Türkiye’de Tıp-Sağlık Bilimleri Alanında Eğitim ve İnsan Gücü Planlaması

1. Türkiye’de Tıp-Sağlık Bilimleri Alanında Eğitim ve İnsan Gücü Planlaması Doç. Dr. H.İbrahim Durak EÜTF Tıp Eğitimi AD. halil.ibrahim.durak@ege.edu.tr Tıp Dekanları Konseyi Tıp Eğitiminde Gündem Toplantıları 1 23 Ocak 2009- Ankara

2. Sunum Planı • Arka plan • Tıp-Sağlık Bilimleri Eğitim Konseyi Raporu-özeti • Sonuç ve öneriler

3. PLAN KURUMSAL HEDEFLER MEVCUT İNSAN KAYNAKLARI ARZ TALEP İNSANGÜCÜ AÇIĞI / FAZLASI İNSANGÜCÜ PLANLAMASI (YÖK,SB,MEB HİZMETİÇİ EĞİTİM KARİYER SEÇİMİ İSTİHDAM EMEKLİLİK İzleme, Uygulama, Hedef Belirleme & Revize Etme

4. Dünyada genel durum • SİGP: Doğru yerde, doğru sayıda, doğru donanım ve çeşitlilikle • Farklı planlama yaklaşımları mevcut • Başarıya tam ulaşmış plan yok • 20 yıllık aralıklarla • İnsangücü açığı-fazlalığı dönemleri ve önlemleri

6. Dünyada yaygın görüş Dün (1980-1990’ların başı) Hekim sayısı fazla Bugün Hekim sayısında açık var/olacak • Sağlık hizmet talebi ve sunumunda değişimler • Hekimlerin yaşlanması • Kadın hekim oranının artışı • Çalışma saatlerinde indirim • Uzman oranında ve uzmanlaşma eğiliminde artış OECD 2006,2008, HEFCE (İng.) 2001, DSÖ 2006, Cooper ve ark.JAMA (ABD), 2003

7. Sağlık İnsangücü Planlaması ARZ TALEP Tanımlama (veriler) Öngörme (projeksiyonlar,varsayımlar, senaryolar) Değerlendirme (öngörünün doğruluğunu)

8. 2008 Mart 2007 2008 Şubat 2008 Ekim

9. SAĞLIK İNSANGÜCÜ BİLEŞİMİNİ ETKİLEYEN DİNAMİKLER OLASI EYLEMLER İNSANGÜCÜ GELİŞTİRİLMESİNDE BEKLENEN ETKİLER DURUMLAR -Öğrenci sayısını artırmak -Eğitim süresini kısaltmak -Yeni eğitim kurumları açmak -Eğitim kurumları arası bölgesel işbirliğini artırmak Sınırlı açık -Sağlık gereksinimleri -Demografi -Hastalık yükleri -Epidemiler SAYI YETERLİ SAYI Büyük açık -Hizmetin ulaşmadığı yerden öğrenci almak -Hizmet ulaşmayan yerde eğitim vermek -Hizmeti kullanmayan grupların desteklenmesi -Eğitim sırasında düzenlemek Dağılım sorunu -Sağlık sistemleri -Maliyet -Teknoloji -Kullanıcı tercihleri GELİŞTİRİLMİŞ ÇEŞİTLİLİK ÇEŞİTLİLİK Homojenlik -Hizmet verilen bağlam -İş ve Eğitim ortamı -Kamu reformu -Küreselleşme -Yeni kurumlar ve perspektifler -Ulusal, uluslarası networkler -Değerlendirme ve sertifikasyon -Akreditasyon, lisanslama Eksik YETKİNLİKLERİN KAPSANMASI YETKİNLİKLER Verimsiz DSÖ 2006

10. 2006 DSÖ Raporu • Dünyada toplam 59 milyon sağlık çalışanı (~4 milyon eksik) • 1000 kişiye 2,28±0,26 sağlık personeli (doktor, hemşire, ebe) sınır değer • Avrupa’da kadın hekim oranı artıyor • Hükümetlerin sağlık harcamasının %42 si personel maaşına gidiyor • Görece olarak gereksinimleri en düşük ülkelerde sağlık çalışanı sayısı en fazla

12. Raporun hazırlanma yöntemi ve süreci • Mevcut durumu görmek • 2013 yılı için öneriler geliştirmek • Mayıs 2006- Şubat 2008 • Döküman analizi • Literatür çalışması • Uzman görüşü • Anket

13. Tanımlama-Sayılar1.000 kişiye düşen sağlık personeli

14. Türkiye’de Hekim ve Pratisyen Hekim Sayıları * (1997-2007) *Kaynak: Sağlığa Bakış (2007) SB Personel Genel Müdürlüğü cetvellerindeki aktif hekimler. ≠ Uzmanlık öğrencileri sayıya dahildir. **2006 ve 2007 Nüfus verisi TÜİK İstatistik Göstergeler (1923-2006) raporundan alınmıştır. Sayılar ve oranlar, TUS Kontenjanları ve tıp fakültesi mezun sayıları göz önüne alınarak hesaplanan rakamlardır. ***Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre Ülkemizin Aralık 2007 Nüfusu 70.58 milyon tabanına bölünen rakamdır.

15. SAĞLIK İNSANGÜCÜ BİLEŞİMİNİ ETKİLEYEN DİNAMİKLER OLASI EYLEMLER İNSANGÜCÜ GELİŞTİRİLMESİNDE BEKLENEN ETKİLER DURUMLAR -Öğrenci sayısını artırmak -Eğitim süresini kısaltmak -Yeni eğitim kurumları açmak -Eğitim kurumları arası bölgesel işbirliğini artırmak Sınırlı açık -Sağlık gereksinimleri -Demografi -Hastalık yükleri -Epidemiler SAYI YETERLİ SAYI Büyük açık -Hizmetin ulaşmadığı yerden öğrenci almak -Hizmet ulaşmayan yerde eğitim vermek -Hizmeti kullanmayan grupların desteklenmesi -Eğitim sırasında düzenlemek Dağılım sorunu -Sağlık sistemleri -Maliyet -Teknoloji -Kullanıcı tercihleri GELİŞTİRİLMİŞ ÇEŞİTLİLİK ÇEŞİTLİLİK Homojenlik -Hizmet verilen bağlam -İş ve Eğitim ortamı -Kamu reformu -Küreselleşme -Yeni kurumlar ve perspektifler -Ulusal, uluslarası networkler -Değerlendirme ve sertifikasyon -Akreditasyon, lisanslama Eksik YETKİNLİKLERİN KAPSANMASI YETKİNLİKLER Verimsiz DSÖ 2006

16. Sayılarla ilgili önemli bulgular • Sağlık İnsangücü sayısı kendi başına ülkenin sağlık düzeyinin belirleyicisi değil • OECD ülkeleri içinde 1990-2005 arası karşılaştırmada hekim sayısını en fazla artırmış ülkeyiz (1,5 kat) • 2013 te 1.000 kişiye 2 hekim düşecek • 9. kalkınma planı hedeflerini şu an aştık • Ülkemizde büyük açık yok

17. Çeşitlilikle ilgili önemli bulgular • Uzman/pratisyen oranı hızla bozulmakta (öneri 50/50-COGME 1992) • 2006’da mezun sayısı TUS Kontenjanı ile eşit, 2007’de kontenjan daha fazla • Coğrafi (kır-kent / doğu-batı) Dağılım sorunu devam ediyor • Sağlık ekip hizmeti değil (hekim merkezli)

18. Yetkinliklerle ilgili sorunlar Mezuniyet öncesi Sürekli mesleksel gelişim Mezuniyet sonrası Eğitsel süreklilik

19. Yetkinliklerle ilgi sorunlar • Mezuniyet öncesi tıp eğitimi • Kontenjan artırımı yeni fakültelere kaynak ve öğretim üyesi bulma baskısı altında • 1996-2006 “nitelik gelişimi” döneminin sonu • Ulusal Akreditasyon süreci başlıyor • TEAD’lar kapatıldı • Uzmanlık eğitimi • Temel yasal düzenlemeden başlayan karmaşık sorunlar • Kurum ziyaretleri süreci başladı • Sürekli Mesleksel Gelişim • Çabalara rağmen koordine ve organize değil

20. Hekim dışı sağlık çalışanları • Hemşirelerde kontenjan artıyor fakat asıl sorun istihdamda • Ebelerde açık yok-sorun istihdamda • Diş hekimlerinde sorun istihdamda

21. Sonuç ve öneriler • Planlama sürecinde kullanılan temel politika, veri ve varsayımların yeniden değerlendirilmesi gerekli • İnsangücü sayısı mekanik bir matematik işlem süreci olarak görülmemeli • Sağlık hizmet talebi ve arzı müdahalelerden kolay etkilenir • İnsangücü yetiştirmede “doğru olan” la “mümkün olan” durumlar doğrudan muhattapları ile görüşülüp yeniden gözden geçirilmelidir

22. www.tead.med.ege.edu.tr Dikkatiniz ve sabrınız için teşekkürler...