Choroby ryb (VHS, IHN, KHV) – aktualna sytuacja epizootyczna oraz strategia na przyszłość

1. Choroby ryb (VHS, IHN, KHV) – aktualna sytuacja epizootyczna oraz strategia na przyszłość Główny Lekarz Weterynarii

2. Zakażenie herpeswirusem koi (KHV) – sytuacja epizootyczna • 2009 r. – 34 ogniska choroby (zgłoszone przez WLW)

3. KHV – co dalej? • Najpierw należy ocenić sytuację epizootyczną w odniesieniu do tej choroby; • W tym celu najpierw należy przygotować laboratoria, które będą badały w kierunku KHV; • Rozważane jest wprowadzanie programu monitorowania tej choroby.

4. Zakaźna martwica układu krwiotwórczego ryb łososiowatych (IHN) – sytuacja epizootyczna

5. Zakaźna martwica układu krwiotwórczego ryb łososiowatych (IHN) – sytuacja epizootyczna c.d. W Polsce po raz pierwszy stwierdzono obecność wirusa IHN, jednocześnie z VHS, w 2001 r. u wylęgu pstrąga tęczowego, który wykazywał masowe śnięcia. Stwierdzone przypadki wystąpienia choroby miały miejsce w następujących województwach: 2001 r. – pomorskim; 2008 r. – wielkopolskim; 2009 r. – śląskim, małopolskim, zachodniopomorskim.

6. IHN – badania kontrolne przeprowadzone na podstawie rozporządzenia MRiRW z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt W 2009 r. w kierunku IHN przeprowadzono badania w 297 gospodarstwach. W sumie wykonano 560 badań w kierunku IHN.

7. IHN – co dalej? • Planowane jest opracowanie w 2011 r. programu zwalczania tej choroby; • Obecnie zbieramy informacje odnośnie gospodarstw, które mogą zostać uznane za wolne od tej choroby po spełnieniu wymagań określonych w odpowiednich przepisach unijnych i krajowych

8. Wirusowa posocznica krwotoczna (VHS) - sytuacja epizootyczna W Polsce objawy kliniczne i zmiany anatomopatologiczne charakterystyczne dla VHS obserwowane były już w latach sześćdziesiątych XX w. W roku 1999 po raz pierwszy w Polsce przeprowadzono w licznych obiektach rybackich monitoring w kierunku obecności wirusów VHS, IHN oraz IPN (zakaźna martwica trzustki) u ryb łososiowatych, przy użyciu metod wirusologicznych uznawanych w krajach Unii Europejskiej (Antychowicz). Na podstawie biuletynu GIW „Stan zakaźnych chorób zwierzęcych” w 1999 r. stwierdzono 12 przypadków VHS.

9. Wirusowa posocznica krwotoczna (VHS) - sytuacja epizootyczna c.d.

10. Wirusowa posocznica krwotoczna (VHS) - sytuacja epizootyczna c.d. Stwierdzone przypadki VHS miały miejsce w następujących województwach: 2004 r. – pomorskie (5), zachodniopomorskie (2), dolnośląskie (1); 2005 r. – zachodniopomorskie (2), małopolskie (1), opolskie (1), pomorskie (1), wielkopolskie (1); 2006 r. – śląskie (5), małopolskie (4), dolnośląskie (1), podkarpackie (1); 2007 r. – pomorskie (6), zachodniopomorskie (6), dolnośląskie (2), wielkopolskie (2), lubuskie (1), małopolskie (1), podkarpackie (1);

11. Wirusowa posocznica krwotoczna (VHS) - sytuacja epizootyczna c.d. Stwierdzone przypadki VHS miały miejsce w następujących województwach (c.d.): 2008 r. – zachodniopomorskie (6), kujawsko – pomorskie (1), lubuskie (1), małopolskie (1), śląskie (1); 2009 r. – pomorskie (7), zachodniopomorskie (3), śląskie (3), łódzkie (2), małopolskie (2), kujawsko – pomorskie (1), świętokrzyskie (1).

12. W 2009 r. w kierunku VHS przeprowadzono badania w 306 gospodarstwach. W sumie wykonano 579 badań w kierunku VHS. VHS – badania kontrolne przeprowadzone na podstawie rozporządzenia MRiRW z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt

13. VHS – co dalej? • Obecnie zbieramy informacje odnośnie gospodarstw, które mogą zostać uznane za wolne od tej choroby po spełnieniu wymagań odpowiednich przepisów unijnych i krajowych; • W chwili obecnej Komisji Europejskiej został przedstawiony 1 wniosek spełniający wszystkie wymagane kryteria; • W Głównym Inspektoracie Weterynarii opracowany został program zwalczania tej choroby.

14. Program zwalczania VHS • Program zwalczania VHS obecnie jest na etapie prac legislacyjnych w Departamencie Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii MRiRW; • Planowane jest wprowadzenie programu na pewnych obszarach Polski w 2011 r.

15. Program zwalczania VHS - założenia Programem objęte są następujące obszary: • zlewnia Zalewu Szczecińskiego; • dorzecza rzek przymorza; • zlewnia Zalewu Wiślanego; • dorzecze Niemna. Program będzie trwał 4 lata (2011 – 2014)

16. Obszar objęty programem zwalczania VHS • Kolor pomarańczowy – obszar objęty programem; • Kolor żółty – granice województw objętych programem.

17. Program zwalczania VHS- obszar objęty programem • W pierwszym roku programem objętych będzie 148 gospodarstw, w których utrzymywane są głównie pstrągi tęczowe, łososie, trocie wędrowne oraz lipienie; • Liczba gospodarstw może być rozszerzana lub zmniejszana w zależności od sytuacji oraz zgłoszeń powiatowego lekarza weterynarii.

18. Program zwalczania VHS- laboratoria Laboratoria, w których przeprowadzane będą badania próbek ryb pobranych w ramach programu: • ZHW w Gdańsku; • ZHW w Olsztynie; • ZHW w Szczecinie o/Koszalin. Krajowym laboratorium referencyjnym dla VHS na terytorium Polski jest Laboratorium Zakładu Chorób Ryb Państwowego Instytutu Weterynaryjnego – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach.

19. Program zwalczania VHS- zasady przemieszczania zwierząt Zasady przemieszczania zwierząt w strefach/enklawach objętych programem: • można wprowadzać zwierzęta wyłącznie kategorii I (wolnej od choroby)*; • można wysyłać zwierzęta wyłącznie do kategorii V (skażona); • przesyłka zwierząt musi być zaopatrzona w świadectwo zdrowia. * można również wprowadzać zdrowe zwierzęta z gospodarstw objętych tymi samymi jurysdykcjami, co obszar objęty programem.

20. Program zwalczania VHS- cel Cel programu • uwolnienie obszarów objętych programem od wirusowej posocznicy krwotocznej i stworzenie podstaw do osiągnięcia przez nie statusu wolnego od tej choroby; • cel ten będzie osiągany poprzez sukcesywne zmniejszanie liczby przypadków VHS na obszarze objętym programem zwalczania.

21. Program zwalczania VHS- korzyści • Gospodarstwa mające status wolne od VHS mogą eksportować żywe ryby bez ograniczeń do innych krajów Unii Europejskiej; • Od momentu rozpoczęcia realizacji programu obszary objęte tym programem są urzędowo chronione przed wwozem ryb nie pochodzących z obszarów uznanych za wolne od tej choroby.

22. Program zwalczania VHS- koszty Koszty programu: • w sumie: 189 045 388 zł., w tym: • w 2011 r. – 94 330 606 zł.; • w 2012 r. – 62 951 100 zł.; • w 2013 r. – 31 571 594 zł.; • w 2014 r. – 192 088 zł.

23. Odpowiedzi na pytania dotyczące KHV

24. 1. Czy są prowadzone badania nad szczepionką zwalczającą KHV? Zgodnie z informacją od Pana prof. dr hab. Andrzeja Siwickiego z Instytutu Rybactwa Śródlądowego, przekazaną na spotkaniu roboczym Rady Sanitarno – Epizootycznej, które miało miejsce w dniu 21.01.2010 r. w Olsztynie, w Polsce prowadzone są badania nad szczepionką przeciwko KHV. Jednakże w Polskich warunkach pogodowych oraz technice hodowania karpi (stawy ziemne) przeprowadzenie szczepienia jest znacznie trudniejsze niż np. w Izraelu (inne warunki pogodowe oraz stawy betonowe).

25. 2. Czy i w jakim zakresie prowadzony jest monitoring występowania KHV? • W chwili obecnej Inspekcja Weterynaryjna nie prowadzi monitoringu występowania KHV; • Na spotkaniu roboczym Rady Sanitarno – Epizootycznej „Analiza sytuacji epizootycznej i możliwości podjęcia działań w zwalczaniu zakażenia herpeswirusem koi karpia (KHV), które miało miejsce w Olsztynie w dniu 21.01.2010 r., zostały podjęte ustalenia, iż najpierw należy przygotować laboratoria, które będą badały w kierunku KHV. Wówczas można wprowadzić pełny monitoring choroby w ciągu 3 lat, przeprowadzony dwukrotnie (w sumie 6 lat);

26. 2. Czy i w jakim zakresie prowadzony jest monitoring występowania KHV? - 2 • Monitoring występowania KHV jest prowadzony obecnie w ramach Programu Wieloletniego PIB 2009-2013 realizowanego w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym – Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach, zadanie nr 33, tytuł tematu: „Analiza obecności w gospodarstwach rybackich wirusów wywołujących: wirusową posocznicę krwotoczną (VHS), zakaźną martwicę układu krwiotwórczego (IHN), wiosenną wiremię karpi (SVC), infekcję herpeswirusa koi karpia (KHV)”. W ramach programu badaniami w kierunku KHV objętych jest 30 obiektów hodowli karpi.

27. 3. Czy jest opracowany i wdrożony program ograniczający rozprzestrzenianie się wirusa na terenie Polski (zarybienie stawów hodowlanych i wód PZW)? Zgodnie z § 22 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 października 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie sektora akwakultury, podmioty prowadzące działalność w zakresie przedsiębiorstwa produkcyjnego sektora akwakultury stosują dobrą praktykę higieniczną, uwzględniającą rodzaj prowadzonej działalności, w celu zapobieżenia przeniesieniu na teren prowadzonej przez te podmioty działalności choroby zakaźnej zwierząt lub jej rozprzestrzeniania się poza przedsiębiorstwo lub zakład.

28. 4. Czy jest skuteczna ochrona przed napływem ryb zarażonych wirusem z zagranicy? Wymagania weterynaryjne dla umieszczania na rynku zwierząt akwakultury określone są w rozdziale 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Zgodnie z art. 38 ww. ustawy do stref lub enklaw: • o statusie nieokreślonym - mogą być wprowadzane zwierzęta akwakultury przeznaczone do chowu, hodowli lub odnowy populacji pochodzące ze stref lub enklaw o statusie nieokreślonym, uznanych za wolne od danej choroby zakaźnej zwierząt lub objętych programem określonym w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy; • skażonych – mogą być wprowadzane zwierzęta akwakultury przeznaczone do chowu, hodowli lub odnowy populacji pochodzące ze stref lub enklaw skażonych, o statusie nieokreślonym, uznanych za wolne od danej choroby zakaźnej zwierząt lub objętych programem określonym w art. 57 ust. 1 pkt 1 lub 3.

29. Wprowadzanie zwierząt akwakultury do celów hodowlanych i odnowy populacji

30. 4. Czy jest skuteczna ochrona przed napływem ryb zarażonych wirusem z zagranicy? c.d. Warunki przywozu zwierząt akwakultury z krajów trzecich Zwierzęta akwakultury przeznaczone do celów hodowlanych, do obszarów umieszczania, łowisk typu „wpuść i złów” i otwartych obiektów, w których utrzymuje się zwierzęta ozdobne, przywożone są na terytorium Wspólnoty wyłącznie z krajów trzecich, terytoriów, stref lub enklaw wymienionych w załączniku III do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1251/2008. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1251/2008z dnia 12 grudnia 2008 r. wdrażające dyrektywę Rady 2006/88/WE w zakresie warunków oraz wymagań certyfikacji w odniesieniu do wprowadzania do obrotu i przywożenia do Wspólnoty zwierząt akwakultury i produktów akwakultury oraz ustanawiające wykaz gatunków-wektorów (Dz. Urz. UE L 337 z 16.12.2008, str. 41)

31. Warunki przywozu zwierząt akwakultury z krajów trzecich Również ryby ozdobne należące do gatunków podatnych na co najmniej jedną chorobę (egzotyczną lub nieegzotyczną) i przeznaczone do zamkniętych obiektów, w których utrzymuje się zwierzęta ozdobne, przywożone są na terytorium Wspólnoty wyłącznie z krajów trzecich, terytoriów, stref lub enklaw wymienionych w załączniku III do ww. rozporządzenia.

32. Warunki przywozu zwierząt akwakultury z krajów trzecich W załączniku III do powyższego rozporządzenia Komisji wymienionych jest 26 krajów trzecich, z których, po spełnieniu określonych warunków, możliwy jest przywóz zwierząt akwakultury na terytorium Wspólnoty. W załączniku IV do ww. rozporządzenia określony jest wzór świadectwa zdrowia, jakie powinno towarzyszyć przesyłce zwierząt akwakultury.

33. 5. Czy rybacy otrzymają odszkodowania w razie wystąpienia strat wywołanych wirusem? Zakażenie herpeswirusem koi (KHV) jest chorobą zakaźną zwierząt podlegającą obowiązkowi zwalczania. Zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt za ryby słodkowodne zabite lub poddane ubojowi z nakazu organów Inspekcji Weterynaryjnej albo za takie zwierzęta padłe w wyniku zastosowania zabiegów nakazanych przez te organy przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania przysługuje odszkodowanie ze środków budżetu państwa.

34. 6. Czy badania ryb w kierunku KHV są płatne i kto te badania wykonuje? Badania ryb w kierunku KHV przeprowadza się w przypadku: Podejrzenia wystąpienia tej choroby. Wówczas powiatowy lekarz weterynarii w celu wykrycia lub wykluczenia choroby zakaźnej podlegającej obowiązkowi zwalczania m. in. pobiera i wysyła próbki do badań laboratoryjnych. Odbywa się to na koszt Inspekcji Weterynaryjnej;

35. 6. Czy badania ryb w kierunku KHV są płatne i kto te badania wykonuje? c. d. Badania ryb w kierunku KHV przeprowadza się zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 października 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie sektora akwakultury (Dz. U. z 2008 r. Nr 190, poz. 1167). Częstotliwość kontroli urzędowych połączonych z ewentualnym pobraniem próbek ryb do badań oraz kontroli przeprowadzanych w ramach programu nadzoru stanu zdrowia zwierząt akwakultury jest uzależniona od statusu epizootycznego (kategoria I, II, III, IV lub V) oraz poziomu zagrożenia w danym gospodarstwie. Kontrole urzędowe są przeprowadzane na koszt inspekcji Weterynaryjnej, natomiast kontrole przeprowadzane w ramach programu nadzoru stanu zdrowia zwierząt akwakultury są przeprowadzane na koszt właściciela.

36. 7. Czy jest opracowana mapa Polski ze strefami wg kategorii określonych w rozporządzeniu MRiRW z dnia 6 lutego 2009 r. w sprawie zwalczania chorób zakaźnych zwierząt akwakultury? Główny Inspektorat Weterynarii nie posiada takiej mapy. Zgodnie z przepisami rozporządzenia MRiRW z dnia 31 grudnia 2008 r. w sprawie rejestru podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną, Główny Lekarz Weterynarii udostępnia na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Weterynarii rejestr podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną w zakresie sektora akwakultury. W rejestrze zawarty jest również stwierdzony stan zdrowia dla każdego gospodarstwa. O każdej zmianie statusu zdrowotnego powiatowy lekarz weterynarii informuje, za pośrednictwem wojewódzkiego lekarza weterynarii, Głównego Lekarz Weterynarii. Rejestr jest dostępny na stronie Głównego Inspektoratu Weterynarii, link do strony: http://www.wetgiw.gov.pl/index.php?action=art&a_id=3425

37. 8. 8 września 2008 r. zakażenie KHV umieszczono w Polsce na liście chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania (zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt). Wobec tego, czy są zarezerwowane środki na przeciwdziałanie i zwalczanie KHV? W związku z tym, że zakażenie herpeswirusem koi jest chorobą zakaźną zwierząt podlegającą obowiązkowi zwalczania, są zarezerwowane środki na zwalczanie tej jednostki chorobowej.

38. 9. Czy działania powiatowych lekarzy weterynarii w przypadku wystąpienia KHV są oparte na programie zwalczania KHV, czy też na innych przepisach? W Polsce w chwili obecnej nie ma programu zwalczania zakażenia herpeswirusem koi (KHV). Jako że KHV jest chorobą zakaźną zwierząt podlegającą obowiązkowi zwalczania, w celu jej zwalczania zastosowanie mają następujące przepisy: • Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 2132, poz. 1342); • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 lutego 2009 r. w sprawie zwalczania chorób zakaźnych zwierząt akwakultury (Dz. U. z 2009 r. Nr 30, poz. 198).

39. Dziękuję za uwagę!