DZIEDZICTWO STAROŻYTNOŚCI

1. DZIEDZICTWO STAROŻYTNOŚCI Materiały pomocnicze dla uczniów klasy V szkoły podstawowej Opracowała: Iwona Zarębska

2. Pojęcia dotyczące sposobów sprawowania władzy w starożytności • DESPOTYZM – sposób sprawowania władzy, polegający na wszechwładzy jednego człowieka, przykład to władza faraona w Egipcie. • REPUBLIKA – sposób sprawowania władzy w starożytnym Rzymie, polegający na sprawowaniu władzy przez senat, konsulów i trybuna ludowego; elementy ustroju republikańskiego można zauważyć także w sposobie rządzenia w niektórych państwach współczesnych.

3. DEMOKRACJA ATEŃSKA Sposób sprawowania władzy w starożytnych Atenach, polegający na tym, że miastem-państwem rządziło zgromadzenie ludowe składające się z wolnych Ateńczyków (wolni mężczyźni urodzeni z rodziców Ateńczyków), spotykające się raz w miesiącu, podejmujące ważne decyzje w drodze głosowania.

4. DEMOKRACJA WSPÓŁCZESNA – sposób rządzenia polegający na trójpodziale władzy na: • władzę ustawodawczą • władzę wykonawczą • władzę sądowniczą • cechy charakterystyczne demokracji współczesnej to: • dwuizbowy parlament • prezydent • powszechne głosowanie, czyli wybory do władz państwowych i lokalnych, w których uczestniczą wszyscy pełnoletni obywatele

5. Pojęcia dotyczące architektury starożytnej • KOLUMNY – element architektoniczny służący do wspierania dachu lub stropu, w Grecji rozróżniamy trzy rodzaje kolumn: • doryckie – geometryczna prostota, • jońskie – zakończone zawijasami u góry, • korynckie – najbardziej ozdobnie zakończone, z elementami roślinnymi, mnóstwem nieregularnych detali. • KOPUŁY – element architektoniczny charakterystyczny dla budowli starożytnego Rzymu, półkolisty dach.

6. ŁUKI TRYUMFALNE – olbrzymie ozdobne bramy wznoszone u wejścia do miast rzymskich na cześć powracającej zwycięskiej armii i jej wodza. • AMFITEATRY – budowle w kształcie koła rozszerzające się ku górze, z widownią wznoszącą się wysoko i kolistą sceną na dole, bez dachu, do przedstawień teatralnych. • TERMY – łaźnie miejskie w Rzymie, służące także jako miejsce spotkań towarzyskich i dyskusji prowadzonych przez uczonych i filozofów.

7. PARTENON – budowla na Akropolu w Atenach, poświęcona Atenie • PANTEON – budowla rzymska, poświęcona starożytnym bóstwom rzymskim. • AKROPOL – wzgórze w Atenach, na którym znajduje się największy zespół świątyń i teatrów starożytnej Grecji.

8. POJĘCIA DOTYCZĄCE TEATRU STAROŻYTNEGO • AMFITEATR – budowla służąca do wystawiania i oglądania sztuk teatralnych. • KOTURNY – specjalny rodzaj obuwia dla aktorów starożytnych na bardzo wysokiej podeszwie. • TRAGEDIA, KOMEDIA, DRAMAT – rodzaje sztuk teatralnych wystawianych w starożytnym teatrze.

9. POJĘCIA Z DZIEDZINY NAUKI • PISMO OBRAZKOWE /HIEROGLIFY/ – rodzaj pisma, jakim posługiwali się m.in. starożytni Egipcjanie, jeden znak zastępował całe zdanie, zwrot, a nawet dłuższą wypowiedź, można je spotkać na ścianach piramid, świątyń i grobowców. • PISMO LITEROWE /ALFABETYCZNE/ - rodzaj pisma upowszechnionego przez Fenicjan, składającego się ze znaków graficznych (liter) przyporządkowanych dźwiękom mowy.

10. ALFABET ŁACIŃSKI – wprowadzony przez Rzymian, wzorowany na fenickim piśmie literowym zaczerpniętym przez Rzymian od Greków. • CYFRY – znaki odwzorowujące dźwięki nazw liczb, pochodzą z Indii, nazywamy je w Europie arabskimi, bo dotarły tu za pośrednictwem Arabów.

11. FILOZOFIA – dziedzina nauki prężnie rozwijająca się w starożytności, dała początek naukom humanistycznym, przyrodniczym i pedagogicznym. • PRAWO – dziedzina nauki, którą zapoczątkowali starożytni Rzymianie, prawo regulowało stosunki międzyludzkie i międzynarodowe.

12. ATENY • Partenon na ateńskim Akropolu, zniszczony w XVII wieku. Wówczas był tam skład prochu i amunicji, który wybuchł w czasie działań wojennych. Wygląd współczesny.

13. GRECJA - DELFY • Basen w delfickim gimnazjonie służył do relaksu i odpoczynku sportowcom, przygotowującym się do udziału w starożytnych igrzyskach olimpijskich.

14. GRECJA - DELFY • Starożytny stadion sportowy w Delfach

15. GRECJA - EPIDAWROS • Amfiteatr w Epidawros -najsłynniejszy, z najlepszą akustyką, do dziś odbywają się tam przedstawienia teatralne.

16. GRECJA - PELLA • Mozaiki wykonane przez starożytnych artystów z drobnych kamyczków zbieranych na plaży, zwanych otoczakami. • Takimi mozaikami były zdobione ściany i podłogi domów bogatych Greków.

17. EGIPT - KAIR • Piramidy w Gizie koło Kiru, największe osiągnięcie inżynierskie czasów starożytnych, zbudowanie ich możliwe było dzięki wielkiej wiedzy matematycznej i astronomicznej starożytnych uczonych.

18. EGIPT – KAIR - GIZA • Piramidy – miejsce wiecznego spoczynku faraonów.

19. EGIPT – KAIR - GIZA • Piramida Cheopsa – największa na świecie ze znanych piramid.

20. EGIPT – KAIR - GIZA • SFINKS – jedna z największych rzeźb starożytnych, powstała z jednego kawałka skały.

21. EGIPT - LUKSOR • Wejście do zespołu świątyń w Karnaku – największego zespołu zabytków sakralnych starożytnego Egiptu.

22. EGIPT – LUKSOR - KARNAK • Przykład pisma hieroglificznego i płaskorzeźb zachowanych na ścianie grobowca.

23. EGIPT – LUKSOR - KARNAK • Przykłady pisma hieroglificznego z zachowaną kolorystyką.

24. EGIPT – LUKSOR - DEIR AL-BAHARI • Świątynia Hatszepsut, przykład monumentalnej architektury starożytnego Egiptu

25. EGIPT – LUKSOR • Monumentalne posągi faraonów strzegły wejść do poświeconych im świątyń.