamenta. EP, kao u nekim zemljama gornji dom nema pravo zakonodavne inicijative vec samo davanja saglasnosti na zakonodavne akte. Pravo zakonodavne inicijative, kao izuzetak, postoji samo u slucaju donosenja propisa koji regulisu jedinstveni nacin odrzavanja izbora za EP. Sami odnos EP i Savjeta unije se ogleda u tri nivoa donosenja odluka: Postupak konsultacija (consultation) Postupak davanja saglasnosti (assent) Postupak saodlucivanje (codecision) Ne postoji jedinsteni obrazac donosenja odluka, vec se zavisno od oblasti primjenjuje neka od navedenih procedura, koja akcentuje ili umanjuje znacaj uloge parlamenta u tom procesu. Parlament takodje, vrsi uticaj na zakonodavne aktivnosti kroz ispitivanje Godisnjeg radnog programa Komisije, sugerisuci ukljucenje nekih zakonskih tekstova koji se nijesu nasli u njenom programu.

93. Funkcije EP � Bud�etska funkcija Godisnji budzet Evropske unije zajedno donose EP i Savjet EU. Ove dvije institucije dijelu ovu nadleznost. Savjet priprema prijedlog budzeta, ali on ne moze da stupi na snagu prije nego sto je usvojen i potpisan od strane predsjednika EP. �Ukoliko EP, kao sto je to posljednji put ucinio1998., uskrati odobrenje, onda se to smatra korakom sa teskim posljedicama, koji moze dovesti do ostavke cijele Komisije�. EP vrsi takodje i kontrolu sprovodjenja budzeta. Naime, nakon isteka budzetske godine, Komisija je duzna da podnese izvjestaj o raspolaganju budzetom. Parlamentarni odbor za budzetsku kontrolu (COCOBU) vrsi monitoring raspolaganja budzetom. Parlamentu takodje stoji na raspolaganju da ukoliko nije zadovoljan odbije, ili ukoliko jeste, odobri izvjestaj Komisije.

94. Funkcije EP � kontrolna Kontrolna funkcija EP se ogleda u odnosu prema Komisiji koja se manifestuje kroz odobravanje njenog sastava. Iako su clanovi Komisije predlozeni od strane njihovih nacionalnih vlada, oni ne mogu biti imenovani bez podrske EP. EP moze da izglasa nepovjerenje Komisiji. Za takvu odluku potrebno je da bude obezbijedjena dvotrecinska vecina. EP stoji na raspolaganju mogucnost formiranja istraznih odbora ciji je cilj da ispitaju rad Komisije i Savjeta. EP cesto postavlja pitanja Savjetu, na koja je ovaj duzan da odgovori. Predsjednik Savjeta prisustvuje sjednicama EP, i ucestvuje u najznacajnim raspravama. EP stoji na raspolaganju mogucnost da utice na rad Savjeta, kroz iznosenje njegovih stavova od strane svojeg predsjednika na zasijedanju Evropskog savjeta, koji okuplja predsjednika Komisije i sefove drzava clanica.

95. Nadle�nosti parlamenta Nacelno, savjetodavna i kontrolna ovla�cenja Izglasavanje nepovjerenja Komisiji Pravo saglasnosti na izbor nove Komisije i imenovanje predsjednika Komisije Samostalno pravo imenovanja za izbor ombudsmana gradana Pravo na inicijativu kada je rijec o uoblicavanju jedinstvenog postupka za neposredne izbore za Parlament Pravo na upucivanje zahtjeva Komisiji za izradu zakonskih predloga Postupak saradnje u oblasti monetarne unije, Postupak saodlucivanja u zakonodavstvu u oblasti unutra�njeg tr�i�ta, za�tite �ivotne sredine, tehnologije, obrazovanja i privrede Pravo davanja saglasnosti kod sporazuma o pristupanju i pridru�ivanju Pravo postavljanja pitanja i interpelacije Komisiji, Savjetu i njegovom predsjedni�tvu

96. Administrativna struktura i odbori Predsedni�tvo, Generalni sekretarijat i odbori Odbor za spoljna pitanja, ljudska prava, zajednicku bezbednosnu i odbrambenu politiku, Odbor za bud�et Odbor za kontrolu bud�eta Odbor za slobode i prava gradana, pravosude i unutra�nje poslove, Odbor za privredna i monetarna pitanja Odbor za pravo I unutra�nje tr�i�te, Odbor za industriju, spoljnu trgovinu, ista�ivanje i energetiku Odbor za zapo�ljavanje i socijalna pitanja, Odbor za ekolo�ka pitanja, zdravstvo i potro�acku politiku, Odbor za poljoprivredu I seoski razvoj, Odbor za ribarstvo Odbor za regionalnu politiku, saobracaj i turizam, Odbor za kulturu, omladinu, obrazovanje, medije I sport, Odbor za razvoj I saradnju Odbor za ustavna pitanja, Odbor za prava �ena i jednake �anse za zapo�ljavanje Odbor za �albe,

97. Polo�aj parlamenta u odnosu na organe u EU

98. Kako se donose odluke u EU Proces dono�enja odluka u EU ukljucuje 1. Evropsku komisiju 2. Evropski parlament 3. Savjet Evropske unije Evropska komisija predla�e nove zakonske propise, a donose ih Savjet EU i Parlament EU. Svaki novi evropski zakon je baziran ima svoj pravni osnov u nekoj od odredbi Ugovora.

99. Procedure dono�enja odluka Konsultacija (consultation) Saglasnost (assent) Saodlucivanje(codecision)

100. Postupak konsultacije Savjet EU konsultuje Parlament, isto kao i Evropski ekonomski i socijalni komitet i Komitet regiona Parlament mo�e da: Podr�i prijedlog Odbaci prijedlog Ili da tra�i da se usvoje amandmani U trecem slucaju Komisija ce razmotriti sugestije Parlamenta. Ukoliko ih prihvati korigovani tekst ce dostaviti Savjetu. Ukoliko Savjet odluci da mijenja prijedlog Komisije mora to da radi sa njenom saglasno�cu. Postoje obavezne konsultacije i neobavezne. Ukoliko Parlament pokrene proceduru postupak je isti kao i kod obaveznih konsultacija. Savjet je obavezan da tra�i mi�ljenje u sljedecim slucajevima: pravila funkcionisanja strukturnih fondova u cilju ekonomske i socijalne kohezije okvirni program za istra�ivanje i tehnolo�ki razvoj zajednicka preduzeca za izvr�avanje istra�ivackog programa, tehnolo�kog razvoja i zajednickog nastupanja dr�ava clanica; Harmonizacija zakonodavstva u oblasti poreza na promet i ostalih posrednih poreza;

101. Postupak davanja saglasnosti Savjet da bi donio odluku mora da ima saglasnost Parlamenta Procedura je ista kao i u slucaju konsultacija, osim �to Parlament nema mogucnost amandmanskog djelovanja na prijedlog. Parlament mo�e da prihvati ili odbije prijedlog. Prihvatanje zahtijeva vecinu od ukupnog broja poslanika koji su ucestvovali u procesu glasanja.

102. Saodlucivanje U ovoj proceduri Parlament dijeli zakonodavnu funkciju na jednakoj osnovi zajedno sa Savjetom EU Ukoliko se Parlament i Savjet ne mogu saglasiti oko prijedloga, onda se on stavlja pred Komitet za usagla�avanje, koji se sastoji od jednakog broja predstavnika Savjeta i Parlamenta, u kojem oni donose zajednicki parvni akt. EP ne pripada pravo na formalnu zakonodavnu inicijativu. Izuzetak je Izrada jedinstvenog postupka evropskih izbora.

103. Primjeri saodlucivanja Slobodno kretanje radnika Pravo nastanjivanja za samouposlena lica Uskladivanje nacionalnih propisa dr�ava clanica o specijalnom polo�aju stranaca iz razloga javnog poretka, javne bezbijednosti i zdravlja Upustva za uzajamno priznavanje profesionalnih kvalifikacija Uslovi za pristup i pravo na obavljanje samostalnih djelatnosti Sloboda pru�anja usluga Uspostavljanje i djelovanje jedinstvenog tr�i�ta Uzajamno priznavanje nacionalnih standarda Mjere podsticanja saradnje dr�ava clanica na polju obrazovanja Mjere podsticanja saradnje dr�ava clanica na polju kulture Mjere podsticanja saradnje dr�ava clanica u sferi za�tite zdravlja Za�tita potro�aca Utvr�ivanje smjernica u domenu transevropskih infrstrukturnih mre�a. Op�ti programi aktivnosti Zajednice na podrucju za�tite �ivotne sredine

104. LU i jacanje uloge parlamenta Zakonodavna funkcija Nacelo opadajuce proporcionalnosti obuhvata nacela: Nacelo nacionalnog predstavljanja Nacelo soldarnosti Nacelo djelotvornosti Nacelo relativne proporcionalnosti Nacelo po�tene raspodjele Nacelo po�tovanja vecine