İletişim Becerisi Ahlâkın İletişimi & İletişimin Ahlâkı-

1. İletişim Becerisi • Ahlâkın İletişimi & İletişimin Ahlâkı-

2. İletişim Duası بسم الله الرحمن الرحيم اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي وَيَسِّرْ لِي أَمْرِي وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي (Tâhâ, 24-29)

3. Temel Hedeflerimiz • İletme değil iletişim becerisi kazanmak • İletişimin temel ahlâkî yapısını görmek • İletişime dair teoriyi pratik içinde eritmek

4. İlkelerimiz • İncitmemek & • İncinmemek

5. İletişimden Önce • Kendini tanı [Güçlü & Zayıf Yönler] رَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَهْدَى إِلَىَّ عُيُوبِى (Dârimi, Sünen – Hz. Ömer-) “kişi,aslında,kendini ya hiç öğrenemiyor ya da herkesten az öğreniyor. öğrendiğini de Herkesten az kullanıyor” [C. Koytak, Yeni Başlayanlar İçin Metafizik, s. 51]

6. Muhatabı Tanı • Sabit veriler & özel veriler عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَلاَ تَسْتَعْمِلُنِى قَالَ فَضَرَبَ بِيَدِهِ عَلَى مَنْكِبِى ثُمَّ قَالَ « يَا أَبَا ذَرٍّ إِنَّكَ ضَعِيفٌ وَإِنَّهَا أَمَانَةٌ وَإِنَّهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ خِزْىٌ وَنَدَامَةٌ إِلاَّ مَنْ أَخَذَهَا بِحَقِّهَا وَأَدَّى الَّذِى (Müslim) (وَإِنِّى أُحِبُّ لَكَ مَا أُحِبُّ لِنَفْسِى ) عَلَيْهِ فِيهَا ». • Muhatabı kendin tanı دعوا لي أصحابي لا تسبوا أصحابي (Bezzar) • Muâhât Uygulaması - Abdurrahman b. Avf ile Sa’d b. Rebi’ kardeşliği

7. “Bir adamı tanımak için düşüncelerini, acılarını, heyecanlarını bilmemiz lazım hiç değilse. Hayatın maddi olaylarıyla ancak kronoloji yapılabilir. Kronoloji de aptalların işidir” (Cemil Meriç)

8. Medine “o an” ve ilk mesajlar • عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلاَمٍ قَالَ لَمَّا قَدِمَ النَّبِىُّ -صلى الله عليه وسلم- الْمَدِينَةَ انْجَفَلَ النَّاسُ عَلَيْهِ فَكُنْتُ فِيمَنِ انْجَفَلَ فَلَمَّا تَبَيَّنْتُ وَجْهَهُ عَرَفْتُ أَنَّ وَجْهَهُ لَيْسَ بِوَجْهِ كَذَّابٍ فَكَانَ أَوَّلُ شَىْءٍ سَمِعْتُهُ يَقُولُ « أَفْشُوا السَّلاَمَ وَأَطْعِمُوا الطَّعَامَ وَصِلُوا الأَرْحَامَ وَصَلُّوا وَالنَّاسُ نِيَامٌ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ » [Ahmed b. Hanbel, Müsned]

9. 1. İletişimin Önemi -yaratma ve konuşturma- عَلَّمَهُ الْبَيَانَخَلَقَ الْإِنْسَانَ (Rahman, 3-4)(Din Nimeti – Dil Nimeti) (DİB nimeti) كمالك تحت كلامك ---- در فكر سخن زنده در گفت سخن مرده (Mevlâna, Divân-ı Kebir) “Âyinesi iştir kişinin lafa bakılır” (Ş. Kızıldağ)

10. Konuşmayı geliştirme çalışmaları • Önyargıları izâle “ ….Allah vergisi” • Etkin ve düzenli dinleme çalışmaları • Düzenli olarak, nitelikli kalemlerden sesli okuma çalışması • Ustalığın sırrı = Bilinçli pratik

11. “ Konuşturan bir muhâtab bulamayan tefekkür, özneyi, doğum sancılarından doğuma geçemeyen bir anne adayının çektiği onulmaz sıkıntılara benzer bir çilenin içine sokar.

12. Öte yandan sürekli konuşarak kendine muhatab bulmaya ve muhataba göre kendini ayarlamaya çalışan bir özne, gittikçe nesneleşir ve derin bir tefekkürde olması gereken özgünlüğünü ve kendi olma halini kaybetmeye başlar. [Ahmet Davutoğlu, Küresel Bunalım, s. VI]

13. “ sana da başkalarına da yetecek kadar sus ki, susuşun nara olsun konuşman çare olsun” [C. Koytak, Yeni Başlayanlar İçin Metafizik, s. 95]

14. 2.İletişimin Rengi -niyet- (İyi niyet – iyiye niyet) صحة الفهم وحسن القصد من أعظم نعم الله التي أنعم بها على عبده بل ما أعطي عبد عطاء بعد الإسلام أفضل ولا أجل منهما بل هما ساقا الإسلام وقيامه عليهما (İbnü’l-Kayyım, İ’lamu’l-Muvakkıîn)

15. 3.İletişimin Temeli -değer & saygı- لَمَّا نَظَرَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى الْكَعْبَةِ، قَالَ: " مَرْحَبًا بِكِ مِنْ بَيْتٍ مَا أَعْظَمَكِ وَأَعْظَمَ حُرْمَتَكِ، وَلَلْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَةَ عِنْدَ اللهِ مِنْكِ (Beyhaki, Ş. İman) فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِذاً وَاللَّهِ تَجِدَنِى كَاسِداً. فَقَالَ النَّبِىُّ -صلى الله عليه وسلم- « لَكِنْ عِنْدَ اللَّهِ لَسْتَ بِكَاسِدٍ ». أَوْ قَالَ « لَكِنْ عِنْدَ اللَّهِ أَنْتَ غَالٍ » (Müsned)

16. عَنْ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ قَالَ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُقْبِلُ بِوَجْهِهِ وَحَدِيثِهِ عَلَى أَشَرِّ الْقَوْمِ يَتَأَلَّفُهُمْ بِذَلِكَ فَكَانَ يُقْبِلُ بِوَجْهِهِ وَحَدِيثِهِ عَلَيَّ ، حَتَّى ظَنَنْتُ أَنِّي خَيْرُ الْقَوْمِ ، فَقُلْتُ : يَا رَسُولَ اللَّهِ ، أَنَا خَيْرٌ أَوْ أَبُو بَكْرٍ ؟ قَالَ : أَبُو بَكْرٍ فَقُلْتُ : يَا رَسُولَ اللَّهِ ، أَنَا خَيْرٌ أَوْ عُمَرُ ؟ فَقَالَ : عُمَرُ ، فَقُلْتُ : يَا رَسُولَ اللَّهِ ، أَنَا خَيْرٌ أَوْ عُثْمَانُ ؟ قَالَ : عُثْمَانُ ، فَلَمَّا سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَصَدَقَنِي فَلَوَدِدْتُ أَنِّي لَمْ أَكُنْ سَأَلْتُهُ. (Tirmizi, Şemâil, Mısır, 2008, 254 – 255)

17. Bazı Değer Göstergeleri • Dinlemek • Muhatabın değerine değer vermek وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذَلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ • Özgün hitap cümleleri • Olumlu davranışı pekiştirmek • Suçluya değil suça, günaha vurgu • Genelleme yapmama (Kötüyü genelleme hastalığı) “Tenkiti tekfire; takdiri takbihe; teşviki tezkiye ve tehdide dönüştürmemek”

18. Bir derviş bir başka dervişe -” çömlekçi dükkanına girdin …….. Çömleği nasıl översin?” Diye zor bir soru sordu ……. “derim ki, çömlekçiye, dedi Çömleği yapan eller Çömlekten bin kat daha güzeller Çömleği tasarlayan zeka çömlekten bin kat daha ince O zekayı tasarlayan Usta’ysa, ooh, O zekadan kaç kat, sayılamaz, Daha ince, daha latif, Daha engin ve yüce [C. Koytak, Yeni Başlayanlar İçin Metafizik, s. 69]

19. 4. İletişimin Dâvetiyesi -tebessüm- مَا رَأَيْتُ أَحَدًا أَكْثَرَ تَبَسُّمًا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- (Tirmizi)

20. 5. İletişimin Sıhhati • Güzeli görme- Ezanla alay eden Ebu Mahzure فَأَخْبَرَنِى أَنَّ أَبَا مَحْذُورَةَ قَالَ خَرَجْتُ فِى نَفَرٍ فَكُنَّا بِبَعْضِ الطَّرِيقِ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنُ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم بِالصَّلاَةِ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَسَمِعْنَا صَوْتَ الْمُؤَذِّنِ وَنَحْنُ عَنْهُ مُتَنَكِّبُونَ فَصَرَخْنَا نَحْكِيهِ نَهْزَأُ بِهِ فَسَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَأَرْسَلَ إِلَيْنَا قَوْمًا فَأَقْعَدُونَا بَيْنَ يَدَيْهِ فَقَالَ « أَيُّكُمُ الَّذِى سَمِعْتُ صَوْتَهُ قَدِ ارْتَفَعَ ». فَأَشَارَ إِلَىَّ الْقَوْمُ كُلُّهُمْ وَصَدَقُوا فَأَرْسَلَ كُلَّهُمْ وَحَبَسَنِى وَقَالَ لِى « قُمْ فَأَذِّنْ ».فَقُمْتُ وَلاَ شَىْءَ أَكْرَهُ إِلَىَّ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- وَلاَ مِمَّا يَأْمُرُنِىبِهِ فَقُمْتُ بَيْنَ يَدَىْ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَأَلْقَى عَلَىَّ رَسُولُ اللَّهِ التَّأْذِينَ هُوَ بِنَفْسِهِ (Ahmed b. Hanbel – Nesâi – İbnmâce)

21. 6.İletişimin Devamı “İşi Kolay Kılma” وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ (Hac, 78) عَلِّمُوا وَيَسِّرُوا وَلاَ تُعَسِّرُوا وَإِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَسْكُتْ (Müsned)

22. فَجَاءَ أَعْرَابِىٌّ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَتَى قِيَامُ السَّاعَةِ وَأُقِيمَتِ الصَّلاَةُ فَصَلَّى رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ صَلاَتِهِ قَالَ « أَيْنَ السَّائِلُ عَنِ السَّاعَةِ ». قَالَ أَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ.قَالَ « وَمَا أَعْدَدْتَ لَهَا ». قَالَ مَا أَعْدَدْتُ لَهَا مِنْ كَثِيرِ عَمَلٍ لاَ صَلاَةٍ وَلاَ صِيَامٍ إِلاَّ أَنِّى أُحِبُّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ ».قَالَ أَنَسٌ فَمَا رَأَيْتُ الْمُسْلِمِينَ فَرِحُوا بَعْدَ الإِسْلاَمِ بِشَىْءٍ مَا فَرِحُوا بِهِ (Müsned) “gelin tanış olalım işi kolay kılalım”

23. 7. İletişimin Hedefi -Algıyı, İlgiyi ve Duyguyu Yönetmek – « لاَ يَتَحَدَّثُ النَّاسُ أَنَّهُ كَانَ يَقْتُلُ أَصْحَابَهُ » (Buhari)

24. 8. İletişimin Tamiri -özür dilenme- يا أيها الناس إنه قد دنى مني حقوق من بين أظهركم فمن كنت جلدت له ظهرا فهذا ظهري فليستقد منه ومن كنت شتمت له عرضا فهذا عرضي فليستقد منه ومن كنت أخذت له مالا فهذا مالي فليستقد منه ولا يقولن رجل إني أخشى الشحناء من قبل رسول الله ألا وإن الشحناء ليست من طبيعتي ولا من شأني ألاوإن أحبكم إلي من أخذ حقا إن كان أو حللني فلقيت الله وأنا طيب النفس (Taberâni, el-Mu’cemu’l-Evsat)

25. İletişimi tamir için • Bir özür kategorik olmalı • Yanlış, eksik bilgilendirmeler vaktinde tashih edilmeli • Gereksiz özür ve helalleşmeden kaçınılmalı

26. İletişim Engelleri veYansımaları • Kibir- Haset - Riya - Süm’a- Ucb – Zillet • Aşağılama – küçümseme umursamama - reddetme-genellleme-yönlendirme-tanımlama…. “sağlıklı iletişim için sağlıklı olmak lazım”

27. Özet yerine Nitelikli bir iletişim için • Akl-ı Selim (doğru) • Kalb-i Selim (iyi) • Zevk-i Selim (güzel) sahibi olmalı Nitelikli bir iletişim için • öz • göz • söz Etkin ve verimli olmalı

28. İleri Okumalar İçin • Kur’an-ı Kerim (İletişim Temasıyla) • Hadis (İletişim Temasıyla) • “Muhammed” (Hitabeti) Mad., DİA • Siyer (Peygamberimiz (sav) ve sahabileri ile İletişimi Temasıyla) • Din Eğitiminde Etkili İletişim, Ahmet Koç, İstanbul, 2011 • Psiko-Sosyal Açıdan Dini İletişim, Mustafa Köylü, Ankara 2003; • Öğrenme ve Öğretme Süreçlerinde Dini İletişim, Suat Cebeci, İstanbul 2011. • Yeniden İnsan İnsana, D.Cüceloğlu • Hatıralar I-III, A. Ulvi Kurucu

29. Güzel İnsan Modeli, Nevzat Tarhan • Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak, Erol Güngör • Terapi, Kemal Sayar • Koruyucu Psikoloji • Drive, Daniel Fink • İşte Bu Fikir Tutar, Optimist Yay. • Bilgelik Hikâyeleri, Cevdet Kılıç • Müslüman Kimliği & Sahabe Kıvamı, İ. Lütfi Çakan • Ahlâk-ı Âlâi, Kınalızâde Ali Çelebi

30. Sorgulama Doğru niyetle, uygun üslupla, değerinize ve saygınlığınıza zarar vermeden, tebessümle, sizleri anlama ve sahip olduğunuz güzellikleri keşfetme çabası içinde işi zorlaştırmadan, ilgi ve algıyı olumlu duygularla yöneterek özür dilemeye hacet bırakmayacak bir çalışma yapabildik mi?

31. Bu birliktelik bize ne kazandırdı?

32. İletişimin aşkın ve aşk boyutu من يصلح ما بينه وبين الله يكفه الله ما بينه وبين الناس(Efendimiz’in (sav) ilk Cuma Hutbesinden)

33. Dua ve Selam İle Meyletmek İçin horesin@hotmail.com Manisa Eğitim Merkezi Web Sitesi www.dibmem.gov.tr