Propozycja zmian w powiatowym systemie „ janosikowego ”

1. Propozycja zmian w powiatowym systemie „janosikowego”

2. Tło • Wśród ekspertów powszechna jest diagnoza o dysfunkcjonalności systemu dochodów komunalnych. ‚Janosikowe’ w dzisiejszej postaci to tylko jedna z wad tego systemu • Rząd poprzedniej kadencji zapowiadał radykalną zmianę systemu, której jednak nie zrealizował – jak należy się domyślać – z powodu kryzysu gospodarczego • Trudna sytuacja budżetu państwa uniemożliwia reformę systemu dochodów samorządów zachowującą zasadę, iż „nikt nie może na zmianach tracić”

3. Tło (2) • W trudnej sytuacji gospodarczej tracą przede wszystkim te samorządy, których dochody oparte są w większej mierze na źródłach podatkowych, a więc płatnicy ‚janosikowego’ • Samorządy, których dochody oparte są w większej mierze na dotacjach i subwencjach, nie ponoszą analogicznych skutków załamania się koniunktury • System ‚janosikowego’ dodatkowo pogłębia tę dysproporcję

4. Strategia (1) • Zmian wymaga cały system dochodów komunalnych • Wydaje się nam, że nie powinniśmy rezygnować z postulowania zmian o charakterze całościowym, w tym np. nowej konstrukcji systemu wyrównawczego • Wyznaczniki systemu wyrównawczego rozmijają się całkowicie z rzeczywistą sytuacją konkretnych samorządów

5. Przykład dysfunkcji systemu ‚janosikowego’

6. Przykład dysfunkcji kwot uzupełniających subwencji wyrównawczej

7. Strategia (2) • System ‚janosikowego’ chociaż stanowi jedynie o ok. 1,5% ogółu dochodów JST, przynosi tak negatywne skutki, że wymaga natychmiastowej reakcji • Tak więc musimy sformułować propozycje zmian interwencyjnych, nawet kosztem ich niedoskonałości czy tymczasowości • Proponujemy tylko to, co naszym zdaniem, można wprowadzić już teraz • Podstawowym celem obecnych propozycji nie jest zbudowanie idealnego systemu, ale zmniejszenie dolegliwości ‚ janosikowego’ dla samorządów, które system ten krzywdzi

8. Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (1) • Objęcie jednym systemem bardzo różnych jednostek, w tym powiatów i miast na prawach powiatu, mających różne potrzeby wydatkowe • Równoczesny brak podstawowych danych administracyjnych na temat powiatowych i gminnych dochodów miast na prawach powiatu • Wynikająca stąd trudność przeprowadzenia podstawowych analiz finansowych

9. Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (2) • Odniesienie operacji ‚janosikowego’ do dochodów stanowiących jedynie niewielką część ogółu dochodów • Dochody podatkowe stanowią jedynie kilkanaście procent ogółu dochodów jednostek powiatowych i rzeczywiste różnice w wysokości dochodów wyznaczane są przez inne źródła (subwencja oświatowa i dotacje)

10. Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (3) • Równoległe istnienie bardzo skutecznego systemu wyrównywania dochodów podatkowych – do 90% średniej krajowej powiatowych dochodów podatkowych – wyższego niż na poziomie gminnym i wojewódzkim • Najwyższe stawki obciążenia wpłatami – do 98% już ponad 125% średniej krajowej

11. Podstawowe fakty o „janosiku” Wysokość wpłaty z tytułu subwencji równoważącej 98% 95% 80% Wysokość wpłat powiatów 30% 25% 0% Wysokość wpłat gmin 0% 0% 20% 100 110 120 125 150 200 300 Wysokość dochodów w stosunku do średniej

12. Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (4) • Kierowanie wypłat subwencji równoważącej zasadniczo na wydatki drogowe • 30 % na drogi powiatowe • 30% na drogi w miastach na prawach powiatu • Niewielkie kwoty przeznaczane na inne wydatki (16%) • Znacząca część (24% całości) przeznaczona na korekty systemu, co powoduje martwy obieg pieniądza (ok. 1/3 środków wraca do płatników)

13. Nasze propozycje dotyczące poziomu powiatowego (1) • Przeniesienie na budżet państwa odpowiedzialności finansowej za podstawowe utrzymanie dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu (30% dzisiejszej powiatowej subwencji równoważącej). Zadanie to w istocie swojej jest zadaniem zleconym, a nie własnym, i nie powinno być finansowane z opodatkowania dochodów własnych powiatów

14. Wstępna propozycja nowego finansowania dróg w miastach (1) • Możliwym nowym źródłem finansowania utrzymania dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu mogłyby być środki dzisiejszej ‚rezerwy drogowej subwencji’ (art. 26 udjst) • Rezerwa ta wyniosła w 2012 r. 336 mln zł • Nasza wstępna propozycja nowelizacji udjst w tym zakresie zakłada przywrócenie instytucji części drogowej subwencji ogólnej, przeznaczonej jednak jedynie na finansowanie dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu

15. Wstępna propozycja nowego finansowania dróg w miastach (2) • Proponujemy zachować rezerwę z art. 26 na finansowanie przepraw promowych i zdefiniować nową subwencję drogową kwotowo w dzisiejszej wysokości środków przeznaczanych na finansowanie dróg w miastach na prawach powiatu • Nasza propozycja w tym zakresie wymaga uzgodnienia z innymi samorządami

16. Nasze propozycje dotyczące poziomu powiatowego (2) • Zasadnicze – o 50% - zmniejszenie wysokości wpłat (z nieco ponad 1 mld do nieco ponad 500 mln zł) • Utrzymanie dzisiejszej wysokości wypłat związanych z drogami powiatowymi i brakiem w powiecie urzędu pracy • Zmniejszenie o 50% wypłat związanych z wydatkami na rodziny zastępcze, ponieważ niedawne zmiany prawne przeniosły 50% kosztów na poziom gminny • Zmniejszenie o ok. 2/3 środków rezerwowanych na korekty systemu

17. Skutki dla powiatów Mazowsza

18. Skutki dla beneficjentów systemu • Zmiana sposobu finansowania dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu bez zmniejszenia poziomu finansowania • Zmniejszenie o 50% wypłat związanych z wydatkami na rodziny zastępcze (dotyczy 9% powiatowej subwencji równoważącej, czyli dzisiaj ok. 100 mln zł) • Utrzymanie poziomu pozostałych wypłat (drogi powiatowe, brak powiatowego urzędu pracy) • Radykalne obniżenie sztucznych przepływów finansowych dzięki zmniejszeniu o ok. 1/3 środków przeznaczonych na korekty systemowe (dzisiejszy tytuł 5. powiatowej subwencji równoważącej)

19. Zakres potrzebnych uzgodnień • Każdy z poziomów ‚janosikowego’ ma własną specyfikę, nie należy dążyć do sztucznego ujednolicania naszych propozycji • Dobrze byłoby jednak aby propozycje te były systemowo podobne

20. Zakres potrzebnych uzgodnień –propozycje (1) • W naszych propozycjach proponujemy jednolite zmniejszenie stawek wpłat przy zachowaniu dzisiejszych progów • Tylko taki wzór zmian przynosi równe ulgi dla płatników janosikowego • Wydaje się nam, iż w sytuacji pilnej interwencji, a nie całościowej zmiany systemu, jest to rozwiązanie najbardziej właściwe

21. Zakres potrzebnych uzgodnień –propozycje (2) • Zastanawiamy się, czy potrzebne są progi ostrożnościowe. Lepszym chyba rozwiązaniem jest takie sformułowanie podstawowej formuły wpłat, które nie prowadzi do wpłat przekraczających pewien poziom dochodów. Za taki poziom uważamy 30% dochodów podatkowych (to już jest spełnione na poziomie gminnym) • Nasza propozycja redukuje wpłaty powiatowe do analogicznego poziomu

22. Nasze sugestie dotyczące poziomu gminnego • Wpłaty na tym poziomie są najmniej dotkliwe • Wydaje się nam, że wystarczającą zmianą jest dostosowanie wysokości wpłat do kwot rzeczywiście rozdzielanych w ramach gminnej subwencji równoważącej, co powinno zmniejszyć wysokość wpłat – w zależności od roku – od 20 do 40% • Proponujemy konkretne zapisy nowelizujące ustawę o dochodach jst, zmniejszające proporcjonalnie wpłaty wszystkich płatników gminnych i nie zmieniające obecnych kwot gminnej subwencji równoważącej

23. Efekty naszej propozycji na poziomie gminnym w warunkach 2013 r. • Propozycja ta przyniosłaby w 2013 r. zniżkę wysokości wpłat gminnych o co najmniej 20,5% • W województwie mazowieckim wpłat dokonuje 26 gmin na łączną kwotę 363 mln zł • Nasza propozycja oznacza zmniejszenie tych wpłat o co najmniej ok. 76 mln zł, do poziomu ok. 286 mln zł

24. Efekt zmian (1)

25. Efekt zmian (2)

26. Efekt zmian (3)

27. Nasze sugestie dotyczące poziomu wojewódzkiego (1) • Wspieramy starania Marszałka Województwa Mazowieckiego i uważamy głos Województwa za decydujący w kwestii formułowania propozycji zmian ustawowych, gdyż jest ono jednostką najbardziej pokrzywdzoną przez dzisiejszy system • Sugerowalibyśmy zwrócenie uwagi na absurdalną formułę wyznaczania tzw. kwot uzupełniających subwencji wyrównawczej, należnych obecnie wszystkim 12 województwom o liczbie mieszkańców poniżej 3 mln. W 2013 r. przeznacza się na ten cel 364 552 782 zł.

28. Nasze sugestie dotyczące poziomu wojewódzkiego (2) • Podwyższenie stopy podstawowego wyrównania dochodów podatkowych z dzisiejszych 72% średniej do np. 90% średniej krajowej (kosztem kwot uzupełniających) pozwoliłoby merytorycznie uzasadnić radykalne obniżenie wpłat wojewódzkich