Aanpak van Reggio Emilia gekoppeld aan Ziko -Vo Mieke Vandenbroucke

1. Aanpak van ReggioEmilia gekoppeld aan Ziko-VoMieke Vandenbroucke Mentorschap en creativiteit in de kinderopvang 17 mei 2013

2. Opdracht 1 • Bereid een creatieve opdracht voor voor een groep kinderen in de kinderopvang. • Voor de groep aangegeven op de tafels: baby’s, kruipers, peuters of kleuters • Met het materiaal op de tafel • Voor groepjes van 4 kinderen • Geef aan welke stappen je zal zetten binnen deze activiteit. • Zeg hoe je deze activiteit zal begeleiden. • Iemand van de groep observeert en legt vast wat hij/zij ziet gebeuren.

3. Opdracht 2 • Bereid een creatieve activiteit voor voor je groep. • Vertrekpunt: de kinderen en hun interesses • Welke activiteiten heb je laatst met de kinderen gedaan? • Hoe hebben de kinderen gereageerd? Wat heb je gezien? Wat hebben ze gezegd/gedaan? • Wat leeft in de groep? Wat zijn de interesses van de kinderen? Waar zijn ze op dit moment mee bezig? • Hoe kan je daar op een creatieve manier op inspelen? Met welke materialen? • Iemand observeert en legt vast wat hij/zij ziet gebeuren.

4. Doel van deze workshop • Getuigen van werken met ReggioEmilia en Ziko-Vo • Principes van ReggioEmilia: een aantal kapstokken • Ziko-Vo: een kindvolgsysteem • Koppeling ReggioEmilia (creativiteit) en Ziko-Vo (mentorschap): hoe integreren in je werking?

5. Getuigen van ReggioEmilia en Ziko-Vo • Ervaringen als pedagogisch medewerker in kinderdagverblijf delen. • Coaching gekregen van VCOK-VBJK rond aanpak ReggioEmilia • VCOK: Annelies Roelandts (vormingsaanbod op www.vcok.be) • VBJK: centrum voor Vernieuwing in de Basisvoorzieningen voor Jonge Kinderen (www.vbjk.be) • Ziko-Vo: zie Cego: Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs (www.cego.be)

6. Reggio-Emilia: Kernbegrippen • Het krachtige kind • De drie pedagogen • Honderd talen • De pedagogiek van het luisteren

7. Het krachtige kind • LorisMalaguzzi: • ‘Alleen van de kinderen zelf kun je de dingen leren die over kinderen gaan of voor hen bestemd zijn.’

8. Het krachtige kind • ‘Vanaf zijn geboorte is ieder kind competent, krachtig en intelligent en beschikt het over wel honderd talen om met zijn omgeving te communiceren. Kinderen groeien op in een gemeenschap van mensen en vanaf het allereerste moment zijn zij gericht op interactie en communicatie met de mensen in hun omgeving. Ze zijn nieuwsgierig en leergierig en ze benaderen hun wereld met al hun zintuigen en vermogens. Ze ontwikkelen gedachten, ideeën en fantasieën. Zij maken verbindingen tussen hun ideeën, vormen theorieën en maken plannen om hun ideeën en theorieën te toetsen. Kinderen zijn onderzoekers en makers: zij produceren hun eigen theorieën en kennis en geven zo vorm aan hun eigen ontwikkeling.’

9. De drie pedagogen • de kinderen • groepsleiding en pedagogisch begeleiders • de ruimte

10. Eerste pedagoog: de kinderen • Het zijn vooral de andere kinderen die een kind een spiegel voorhouden waarin het zowel zichzelf herkent als waarvan het zich onderscheidt. • Kinderen verstaan elkaars taal, ook al spreken ze nog geen woord. • Het zijn juist de verschillen tussen kinderen die de bouwstenen vormen voor de ontwikkeling van ieder van hen.

11. Tweede pedagoog: groepsleiding en pedagogisch begeleiders • Kinderen optimaal van elkaar laten leren • Houding van onderzoeker • Onderzoeken wat de kinderen bezighoudt en waarom • Inspelen op wat je ziet: kinderen helpen hun ontdekkingstocht en onderzoek verder te zetten • Goed naar kinderen kijken en luisteren!!

12. Derde pedagoog: de ruimte • Ruimte: Fysieke omgeving, zowel binnen als buiten. • Materialen en ervaringen die zij bieden • Moeten dienstbaar zijn aan het ontdekken en onderzoeken van de kinderen: • Uitdagen tot ontdekken en onderzoeken • Flexibel in functie van de behoeftes van de kinderen • Geordend en overzichtelijk: structuur bieden

13. Honderd talen • Eindeloos repertoire aan communicatie-mogelijkheden: • Mimiek • Motoriek • Geluiden, gebaren, bewegingen • Verbeelding in drama en muziek • Met materialen: Klei, verf, potlood, pen papier, ijzerdraad, steentjes, hout, kralen, dozen, buizen, papiersnippers, huishoudelijke artikelen, onderzoektafels, lichtbak, …

14. Pedagogische cyclus: pedagogiek van het luisteren

15. Kleine stapjes 1 • Vorming met het hele team rond Reggio-Emilia. • Elke groep experimenteert met materialen om talen van kinderen te leren kennen en te ontwikkelen. Kijken en luisteren is de boodschap! • In kleine groepjes werken, pedagogisch begeleider documenteert door foto’s te nemen en te noteren wat ze hoort bij de kinderen • Achteraf samen foto’s bekijken en interpreteren: wat hebben we gezien bij de kinderen? • Documenteren voor ouders op ouderavond

16. Kleine stapjes 2 • Boekenmaand à la Reggio: breng allerlei boeken in de groep en zie wat kinderen ermee doen. • Leesdagboek bijhouden per groep • Speel in op wat je ziet • Ouders en grootouders als leesouder • Boekje meebrengen van thuis • Bezoek aan de bibliotheek

17. Kleine stapjes 3 • Per groep elke week minstens één activiteit volgens aanpak van Reggio, met ondersteuning van pedagogisch begeleidster • Verschillende manieren van documenteren uitproberen; pedagogisch medewerker zoekt mee en reikt hulpmiddelen aan • Schriftjes nog nodig? Meer in de groep zelf documenteren? Belangrijke aanleiding om met ouders te praten over hun kinderen in de groep. • Coaching door Annelies van VCOK

18. Kleine stapjes 4 • Coaching van Annelies ivm de Ruimte: ze bezoekt alle groepen, geeft feedback en inspireert voor inrichting van de groepenen voor het gebruik van materialen. • We gaan aan de slag in elke groep om hoeken te bekijken, te veranderen en nieuwe materialen binnen te brengen.

19. Documenteren • Documenteren = denk-, maak- en leerprocessen van kinderen vastleggen en illustreren • Communicatie met ouders • Ervaringen teruggeven aan kinderen, verder onderzoeken mogelijk • Basis voor reflecteren, interpreteren en plannen

20. Documenteren op verschillende manieren • Kijk- en luisterpapieren • Foto’s, film, cassetterecorder • Plannenbladen • Onderwerppapier, -boekje • Dagbeschrijving • Dagblad (op ouderpaneel) • Documentatiewanden: • Ouderpaneel • Afgeronde onderwerpenwand • Werkwand

21. Reacties van begeleidsters • Ik word me bewust van het feit dat ik nog teveel de activiteiten met de kinderen wil sturen. • Als je in kleine groepen werkt, kan je beter kijken en luisteren. Dat brengt ook meer rust. • Door het feit dat we alleen maar ‘mogen’ kijken en luisteren, zien we dat kinderen anders gaan spelen. We zien ook hoe betrokken ze bezig zijn en dat ze leren van elkaar. • Ik betrap mezelf erop dat ik meer en spontaner ga kijken naar de kinderen in hun vrij spel en in andere situaties.

22. Eigen ervaringen als coach • Vertrekken van bestaande werking en gewoontes, onderzoekende houding aannemen • Heel veel zaken zijn er al, we kunnen er ons bewust van worden. • Kleine stapjes zetten • Elke groep heeft zijn eigenheid • Elke begeleidster heeft haar talenten

23. ReggioEmilia in de kinderopvang? Hoe? • Kijken door de ogen van kinderen. Houding van onderzoeker aannemen. • In kleine stapjes: ruimte om ervaringen op te doen en te experimenteren. • Je eigen werking en je eigen rol als begeleider en coach anders durven bekijken. • Dingen durven loslaten en nieuwe dingen uitproberen. • Ervaringen delen met collega’s. • Overleggen.

24. Eerste pedagoog: taak van begeleidster • Werken aan een positief en veilig groepsklimaat • Ruimte voor autonomie van kinderen • Kinderen elkaar laten helpen • Vrij spel • Werken in kleine groepen bij begeleide activiteiten • Kijken en luisteren!!! • Onderwerpwerken: vanuit fascinatie van kinderen

25. Tweede pedagoog: taak van begeleidster • Ouders eerste belangrijke opvoeders: geven belangrijke informatie • Veiligheid bieden • Onderzoekende houding: kijken en luisteren heel belangrijk! • Kinderen autonomie geven • Inspelen op wat je ziet gebeuren • Kinderen uitnodigen om te vertellen • Goede organisatie!

26. Derde pedagoog: de ruimte (1) • Kijk eens door de ogen van de kinderen naar de ruimte! • Ruimte als zintuiglijk laboratorium: aankleding, kleurgebruik en lichtinval; aandacht voor alle zintuigen: zien, voelen, horen, ruiken, proeven • Verschillende afgebakende hoeken • Overzichtelijke en logische ordening, zichtbaar voor kinderen

27. Derde pedagoog: de ruimte (2) • Natuurlijke, open en levensechte materialen • Spelmaterialen • Gericht op zelfstandigheid van kinderen: krachtig kindbeeld! • Buitenruimte: buiten je lokaal en ‘naar buiten’ • Documentatie in de ruimte

28. Ruimte: spelzones of hoeken • Symbolisch spel: keukenhoek, poppenhoek, bouwhoek, autohoek,… • Rustig hoekje: boekenhoek, snoezelruimte,… • Constructiespel • Actief spel, bewegen • Eetruimte • Een plek om te knutselen • Verwisselbare hoek: inspelen op interesses • Een goede ruimte-indeling biedt veiligheid en structuur

29. Ruimte: enkele basisregels • Scheiden van druk en rustig spel in de ruimte • Voldoende groot maken van de hoeken • Duidelijk onderscheid tussen verschillende spelhoeken • Kinderen zien welk materiaal er is en kunnen verschillende dingen zelf nemen • Elementen van zichzelf terugvinden in de ruimte • Zaken ophangen op ooghoogte van kinderen: extra spelaanbod

30. Volgsysteem • Ziko-Vo is een volgsysteem waarbij we, vertrekkend van het welbevinden en betrokkenheid van de baby’s en de peuters hun ontwikkeling in al zijn facetten opvolgen en daarover gaan communiceren met de ouders. Het kind staat centraal, we kijken in zijn dagdagelijks bezig zijn hoe hij of zij evolueert, wat zijn of haar sterke kanten zijn en waar we hem of haar extra kunnen stimuleren. We maken daarvoor tweemaandelijks een portret van het kind. Dit is een basis om met de ouders te communiceren over hun zoontje of dochtertje.

31. Aandachtspunten Ziko-Vo • Een rijk aanbod • Een positieve sfeer en groepsklimaat • Ruimte voor initiatief • Doeltreffende organisatie • Een inlevende begeleidingsstijl

32. Raakpunten

33. Hoe Reggio-Emilia en Ziko-Vo koppelen? (1) • Gemeenschappelijk: anders leren kijken naar kinderen • Coaching en samenwerking heel belangrijk. • Middelen voorzien om goed te kijken en te documenteren: invulblad per activiteit, per kind apart observaties noteren, pedagogisch medewerker gaat mee documenteren of begeleiden in de groepen • Het invullen van de kindportretten goed mee opvolgen en ondersteunen in kleine teams

34. Hoe Reggio-Emilia en Ziko-Vo koppelen? (2) • Kleine teams: documentaties van activiteiten en portretjes samen bespreken op kleine teams: kindbespreking • Kleine teams: documentaties bekijken en interpreteren, plannen van activiteiten; stilstaan bij aandachtspunten van Ziko-Vo. • Coachen van begeleidsters volgens dezelfde pedagogische cyclus: kijken en luisteren, onderzoeken en documenteren, interpreteren, reflecteren en plannen maken

35. Expertise • Reggio-Emilia: • VCOK: Annelies Roelandts (vormingsaanbod op www.vcok.be) • VBJK: centrum voor Vernieuwing in de Basisvoorzieningen voor Jonge Kinderen (www.vbjk.be) • Ziko-Vo: Cego: Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs (www.cego.be)