“Een lastige puber, een gril of iets meer?”

“Een lastige puber, een gril of iets meer?” Dr. Lut De Rijdt Dr Corine Faché

“een lastige puber, een gril of iets meer?” • I De normale ontwikkeling • De adolescent • De adolescent en het gezin • II De pathologie • Alarmsignalen • Internaliserende problematiek • Ontwikkelingsstoornissen • Externaliserende problematiek • Psychose • III De adolescent en de CLB medewerker • De praktijk • Casus

De adolescent en het gezin • De adolescent • De ouder(s) • Het gezinssysteem en zijn karakteristieken en interacties

Ouders blijven belangrijk!! • Zonder ouders is geen individuatie mogelijk • Ouders spelen een rol in de persoonlijkheidsvormende processen • Samenhangende/integrerende rol

De ouder en de leeftijdsgenoot • Domeintheorie: • Domein van de ouders: ongelijkwaardig,afhankelijkheid, verbondenheid • Morele waarden • Maatschappijopvattingen • Schoolkeuze • aspiraties • Domein van de leeftijdsgenoten:gelijkwaardig, exploreren, opkomen voor jezelf • Mode • Muziek • Taalgebruik • omgangsvormen

De ouder binnen een ado-gezin • Ouders = 4O à 50 jaar: • Eigen ambitie, werk • Midlife crisis • “de overgang” • Zorg voor grootouders • Vroegere adolescentenproblematiek bij de ouder • Ontwikkelingsconflicten van de ouder • (psycho)somatische klachten

De adolescent • Ontwikkeling • Individuatie • Conflicten • Individuele verschillen • Zelfstandigheid vs hulp vragen

Het gezinssysteem • Samenspel • Veranderingsproces • Kernfuncties (cohesie, adaptatie, communicatie) • 4 typen van gezinnen (kluwengezin, verbondenheid, onafhankelijkgezin, los-zandgezin) • Opvoedingsstijlen (autoritaire, verwaarlozende, verwennende, autoritatieve)

Ado-fase= turbulente fase • Turbulente gevoelens • Evenwichtverstoring • Nieuwe ervaringen • Verwarring • Conflictueuze relaties • Stemmingswisselingen • Identiteitsvragen • Levensvragen • …

Alarmsignalen • In zichzelf gekeerd gedrag • Plots dalende schoolresultaten, concentratieproblemen • Wegloopgedrag, spijbelen, langdurig schoolverzuim • Delinquent gedrag • automutilatie • Negatief zelfbeeld • Extreem verantwoordelijkheidsgevoel tov ouder, parentificatie, rolomkering • Onvermogen tot omgaan met of controleren van emoties • Chaotisch, oninvoelbaar denkpatroon, extreme rigiditeit • Moeilijkheden tot het aangaan van (intieme) relaties • Ontbreken van normale ado- verschijnselen • Extreme angsten, perfectionisme • (vage) psychosomatische klachten • Extreme moeheid

De adolescent en Pathologie • Depressie • Angststoornis • Dwangstoornis • Eetstoornis • Ontwikkelingsstoornis

Depressie • Op einde van adolescentie: +/- 20% • 2 meisjes/ 1 jongen • Toenemende prevalentie • 40% tot 70 % Comorbiditeit • + angststoornis (80%) • + gedragsstoornis (10%) • +ADHD(80%) • +Middelenmisbruik(25%) • +leerproblemen, hoogbegaafdheid • Ontwikkelende persoonlijkheidsstoornis

Depressie(2) • Majeure depressie • Dysthyme Stoornis • Depressieve Stoornis niet nader omschreven =Unipolaire Stoornis

Majeure depressie • Depr. Of prikkelbare stemming gedurende grootste deel van de dag, bijna dagelijks • Vermindering interesse/ plezier • Gewichtsvermindering op gewichtstoename • Insomnia of hypersomnia • Psychomotore agitatie of remming • Moeheid • Gevoelens van waardeloosheid, schuldgevoelens • Verminderde concentratie, besluiteloosheid • Terugkerende gedachten aan de dood => 8% bij de adolescenten

Dysthymie • Depressieve of prikkelbare stemming gedurende minstens 1 jaar • 2 van de symptomen van majeure depressie => 8%

Specifieke kenmerken bij ado • Meer vlucht/ vecht reacties • Meer opvliegendheid • Meer prikkelbaarheid • Meer druggebruik • Meer hallucinaties • Hevigere “puberteitsschommelingen”

Bipolaire stoornis • Combinatie van Depressie + (hypo) manie • <14 jaar begint 8 % van de bipol. Beelden • Manie: • Periode van abnormale, prikkelbare stemming • Grootheidsideeën • Afgenomen behoefte aan slaap • Spreekdrang • Gedachtenvlucht • Verhoogde afleidbaarheid • Agitatie • Duidelijke beperkingen • Specifiek voor jongeren: +paranoia en grandioze wanen

Angststoornis • Angsten zijn normaal fenomeen • Ontwikkeling van angst: gaande van diffuse, ongedifferentieerde spanning, naar een welomschreven angst die kan voorkomen in specifieke situaties • Chronologische volgorde van angsten • Individuele leeftijdsverschille

Chronologische volgorde van angst • Prenataal Fysiologische voorlopers van angst • - 3maand Fysiologische reacties, niet object gebonden • 3-6 maand Schrikreacties, wel objectgebonden • 6mnd-2jaar Angst voor vreemden, Separatie-angst • 2-3.5 jaar Angst voor liefdesverlies, Angst voor straf • 3.5-6 jaar Angst voor verlies van lichaamsintegriteit, angst voor dieren, donker • 5.5- Gewetensangst, Sociale angst en andere specifieke angsten

Puberangsten • Heropflakkering van de angsten!! • Sociale angsten • Separatie-angsten • Angsten voor de veranderingen binnen hen, vervreemding • Specifieke angsten

Angststoornis • Zeer frequent ( vervormde weergave van onbewuste onaanvaardbare driften of wensen + Verwarde periode) • Wanneer abnormaal: • Moeizaam herstel • Dysfunctioneren tijdens angst • Meisjes vaker dan jongens • Hoge comorbiditeit • Soorten • Separatie angststoornis • Gegeneraliseerde angststoornis • Schoolfobie, sociale fobie, anticipatie- angst • Paniekaanval met hyperventilatie • Post-traumatische stressstoornis

Post-traumatische Stressstoornis • Schokkende ervaring (die aan de grondslag ligt van een PTSS)= • een gebeurtenis of een reeks van gebeurtenissen die dood of ernstig letsel inhouden, of een bedreiging van de fysieke integriteit van de persoon of anderen • Zowel objectieve ernst als subjectieve ernst • Schokkende gebeurtenis= • een ingrijpende gebeurtenis die • een intens gevoel van machteloosheid oproept • een acute ontwrichting vormt in het leven van de persoon in kwestie

PTSS (2) • Traumatisch gebeuren (1/3 niets, 1/3 acuut, 1/3 chronisch) • Herbeleving van het trauma (triggers) • Nachtmerries • Fysiologische reacties bij confrontatie bij prikkels die verwijzen naar • Voortdurend vermijden, dissociatie, gevoelens van vervreemding • Verhoogde waakzaamheid • Langer dan 1 maand aanwezig

Dwangstoornis=obsessief-compulsieve stoornis • Dwanggedachten: • Netheid • Symmetrie, orde • Perfectionisme • Getallen • Sexuele gedachten • Huishoudelijke voorwerpen • Dwanghandelingen: • Poets • Aanraken/ tikken • controleren

Eetstoornissen • Anorexia Nervosa • Weigering om lichaamsgewicht in stand te houden, gewichtsverlies van > 15% • Sterke angst om in gewicht toe te nemen • Stoornis in het ervaren van eigen lichaamsomvang • amenorroe • Boulimia Nervosa • Herhaalde vreetbuien • Herhaalde compensatiegedrag • Dit komt minstens 2 maal per week voor

Ontwikkelingsstoornis • ADHD • Autisme Spectrum Stoornis • Gilles de la Tourette

ADHD • Attention deficit Hyperactivity disorder • Prevalentie: • door leerkrachten: 17% • Door Dr. : 1,7 % • Aandachtsproblemen • Hyperactiviteit • Impulsiviteit • <7 jaar • Dysfunctioneren • Combinaties • Belang van diagnostiek!!!

Autisme Spectrum Stoornis • Belang van het spectrum • 20 per 10000, echter prevalentie stijgt!!?? • Diagnose: “niet te objectiveren” • Kwalitatieve tekortkoming in de sociale interacties • Kwalitatieve tekortkomingen in de communicatie • Beperkte, repititieve en stereotiepe gedragspatronen, interesses, activiteiten

Gilles de la Tourette • 1 tot 3 % • 5 jongens/ 1 meisje • Diagnose: • Motore + vocale tics ( niet noodzakelijk tesamen) • Verschillende keren per dag • >1 jaar duur • Duidelijk lijden • < 18 jaar begin • + ADHD • + OCD

Ouders/ CLB/ Ado. • Pas op voor valkuil, idealisering • Blijf rekening houden met loyaliteit • Duidelijke afspraken maken met adolescent, rondom vertrouwen, maar ook met ouder • Belang dat ouders op de hoogte zijn, ouders blijven de verantwoordelijke en de expert van hun kind • Telefonisch contact nemen • Model staan in onderhandelingen • Bezorgdheid tonen over hun kind • Begeleiden: ja; therapie : neen=> grenzen duidelijk aangeven

Reïntegratie • Afspraken maken wat wel en wat niet mag gezegd worden • Aan wie info doorgeven • Stel Dokter of ouder niet in vraag!!! • Klassegesprek?! • Belang om contact te houden tijdens opname • Hoe verloopt school tijdens de opname • Uitleg door ziekenhuisschool aan thuisschool • Uitleg van Dr. Aan school of CLB

“Een lastige puber, een gril of iets meer?”