Güvenli İlaç Uygulamaları ve Hemşirenin Sorumlulukları

1. Güvenli İlaç Uygulamaları ve Hemşirenin Sorumlulukları

2. SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA HASTA VE ÇALIŞANGÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI VE KORUNMASINA İLİŞKİNUSUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ • RG: 29 Nisan 2009, Sayı : 27214 • Amacı, sağlık kurum ve kuruluşlarında hasta ve çalışan güvenliği ile ilgili risklerin azaltılması için hasta güvenliği kültürünün geliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına, bunu tesis edecek uygun yöntem ve tekniklerin belirlenmesine, hasta ve çalışan güvenliği konusunda geliştirilen iyi uygulama örneklerinin yaygınlaştırılmasına, hizmet içi eğitim yoluyla personelin farkındalığının ve niteliklerinin artırılmasına, hasta ve çalışan güvenliği ile ilgili raporlama sistemlerinin oluşturulmasına, hasta bakım ve tedavi sürecinin güvenlik ve kalitesinin artırılmasına, hasta ve çalışanların sağlık hizmeti sunum sürecinde karşılaşabilecekleri muhtemel risk ve zararlardan korunmasına yönelik, usul ve esasları düzenlemektir. • İlaç güvenliğinin sağlanması (Madde 9)

3. İLAÇ Hatalı kullanıldıklarında, hasta üzerinde geri dönüşsüz veya kalıcı olumsuz etki yaratan ilaçlara (örneğin; sakatlık, ölüm) yüksek riskli ilaçdenir YÜKSEK RİSKLİ İLAÇ Vücudun işleyişini etkileyen ve hastalıkları iyileştirmek için kullanılan kimyasal maddelere ilaçdenir

4. İlaç Uygulamalarında Hemşirenin Sorumlulukları İlaç uygulamalarından önce hemşirenin gerekli hazırlığı yapması güvenli ve başarılı bir uygulamayı beraberinde getirir. Nasıl bir hazırlık yapmalı ???

5. İlaç Uygulamalarında Hemşirenin Sorumlulukları • İlaçları hazırlanmadan önce ve sonra elleri yıkamak ve eldiven giymek • İlaçları, hekim istemi, tedavi defteri ve ilaç kartlarından kontrol etmek • İlaçların son kullanma tarihine bakmak • İlaç katı ise el değdirmeden temiz bir ilaç kadehi içerisine bırakmak • Sıvı ilaçların doz ayarlamasını göz seviyesinde tutarak yapmak • Hazırlandıktan ve kontrol edildikten sonra ilaçları yerine kaldırılmak • İlaçların muhafaza kutuları kırılmış veya hasara uğramış ise kullanmamak

6. İlaç Uygulamalarında Hemşirenin Sorumlulukları • Sulandırılan oral süspansiyonlar distile su ile hazırlanmalı • İlacın içeriğini ve etki mekanizması bilinmeli • İlacın niçin verildiği bilinmelidir. • Hastanın teşhisi bilinmelidir. • Yere düşen ilaçlar mutlaka atık kutusuna atılmalıdır. • Beklenen ve istenmeyen etkiler bilinmeli ve bildirilmelidir. • İlaç tedavisi konusunda hasta mutlaka eğitlmelidir. Not: İlaçların, doğru ve güvenli bir şekilde hazırlanmasından hemşire sorumludur.

7. İlaç Uygulamalarında Hemşirenin Sorumlulukları • İlaçlar sakin ortamda/ dikkatli bir şekilde hazırlanmalı • İlaçlar hastanın yanında bırakılmamalı • Etiketi tam olarak okunmayan ilaçlar kullanılmamalı • Hastanın alerjisi olup olmadığı kontrol edilmeli • İlaç verildikten sonra mümkün olduğunca en erken zamanda kayıt yapılmalı • İlaç hasta tarafından reddedilirse not edilmeli ve hekime bildirilmelidir.

8. İlaç Uygulamalarında Hemşirenin Sorumlulukları • Doktor istemi mutlaka yazılı olarak alınmalıdır. DOKTOR TARAFINDAN VERİLEN YAZILI İSTEMDE BULUNMASI GEREKENLER • Hastanın adı soyadı • İlaç isteminin tarihi ve zamanı • Uygulanacak ilacın adı • İlacın dozu • ilacın hangi yoldan uygulanacağı • ilacın uygulanma sıklığı • İstemi yapan doktorun bilgileri

9. İlaç Uygulamalarında Hemşirenin Sorumlulukları • Hemşire hastasına ilacı uygulamadan önce alerjisinin olup olmadığını bilmeli • İlaç uygulaması hakkında hastayı bilgilendirmeli • Hastaya uygun pozisyonu vermeli • İlacı hazırlayan hemşire, mutlaka uygulamayı da kendisi yapmalı • İlacın etki süresini bilmeli

10. İlaçların Emilim Hızları Deriden Değişir Ağızdan 30-90 dk. Rektal 5-30 dk. Damar yolu 30-60 saniye Cilt altı 15-30 dk. Kasiçi 10-20 dk. Dilaltı-Tablet 3-5 dk. Endotrekeal 3 dk. İnhalasyon 3 dk.

11. İlaç Uygulamalarında Hemşirenin Sorumlulukları • Hemşire ilacı hazırlarken tüm dikkatini bu işe vermeli • 8 doğru ilkesini bilmeli ve ilacı hazırlarken bu ilkelere uymalı

12. 9 YANLIŞ 8 DOĞRU İLKESİ • Doğru ilaç – Doğru ilaç şekli • Doğru doz • Doğru yol • Doğru zaman • Doğru hız- Doğru veriliş süresi • Doğru hasta • Doğru yanıt • Doğru kayıt- Doğru form • Yanlış ilaç verilmesi • İlacın yanlış dozda verilmesi • İlacın yanlış yolla verilmesi • İlacın yanlış zamanda verilmesi • İlacın yanlış hızla verilmesi • İlacın yanlış hastaya verilmesi • İlacın hiç verilmemesi • Uygulanan ilacın kayıt edilmemesi, • Uygulanan ilacın etkisinin gözlenmemesi.

13. 1.Doğru Hasta •Hastanın adı soyadı •Protokolü •Doğum tarihi doğrulanmalı •Kimlik tanımlayıcı kontrol edilmeli •İlacın ismi ve verilme nedeni hastaya açıklanmalı.

14. 2.Doğru İlaç • İlacın jenerik ve satış ismi bilinmeli • İlaç isimleri birbirine benzediği için doğru ilaç olduğundan mutlaka emin olunmalı

15. 3.Doğru Doz • İlacın minimum ve maksimum dozu bilinmeli • •Önceki dozlardan farklılıklar araştırılmalı • •Doğru şekilde hesaplama yapılmalı, gerekirse ikinci bir hemşirenin de fikri alınmalı

16. Doz Hesaplama • cc = ml • 1 cc = 1ml • 1 ml = 10 Dizyem • 1 ml = 100 Ünite • 1 ml = 20 damla • 1 gr = 1000 mg. • 0,5 gr = 500 mg • 1mg = 1000 mcgr • 1 MU (Milyonünite)=10 mcgr

17. Doz Hesaplama Doz hesaplamalarında doğru orantı kullanılması önerilir; Eldeki Doz Eldeki Miktar İstenilen Doz İstenilen miktar İstenilen Miktar = İstenilen Doz X Eldeki Miktar Eldeki Doz

18. Doz Hesaplama- Örnek 1 Hekim orderı; Morfin ampul 1x2 mg IV infüzyon Stoktaki ilacımız Morfin 0,01 gr (1 ml ampul) ise Hastaya ilac nasıl uygular? 1 ml=100 ünite (insülin enjektörü ile) 10 mg morfin ampul 100 ünite ise 2 mg x X =20 ünite, insülin enjektörü ile morfin çekilerek ve doktor başka şekilde önermedi ise mutlaka %0,9 NaCI ile sulandırarak hastaya uygulanmalı.

19. 4.Doğru Zaman • Belli aralıklarla verilen ilaçlar genellikle yarım saat önce ya da sonra verilebilir. • •Sabah/öğle/akşam gibi günde 3 kere verilen ilaçlar hastanın yatma/kalkma alışkanlıklarına göre ayarlanabilir. • •Saatlik ilaçlar dakik verilmelidir.

20. 5.Doğru Yol • İlacın veriliş yolu hekim isteminde belirgin olmalı • Bazı ilaçlar birkaç yolla verilebilir, hekimin istediği hangisi?

21. İlaçlar, vücuda alındıktan sonra lokal yada sistemik etki gösterirler. Etki etme biçimleri ilacın uygulanma yolu ile yakından ilişkilidir. Verilen herhangi bir ilacın etkisi; Hastaya (yaş vb), ilacın dozuna, ilacın uygulandığı yola ve ilacın metabolizmasına bağlı olarak değişir.

22. İlaçların Uygulama Yeri ve Uygulama Yolu

25. 6.Doğru Etki • İlacın beklenen etkisi ve yan etkisi bilinmeli • İlacın başka ilaçlarla ya da besinlerle etkileşimi olup olmadığı bilinmeli

26. 7. Doğru ilaç Formu • Aynı ilacın birden fazla formu olabilir. (kapsül, tablet gibi)

27. 8.Doğru Kayıt • Verildikten sonra en kısa sürede kayıt yapılmalıdır. DİKKAT: • Başkasının verdiği ilacın kaydını yapmayın.

28. YÜKSEK RİSKLİ İLAÇLAR • ADRENALİN • İNSULİN PREPERATLARI • EFEDRİN AMPUL • BELOC AMPUL • HEPARİN PREPERATLARI • HYPNOMİDATE • CORDARONE AMPUL • KETALAR • DİGOXİN AMPUL • PENTOTAL • DİLTİZEM AMPUL • COUMADİN • İSOPTĠN AMPUL • PROTAMİN AMPUL • NİPRUSS AMPUL • ATROPİN • RYTMONORM AMPUL • ACTİLYSE TEDAVİ SETİ • TRENTAL AMPUL • AGGRASTAT • NİTROGLİSERİN FLAKON • STREPTASE FLAKON • DOBUTAMİNE FLAKON • TRASYLOL • DOPMİN AMPUL • PERLİNGANİT AMPUL • CALCİUM AMPUL • MAGNEZYUM SÜLFAT • POTASYUM KLORÜR AMPUL

29. SAĞLIK ÇALIŞANLARI İÇİN EN RİSKLİ İLAÇLAR • Radyoaktif ilaçlar • Anestezik ilaçlar • Antineoplastik ilaçlar • Suistimal edilen ilaçlar

30. SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ENFEKSİYON RİSKİ • Kan ve vücut sıvıları veya bütünlüğü bozulmuş deri ve mukoza ile temastan önce eldiven giyiniz. • İki hasta bakımı arasında eldiven değiştiriniz. • Eldiven çıkarıldıktan sonra ellerinizi yıkayınız. • Yapılacak işlem sırasında vücut sıvısı sıçrama ihtimali varsa maske, gözlük ve önlük kullanınız. • Kullandığınız iğneleri kılıfına geçirmeyiniz, ucunu bükmeyiniz, delinmeyen kaplar içerisinde biriktiriniz. • Kan ve vücut sıvılarıyla kirlenen çarşaf ve diğer materyalleri özel torbalar içinde taşıyınız. • Eksudatif deri lezyonu varsa iyileşene kadar doğrudan hasta bakımı veya araç-gereç bakımı ile ilgilenmeyiniz. • Bu önlemleri tüm hastalar için uygulayınız.

31. Hemşirelerin çalışma ortamlarında karşılaştıkları risklere karşı alınması gereken bireysel önlemler • Eldiven, maske, gerektiğinde gömlek kullanmak, • Enfeksiyonlardan korunmaya yönelik gerekli tedbirleri almak, • Kişisel hijyen kurallarına uymak, • Aşı yaptırmak, • Dezenfeksiyona önem vermek, • Radyasyon ve kemoterapik ilaçlardan korunmaya çalışmak, • Sorunları yetkililere zamanında iletmektir.

33. İzleme • İlaçların hastaya etkilerini izleme • İşbirliği içinde izleme (doktor, hemşire, hasta, eczane, laboratuar) • İlaç hatalarının raporlanması • İlaçların yan etkilerinin izlenmesi ve kaydı • Hangi etkilerin kaydedileceğinin tanımlanması

34. ÖRNEK • “Yüksek dozda piridostigmin bromür alan hasta acil servise getiriliyor. • Parasempatomimetik doz aşımlarında antidot olarak doktor • tarafından 2mg atropin sülfat istemi yapılıyor. İlaç uygulamasından • bir dakika sonra hastada taşikardi gelişiyor. Atropin ambalajının adrenalinle • karıştırılması sonucu hasta kaybediliyor.”

35. Hastanın beraberinde getirdiği ilaçların yönetimine ilişkin düzenleme bulunmalıdır • Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hemşire tarafından teslim alınmalıdır. • Teslim alınan ilaçların miat kontrolü yapılmalı, • İlaçlar hekim tarafından da kontrol edilmelidir. • ilaçlar hemşire tarafından uygulanmalıdır.

37. İsmi ve Söylenişi Benzer İlaç Listesi

38. İsmi ve Söylenişi Benzer İlaç Listesi

39. Benzer görünümlü ilaçlar

40. Benzer görünümlü ilaçlar

41. Olgu Örnekleri

42. Kısaltma ve Sembollerin Doğru ve Yanlış Kullanımı

43. Örneğin yukarıdaki tabloda belirtilen “.5mg”şeklinde yazılmış bir kısaltmada, 5 rakamının önündeki “. (nokta işareti)” görülmeyerek yanlışlıkla 5 mg ilaç uygulamasına neden olabilmektedir. Bunu önlemek amacıyla bu ifade 0.5 mg şeklinde açıkça ve kısaltma kullanılmadan yazılmalıdır.

44. Okunuşu/Görünüşü Benzeyen İlaçlar Sözel istemin yanlış anlaşılmasından dolayı • Azithromycin yerine Erythromycin verilmesi, • Clonodine 0.1 ml yerine Klonopin 0.1 mg verilmesi, Hemşire tarafından eczaneden telefon ile istenen Viscerol’unVistaril olarak algılanması

45. İlaç Hatalarını Önlemek İçin Kurumlarda Neler Yapılabilir ??? • Yazılı prosedürler oluşturulmalı, • Yapılan hatalar kaydedilmeli, • İstemleri yazılı ya da elektronik ortamda alınmalı, • Hastayı ilaç ve uygulaması konusunda eğitmeli, • İlaç dozu hesaplama becerilerini geliştirmeli, • İlaç uygulama hataları ile ilgili makaleleri yakından takip etmeli,

46. İlaç Hatalarını Önlemek İçin Kurumlarda Neler Yapılabilir ??? • İstemin doğru okunduğundan emin olmalı, • Hastanın hangi ilaçlara alerjisi olduğu, mevcut ve eşlik eden hastalıklarının hangi ilaçları kullanmaya sakınca oluşturduğunu bilmeli, • İlaç uygulamalarında 8 ilkeye dikkat etmeli • Yukarıdaki 8 ilkeye aykırılık istemden kaynaklanıyorsa hekimi uyarmalı,

47. İlaç Hatalarını Önlemek İçin Kurumlarda Neler Yapılabilir ??? • Uygulamaya yoğunlaşmayı engelleyen etmenlerden uzak durmalı, • Hasta bireye ilaç uygulamayı etkileyecek fiziksel ve laboratuvar özellikler bilinmeli, • İlacın etkileri bilinmeli, beklenmeyen etki oluştuğunda hekim uyarılmalı, • Diğer sağlık çalışanlarıyla ve hastalarla etkin iletişim kurmalı.

48. Pediatrik dozda kullanılacak ilaçlara yönelik tedbirler alınmalıdır • Pediatrik dozdaki ilaçların listeleri ilgili bölümde bulunmalıdır. • Pediatrik dozdaki ilaçların dolaplardaki yerleşimi diğer ilaçlardan ayrı raflarda yapılmalıdır. • Acil kullanılabilecek pediatrik ilaçların kilograma göre dozları listelenmeli,o listeler ilgili bölümde bulunmalıdır

49. Uluslararası Hizmet Kalite Standartlarında İlaç Güvenliği • Benzer isimli ilaçların yanlış kullanımını önlemeye yönelik benzer isimli ilaç listeleri bulunmalıdır. • Sözel orderlerındoğrulanmasına yönelik prosedürbelirlenmelidir. • Tedavi planı; ilaç adı, dozu, zamanı ve uygulama şeklini içerecek şekilde, okunaklı olarak her bir hasta tabelasına hastanın kendi doktoru tarafından yazılmalıdır. • İlaçların güvenli uygulamasına yönelik bir prosedür bulunmalıdır. • Hastane yönetimi; adı, ambalajı, birbirine benzeyen ilaçlar, farklı dozdaki aynı ilaçlar ve farklı uygulama formu bulunan ilaçların kullanımı ve yönetimi konusunda bir politika belirlemelidir. • Yüksek riskli ilaçların (konsantre elektrolit çözeltileri, intravenöz antikoagülanlar, insülin, antineoplastik ajanlar, opioidler, narkotikler vb.) üzerine kırmızı uyarı etiketi yapıştırılmalıdır. • Servislerde/ Ünitelerde adı, ambalajı birbirine benzeyen ve pediatrik dozdaki ilaçlar ayrı raflarda depolanmalıdır. • Hastanede kullanılan ilaçlar için ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşim listelerioluşturulmalıdır.

50. HizmetKaliteStandartları RehberiMADDE 29-32