Yaşlanma ve fotoyaşlanmanın klinik tanımı ve etkileyen faktörler

1. Yaşlanma ve fotoyaşlanmanın klinik tanımı ve etkileyen faktörler Doç.Dr.Kıymet Baz Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji AB Dalı

2. Yaşlanma Yaşlanma İlerleyen zamanla ortaya çıkan Deri dahil tüm organlarda Maksimum fonksiyon ve kapasitenin azaldığı Progresif bir süreç Yaşlılık 65 yaş üzeri yaşam süreci (WHO) Deri yaşlanmasının başlangıç yaşı • Genetik • Endokrin faktörler • Çevresel etkiler her birey için farklılık gösterir

3. Deri Yaşlanması İntrensek ( Genetik, Kronolojik) • Derinin tamamını etkiler • Tüm organizmada yaşlanmanın yansıması • Fizyolojik deri yaşlanması • Kaçınılmaz Ekstrensek ( Fotoyaşlanma) • Güneşe maruz bölgelerde • Kronolojik yaşlanmayı hızlandırır, artırır ya da erken başlatır • Geciktirilebilir, engellenebilir bir süreç Erken yaşlanma (Ekstrensek yaşlanmayı ifade eder, % 90 nedeni UV)

4. Deri yaşlanması-etkileyen faktörler İntrensek yaşlanma Ekstrensek yaşlanma Ultraviyole*(%80-90) Sigara Yetersiz ve dengesiz beslenme Hava kirliliği Kimyasallar, ilaçlar Elektromanyetik alan İnfrared radyasyon Sıcak ve rüzgar gibi olumsuz iklim koşulları • Genetik • Metabolik reaksiyonlar (oksidatif stres..) • Hormonlar

5. Yaşlanma teorileri • Hücre yaşlanması • Telomer kısalması • Serbest radikal teorisi** • DNA tamir kapasitesinde azalma • Mitokondrial DNA(mtDNA)’da nokta mutasyonlar • Artmış kromozomal anormallikler • Tek gen mutasyonları

6. Serbest radikal teorisi Yaşla birlikte • Antioksidan kapasite azalır oksidatif stres • Serbest radikaller (ROT) artar Normal metabolizma UV (UVA*) Çevre, hava kirliliği Stres Sigara Alkol Radyasyon Aşırı Egzersiz Bazı ilaçlar

7. Deri yaşlanması (A) Intrinsically aged skin (inner side of the upper arm of an 83-year-old) (B) extrinsically aged skin ( the face of a 75-year-old woman)

8. İntrensek yaşlanma-Telomer Kısalması Telomer • Kromozom uçlarında ardışık dizilmiş nükleotid tekrarından oluşan zincir • Son 100-200 bazı her hücre bölünmesinde kaybedilir • Kritik kısalığa ulaşınca hücre artık bölünmez (p53 aktivasyonu) • Hücrenin biyolojik saati gibi davranır

9. İntrensek yaşlanma- etki eden faktörler Genetik • Yaşlanmadan sorumlu spesifik bir gen yok • Erken yaşlanma sendromlarında, bazı tek gen mutasyonları yaşlanma belirtilerinin ortaya çıkışında etkili • Hayat boyu özellikle mitokondriyal DNA(mDNA) da oluşan mutasyonlar • DNA sentezinde azalma ve tamir mekanizmalarında bozukluk

10. İntrensek yaşlanma- etki eden faktörler Hormonlar • HRT (Östradiol+Progesteron) Elastisite, hidrasyon, kalınlık • ÖstrojenKollajen, GAG, hyaluronik asit*sentezi, bariyer fonksiyonu • TestosteronEksikliğinde deri gevşek ve ince • Tiroid hormonları Deri kuruluğu • Kortizol Stres ve anksiyetede artan düzeyleri erken deri yaşlanması • GH ve Melatonin Oksidatif stres ve apoptozisi azaltarak etki (hayvan ç.)

11. İntrensek yaşlanma- etki eden faktörler Retinoik asit reseptörler Retinoik asit reseptör alfa (RAR-alfa) artma Matriksmetalloproteinaz-1 (MMP-1) düzeyinde artma Kollajen yıkımı

12. İntrensek yaşlanma Klinik • Atrofi • Elastisitede azalma ( gevşek görünüm) • Kuruluk • İnce kırışıklıklar • Mimik çizgilerinde belirginleşme • Derinin normal geometrik yapısı korunur • Deri yüzeyi düzgün ve lekesiz

13. İntrensek yaşlanma EpidermisHücre yenilenmesi, melanosit ve langerhanshücreleri DermisKollajen (tip I*), elastik fibriller, hücreler, vaskülarite DiğerTer ve yağ bezleri, kılfollikülü

14. İntrensek yaşlanma Langerhans cell papilla melanocyte blood vessel stratum corneum epidermis dermis subcutis Genç deriYaşlı deri Histopatoloji • DEB’de düzleşme • Epidermalatrofi • Dermalatrofi

15. İntrensek yaşlanma- fonksiyonel değişiklikler AZALIR ARTAR Bül oluşumu Enfeksiyon Frajilite Kanser gelişimi Kuruluk • Hücre yenilenmesi • Hasara yanıt • Yara iyileşmesi • Mekanik koruma • Bariyer fonksiyonu • Kimyasal temizlenme • Duyu algılaması • İmmün yanıt • Vasküler yanıt • Termoregülasyon • Ter ve sebum üretimi • D vitamini üretimi • Saç ve tırnak kalınlığı ve büyüme hızı

16. Fotoyaşlanma • İntrensek yaşlanma belirtileri + kronik UV etkileri • Kümülatif • Derinin UV’ye karşı verdiği inflamatuvar bir yanıt UV deride etkileri • Serbest radikal oluşumu (özellikle UVA) • Direk hücre ölümü (özellikle UVB) • MMP artışı • Antioksidan enzimlerde azalma (SOD,GP,Hem oksidaz)

17. Fotoyaşlanma MMP • Kollajenaz (MMP1) • Tip I-II-III kollajen • Gelatinaz-72kd(MMP9) • Stromelysin-1(MMP-3)Fibronectin, laminin, kollajen IV • Elastaz • Elastin TIMP ROS MMP COLLAGEN DEGRADATION

18. Fotoyaşlanma Fotoyaşlanma(Görünüm ) • Derin kırışıklıklar • Pigment değişiklikleri (Hiper-hipopigmentasyonlar) • Telenjiektaziler, solar purpura • Kaba, sarımsı-soluk renk • Premalin (aktinikkeratoz)lezyonlar Benin-malin deri tümörleri

19. Fotoyaşlanma En belirgin bulgu elastozis“Kutisromboidalisnukka” • Sarımsı renk değişikliği • Pürüzlü, kalın, kaba deri yüzeyi • Derin çizgilenmeler • “Favre-Racouchot sendromu”

20. Fotoyaşlanma Epidermis • Sıklıkla akantotik (Deri tipi I-II ise atrofik) • Keratinositmaturasyonu azalır • Hücresel atipi görülebilir Dermis* • Elastozis * • Kollagen azalır • Nonfonksiyonel GAG ve proteoglikanlar artar, hyaluronik asit azalır • Fibroblast sayısı artar ve hipertrofiktir Mast hücresi Histiyositler“Heliodermatitis” Diğer mononükleer h (Güneşe bağlı kutanözinflamasyon)

21. Fotoyaşlanma Derecesi • Derinin ne kadar ve ne süredir güneşe maruz kaldığı • Kişinin deri tipi En fazla etkilenenler • Açık havada çalışanlar • Sıcak iklimlerde yaşayanlar • Açık tenli kişiler

22. Deri tipine göre fotohasarlı derinin özellikleri (Glogau sınıflaması) Deri tipi I ve II Deri tipi III ve IV Koruyucu hiperplazi Bronzlaşma Lentijinler Epidermalkalınlaşma* Proliferatif hasar • Epidermalatrofi* • Fokaldepigmentasyon • Psödoskarlar Mutasyon ve displazi • Efelidler • Nevüsler • Lentigomaligna • Melanom • Aktinikkeratozlar* • Bazal hücreli kanser • Skuamöz hücreli kanser

23. Güneş hasarının şiddeti (Glogau sınıflaması)

24. Sigara ve deri yaşlanması • 1971,periorbitalkırışıklıklar ve sigara ilişkisi • 1985, “ smoker's face (içici yüzü)” tanımlanmış - Belirgin kırışıklıklar (özellikle dudak çevresinde, dudağa dik) -Atrofi -Alttaki kemik çıkıntıda belirginleşme -Sarımsı soluk renk, pletorik görünüm, mor-kırmızı renk

25. Sigara ve deri yaşlanması • Solar elastozise benzer değişiklikler -Nötrofillerde artmış elastaz aktivitesi -Kronik dermaliskemi -A vitamini azalması -Artmış DNA hasarı • MMP-1 ve MMP-3 artışı • Tip 1 kollajende azalma • Transforminggrowt factor β 1(TGF- β 1)receptör azalma • Deride östrojen azalması • Deri kuruluğunda artma (diüretik etkiye bağlı)

26. Sigara ve deri yaşlanması Etkiye ilişkin çelişki ?? • Kırışıklıklar ve erken deri yaşlanma (40 paket/yıl) • İçilen sigara miktarı ve süresi ile ilişkili • 10-20 yıl erken yaşlanma • Güneş faktörü kontrol altına alındıktan sonra kırışıklık oluşumunda sadece sigaranın etkisi oldukça sınırlı(%6) • Etkisi kalıcı (sigara bırakılması sadece daha ileri gidişi engeller)

27. Kuru deri ve yaşlanma • Yaşla birlikte deri kuruluğu artar -Str. Korneumlipid içeriği azalır ( seramidler, yağ asitleri ve kolesterol) -Transepidermal sıvı kaybı artar • Kuru deride kırışıklık oluşumu kolaylaşır

28. İmmün sistem ve deri yaşlanması Yaşla birlikte • Antijen sunan hücreler • Antijen spesifik T ve B lenfositler • Lenfosit sitokinsekresyonuİnfeksiyon ve malinite • Proinflamatuvarsitokinsalınımı

29. İmmün sistem ve deri yaşlanması Nörohormonlar Kutanözinflamasyon ve fotoyaşlanmada etkili Fotoyaşlanmada -Substans P (SP) -Sinir büyüme faktörü(NGF) -CGRP (kalsitonin gen ilişkili peptit)

30. Beslenme ve deri yaşlanması • Doğal • Vitaminler ve antioksidanlardan zengin Vit E ve C Karotenoidler(beta-karoten, likopen) Botanikler (yeşil çay, silimarin, resveratrol.. Yaşlanmayı geciktirir • Dengeli beslenme • Günlük kalori miktarının azaltılması (Malnutrisyon olmaksızın kalori azaltılması)

31. Kronolojik ve fotoyaşlanma (Tüzün ve ark. 2005)

32. Deri yaşlanması-etkileyen faktörler İntrensek yaşlanma Ekstrensek yaşlanma Ultraviyole***(%80-90) Sigara** Yetersiz ve dengesiz beslenme* Hava kirliliği Kimyasallar, ilaçlar Elektromanyetik alan İnfrared radyasyon Sıcak ve rüzgar gibi olumsuz iklim koşulları • Genetik • Hücre metabolizması • Hormonlar