De rol van voeding bij COPD: Van preventie tot palliatieve zorg.

1. De rol van voeding bij COPD: Van preventie tot palliatieve zorg. Annemie Schols Department of Respiratory Medicine Maastricht University Medical Centre

2. COPD Pink puffer Blue bloater

3. COPD: longaandoening

4. Hoge prevalentie en ziektelast • Westerse Leefstijl en toenemende leeftijd • WHO • sterfte: 3e doodsoorzaak in 2020 • gezondheidsverlies: 5e oorzaak van “DALY’s lost”:verloren levensjaren gecorrigeerd voor jaren geleefd met ziekte. • Hoge medische kosten: • - direct en indirect door verloren productiviteit • - beperkte effecten van medische behandeling gericht op ‘longen en luchtwegen’ BOLD: population based prevalence study, Lancet 2007

5. Waarom aandacht voor voeding? Blue bloater Pink puffer

6. Gewichtsverlies is ongunstig voor de prognose Vandenbergh et al; ARRD 1967

7. Voeding en ademhaling C6H12O6 + 6O2  6CO2 + H2O →1980: - Gewichtsverlies is aanpassing aan ernstige ziekte →1980-1995 - (Parenterale) voeding op de ‘intensive care’ gericht op vermindering van de ventilatoire belasting

8. Voeding en ademhaling C6H12O6 + 6O2  6CO2 + H2O Respiratoire quotiënt: VCO2/VO2 1.0 voor koolhydraten 0.8 voor eiwitten 0.7 voor vetten >1.0 bij overvoeding -> lipogenese

9. Voeding en ademhaling • Dus: • - Advies: Vetrijke voeding • Maar: inademen is een actief proces • Ontwennen van de beademing: ademhalingsspieren • Glucose is een energetisch efficiënter substraat dan vet

10. 1985 → Technologische ontwikkeling Meting van energiegebruik van patiënten via“indirecte calorimetrie” - Op intensive care vaak sprake van parenterale ‘hyperalimentatie’ (RQ > 1.0)

11. Verschuiving van de acute naar de klinisch stabiele patiënt C6H12O6 + 6O2 6CO2 + H2O

12. Succesvolle behandeling van gewichtsverlies: Verbetering van de prognose! gewichtstoename Schols, AJRCCM 1998

13. Goede afstemming van voedingsondersteuning Vergelijking van effect van 3 voedingssupplementen op stofwisseling & inspanningscapaciteit: 0 kcal (placebo) 250 kcal 500 kcal Verhoogde ademarbeid door hyperinflatie uitschieters 500 kcal Vermeeren M, AJCN, 2001

14. Chirurgische interventie Ademarbeid Takayama, Chest 2003

15. Geïntegreerd onderdeel van de behandeling Efthimiou, AJRCCM 1989

16. Lange termijns effectiviteit van voeding en counseling: behoud lichaamsgewicht en verbetering van kwaliteit van leven Weekes CE, et al. Thorax. 2009

17. Bewegen als therapie • Verschuiving van ademhalingsspieren naar perifere spieren • Bepalend voor inspanningstolerantie en dagelijkse activiteiten • Verschuiving van gewicht naar spiermassa Verborgen spiermassaverlies Ondergewicht en lage spiermassa Schols A, AJCN, 2005

18. Voeding & bewegen • Toename van spiermassa, spierfunctie en inspanningscapaciteit • Analogie met fragiliteit bij ouderen? • Doelstelling: Ja • Spierpathologie: deels • + aanvullendende longpathologie

19. Verminderde mechanische efficientie tijdens lichamelijke inspanning Niet alleen tijdens fietsen maar ook bij lokale beenspierinspanning Layec et al. AJP 2011 Franssen et al., Med Sci Sports Exerc 2002

20. Niet alleen spiermassaverlies, maar ook verminderde spierkwaliteit type I  II shift ↓ oxidativecapaceit ↑ oxidatieve stress substraatstofwisseling koolhydraten ↑ eiwit ↑ ↓ uithoudingsvermogen

21. Verbeterd uithoudingsvermogen na training gecombineerd met meervoudig onverzadigde vetzuren Broekhuizen Thorax 2005

23. Multimodale aanpak voor verbetering functie en prognose van de complexe patiënt met chronisch respiratoir falen Voeding Beweging Specifieke medicatie Pison C, et Thorax. 2011

24. Accentverschuiving naar vroegere ziektefasen? • Spiermassa is een betere voorspeller van sterfterisico dan gewicht • Verborgen spiermassaverlies treedt met name ook op in vroegere ziektefasen Blue bloater

25. Revalidatie bij COPD patiënten met inspanningsbeperking maar matige luchtwegobstructie4 maanden intensief en 20 maanden onderhoud • Functieverbetering bij met name patiënten met spiermassaverlies Spierkracht benen Ademhalingsspierkracht 6 min loopafstand Van Wetering CR, et al. JAMDA 2010

26. Kostenanalyse na 24 maandenvoor patiënten met spieratrofie * kosten (€) INTERCOM wasting Usual Care wasting Van Wetering CR, et al. JAMDA 2010

27. Accentverschuiving van verbetering functionaliteit naar vermindering van het cardiometabole risico All cause mortality COPD mortality

28. De ‘metabool obese’ COPD patient met een normaal gewicht ↑ Visceraal vet Systemische inflammatie Van den Borst, AJCN 2012

29. De ‘metabool obese’ COPD patient met een normaal gewicht Van den Borst, AJCN 2012

30. Leefstijl bij COPD: meer dan roken

31. Van secundaire naar primaire preventie Toenemende aanwijzingen voor een rol van voeding in de etiologie en progressie van de longfunctieachteruitgang v.b. lage inname aan voedingsvezels darmimmuniteit, systemische ontsteking, immuunsysteem. Nieuwe leidraad voor optimalisatie van generieke naar op maat gesneden aanpak van COPD

32. Ketenaanpak Multimodale aanpak van gewichtsverlies Ondersteuning van bewegingsinterventies Modulatie van het cardiometabole risico Etiologie en progressie van respiratoire pathologie

33. Roepende in de woestijn? • Nederland/Limburg is leidend! • Lange adem: 1988………………. • 2010: ronde tafel conferentie met “key-opinion leaders” • 2012: European Respiratory Society • Taskforce on ‘nutritionand COPD’ • ERS visiondocumentary