HISTORIA POWSZECHNA POWTÓRZENIE

1. HISTORIA POWSZECHNA POWTÓRZENIE Średniowiecze

2. ŚREDNIOWIECZE 476-1453 Wczesne średniowiecze: V – XI wiek; Rozkwit średniowiecza – XI – XIII wiek; Schyłek średniowiecza – XIV – XV w • 476 rok – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego – koniec starożytności i początek średniowiecza • Istnieje Cesarstwo Wschodnie – Konstantynopol (Bizancjum)

3. ŚREDNIOWIECZE 476-1453

4. ŚREDNIOWIECZE 476-1453 druga połowa VI wieku - absolutna władza cesarza Justyniana I Wielkiego – (kodyfikacja prawa, przyłączenie do cesarstwa Italii, cz. Hiszpanii i Afryki północnej) - styl bizantyjski: przepych, skomplikowany ceremoniał dworski, połączenie motywów greckich, rzymskich, wschodnich i arabskich, ikony, freski, mozaiki; zabytki: Kościół HagiaSophia (Mądrości Bożej)

5. 1054 rok – schizma wschodnia: rozłam w Kościele i powstanie wyznania prawosławnego spowodowane: • nieuznawaniem przez patriarchów zwierzchności papieża; • różnicami w obrzędach i kwestiach teologicznych;

7. - 1453 – zdobycie Konstantynopola przez Turków i koniec cesarstwa Bizantyjskiego

8. VII wiek – Powstanie imperium arabskiego od Indii do M. Śródziemnego, płn. Afryka i cz. Płw. Iberyjskiego

9. Państwo Franków • 732 r. – bitwa pod Poitiers – Karol Młot pokonuje Arabów i odzyskuje płd. Francję i Hiszpanię • 756 rok – na terenach odebranych Longobardom Pepin Krótki tworzy Państwo Kościelne i oddaje je papieżowi

10. Państwo Franków • 800 rok – Koronacja cesarska Karola Wielkiego • ujednolicenie miar i wag; - reforma szkolnictwa • szkoły kościelne uczące siedmiu sztuk wyzwolonych, • pismo – minuskuła karolińska; • renesans karoliński – ożywienie kultury i nauki, powrót do wzorców antycznych

11. Państwo Franków- Akwizgran

12. Państwo Franków • -843 rok – traktat w Verdun: • podział państwa Karola Wielkiego między wnuków: • Lotar – Królestwo Italii • Karol Łysy - Królestwo Francji; • Ludwik Niemiec – Pierwsza Rzesza Niemiecka

13. Pierwsza Rzesza Niemiecka • 962 rok – koronacja cesarska Ottona I • Otton III – koncepcja uniwersalistyczna – zjednoczenie chrześcijańskiej Europy pod rządami cesarza • kolejni cesarze: podbój Europy Wschodniej (Polska, Węgry) i rywalizacja z papiestwem – XI – XII wiek

14. Walka cesarza z papieżem o inwestyturę • spór Grzegorza VII z Henrykiem IV o inwestyturę duchownych • Pójść do Canossy – ukorzyć się • -1122 – konkordat w Wormacji – wyłączne prawo papieża do inwestytury (obsadzania urzędów kościelnych) • skutek: usamodzielnienie się władzy duchownej od świeckiej

15. Wyprawy krzyżowe -krucjaty • 1095 rok - synod w Clermont - apel papieża Urbana II do chrześcijan o odebranie Ziemi Świętej (Jerozolimy) Turkom • możliwość wzbogacenia się, zbawienia (wojna z niewiernymi) • 7 krucjat – XI – XII wiek • 1096 rok – pierwsza krucjata

16. Krucjaty

17. Skutki krucjat: • powstanie zakonów rycerskich (joannici, templariusze, krzyżacy); • utrata znaczenia przez Bizancjum, • rozwój handlu ze Wschodem (Lewant), napływ wschodnich obyczajów i techniki do Europy

18. Mongołowie - tatarzy • XII/XIII wiek – zjednoczenie plemion przez Temudżyna (Czyngis – chan) • imperium od Oceanu Spokojnego po Morze Czarne

19. Mongołowie - tatarzy • 1223– rozbicie armii ruskiej przez Mongołów nad Kałką; • 1241– atak na Węgry i Polskę - Legnica

20. Państwo Wielkomorawskie • IX wiek – działalność misjonarzy bizantyjskich Cyryla i Metodego (Msze w języku słowiańskim, alfabet – głagolica i cyrylica) • Chrzest Moraw

21. Węgrzy • najazdy Węgrów znad Dunaju na Europę: • 955 rok – klęska Węgrów na Lechowym Polu w bitwie z wojskiem Ottona I • osiedlenie się Węgrów na Nizinie Panońskiej i utworzenie Królestwa • 1001 r. - Stefan Wielki – chrzest i koronacja królewska

22. Potęga i kryzys papiestwa • XIII wiek – szczyt potęgi – papież Innocenty III uzyskuje decydujący wpływ na wybór cesarza • XIV wiek – król Francji Filip Piękny uzależnia od siebie papieży i zmusza ich do przeniesienia siedziby z Rzymu do Awinionu (70 lat „niewoli awiniońskiej papieży) • spory w Kościele, jednoczesne rządy kilku papieży naraz • 1414 – 1418 – sobór w Konstancji – próba zażegnania kryzysu i wybór jednego papieża

23. Epidemia dżumy połowa XIV wieku –początek zarazy: • śmierć 1/3 ludności Europy, • zastój w handlu, prześladowania Żydów jako winnych śmierci Jezusa „dance macabre” w sztuce

24. Wojna stuletnia • 1337 – 1453 – wojna stuletnia między Anglią a Francją (dążenia angielskiego króla Edwarda III do korony francuskiej) • obrona Orleanu (Joanna D’arc) • utrata znaczenia przez Anglię

25. Husytyzm • krytyka Kościoła – Jan Hus (Czechy) – hasła przetłumaczenia Biblii na język czeski i komunii dla wiernych pod dwiema postaciami – spalenie Husa na stosie (rozwój husytyzmu)

26. Kultura średniowiecza • Kultura uniwersalna – wspólna dla całej Europy Elementy wspólne 1. Hasło: memento mori – pamiętaj o śmierci; teocentryzm – Bóg i życie wieczne duszy w centrum zainteresowań 2. Dominująca rola chrześcijaństwa - papież i cesarz zwierzchnikami Europy 3. Łacina

27. Kultura średniowiecza Style architektoniczne: • romański (X – XIII wiek) małe, wąskie okna, kamienne niskie budowle, absydy, sklepienia kolebkowe, potem krzyżowe, na planie koła – rotundy - lub krzyża; charakter obronny); (Tower w Londynie)

28. Kultura średniowiecza • Style architektoniczne: gotycki(XIII – XV wiek) – strzeliste, ceglane budowle, przypory i filary, sklepienia gwiaździste i krzyżowo - żebrowe, duże okna z witrażami, rozety, ostre łuki, na planie krzyża z nawą główną i bocznymi – podkreślanie potęgi Boga) (Katedra Notre Dame w Paryżu)

29. Kultura średniowiecza Dzieła sztuki najczęściej anonimowe, na chwałę Boga: PietyMadonny

30. Kultura średniowiecza • miniatury (ilustracje ksiąg ze scenami biblijnymi); • inicjały– ozdobne pierwsze litery rozdziałów, • książki przepisywane ręcznie przez mnichów,

31. Kultura średniowiecza • Nauka podporządkowana religii: • Scholastyka – filozofia szkolna (Tomasz Akwinu) – każde twierdzenie naukowe trzeba udowodnić w oparciu o Biblię lub dzieła teologiczne albo antycznych myślicieli (Platon, Arystoteles); szkoły przyklasztorne;

32. Kultura średniowiecza System kształcenia na uniwersytetach (Bolonia, Paryż) siedem sztuk wyzwolonych: • Trivium: gramatyka (łacina) dialektyka (logiczne myślenie); retoryka (przemawianie); • Quadrivium – muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia • bakałarz –potem wydział prawa, medycyny lub teologii – doktor

33. Kultura średniowiecza Wzorce osobowe: • rycerz (Cyd, Roland, Lancelot – posłuszny władcy, walczący za wiarę i ojczyznę, opiekun słabszych)

34. Kultura średniowiecza Wzorce osobowe: • asceta (Szymon Słupnik, św. Aleksy – żyjący w umartwieniu, modlący się i poszczący, pokutujący)

35. Kultura średniowiecza Wzorce osobowe: • władca (Karol Wielki, król Artur, Ryszard Lwie Serce– chrześcijanin, odważny, troszczący się o poddanych)

36. Kultura średniowiecza Zakony: • VI wiek – benedyktyni – zasada „módl się i pracuj” – ora et labora (benedyktyńska praca – żmudna i wytrwała – przepisywanie ksiąg) • XII – cystersi – ubóstwo, milczenie w czasie pracy; ziołolecznictwo

37. Kultura średniowiecza XIII wiek – zakony żebracze: • franciszkanie(św. Franciszek z Asyżu – życie w zgodzie z naturą, ubóstwo; • dominikanie (św. Dominik Guzman – inkwizycja: zwalczanie ruchów heretyckich)

38. Kultura średniowiecza System feudalny zależności między seniorem (daje ziemie, zapewnia opiekę) a wasalem (posłuszny seniorowi, wspiera go zbrojnie i radą) (feudum – ziemia, lenno; inwestytura – symbol nadawanego lenna)

39. Kultura średniowiecza • Stany społeczne – grupy ludzi o podobnych prawach i obowiązkach: • duchowni, • rycerze, • mieszczanie, • chłopi

40. Kultura średniowiecza • System uprawy roli w średniowieczu TRÓJPOLÓWKA

41. Kultura średniowiecza Miasta lokowane na prawie lubeckim: zamiast rynku długa ulica targowa

42. Kultura średniowiecza Miastalokowane na prawie magdeburskim: prostokątny rynek, ulice pod kątem prostym

43. Kultura średniowiecza • Organizacja władzy w mieście: • wójt (władza zwierzchnia); • rada miejska (przedstawiciele patrycjatu); • ława miejska (sąd)

44. Podział stanu mieszczańskiego na: patrycjat (najbogatsi, zasiadają we władzach miasta);

45. Podział stanu mieszczańskiego na: • pospólstwo( kupcy, rzemieślnicy zrzeszeni w cechach)

46. Podział stanu mieszczańskiego na: • plebs(najubożsi, służba, żebracy, pracownicy najemni, margines)

47. Monarchia patrymonialna – władca jest właścicielem państwa i przekazuje je dziedzicznie • Monarchia stanowa – władca opiera swą władzę na stanach społecznych, które mu służą za ziemię i przywileje