Divan Edebiyatı Şairleri

1. Divan Edebiyatı Şairleri

2. Nesimi(?-1404) • Bağdat doğumlu olan Nesimi için “Divan şiirinin Yunus Emre’si denilebilir. • Hurufilik tarikatının bir üyesi olan şair, şiir ve düşüncelerinin şeriata aykırı görünmesi yüzünden Halep’te derisi yüzülerek öldürülmüştür. • Düşüncelerini korkusuzca yaymaya çalışan Nesimi her tehlikeyi göze almış,sonunda inancının kurbanı olmuştur.ölümünden sonra özellikle Bektaşiler arasında kutsallaştırılmıştır. • Şiirlerini Azeri Türkçesiyle yazan Nesimi’de düzgün bir anlatım ve coşkun bir lirizm görülür. • Tuyuglarıyla tanınmış bir şairdir. • Farsça ve Türkçe yazılmış iki divanı vardır.

3. Şeyhi(1371?-1431?) • Kütahya doğumlu Şeyhi’nin asıl adı Yusuf Sinaneddin’dir. • İran’da tasavvuf ve tıp öğrenmiş,hekimlikte ün kazanmış Ankara’da Çelebi Sultan Mehmet’i tedavi etmiş,Çelebi Mehmet ona Tokuzlu köyünü tımar olarak vermiştir. • Tokuzlu köyüne giderken yolda tımarın eski sahiplerince soyulmuş,uğradığı felaketi,padişaha anlatmak için Har-name’sini yazmıştır. • Har-name 126 beyitlik küçük bir mesnevidir.Şair bu eserinde olmayacak hayaller peşinde elindekini de kaybeden,boynuz umarken kulaktan da olan bir eşeğin başına gelenleri anlatır. • Har-name hiciv edebiyatımızın en güzel örneklerindendir. • Divan şiirinin ortak malzemesini derli toplu ve başarılı kullanan ilk şairdir. • Şeyhinin divanı ve Hüsrev ü Şirin adlı bir mesnevisi vardır.

4. Ahmedi(1334-1413) • Ömrünün çoğunu Bursa’da geçiren sanatçı uzun yıllar divan katipliği yapmıştır. • 14.yüzyılın en büyük divan şairi sayılır. • Divan şiirinin kuruluşunda önemli rol oynayan sanatçı,tamamen din dışı konular işlemiştir. • Dili kendinden önce yetişen sanatçılarınkinden ağırdr. • Ahmedi’nin büyük bir Divan’ı ile İskendername ve Cemşid ü Hurşit adlı iki mesnevisi vardır.

5. Nef’i(1572-1635) • Asıl adı Ömer olan Nef’i,Erzurum’un Hasankale ilçesinde doğmuştur. • Kuvvetli bir medrese öğreniminden sonra 4.Murat’ın korumasında yaşamış; Vezir Bayram Paşa’yı hicvettiği için boğdurulmuş ve cesedi denize atılmştır. • Nef’i Divan şiirinin en büyük övgü ve yergi şairidir.Özellikle kaside türünde çok başarılıdır. • Saltanatları döneminde yaşadığı dört padişahtan en çok 4.Murat’a kaside yazmıştır.Devrinin devlet adamlarını ve şairlerini en sert biçimde eleştiren Nef’inin şiirinde dil ağır ve sanatlıdır. • Siham-ı Kaza adlı hiciv kitabı çok ünlüdür.Ayrıca Türkçe ve Farsça birer Divan’ı vardır.

6. Nabi(1642-1712) • Urfa’lı Yusuf Nabi,genç yaşta İstanbul’a gelmiş,yüksek bürokratların korunmasında uzun yıllar Halep’te yaşamış,önemli eserlerini burada yazmış bir sanatçıdır. • Nabi Divan edebiyatında “didaktik”şiirin en büyük ustasıdır.Onun şiirlerinde duygu ve hayalden çok düşünce vardır. • Şiirlerinde atasözlerinden yararlanan şairin rahat ve akıcı bir dili vardır. • Hayriyye adlı mesnevisinde oluna öğütler vermiş,deneyimlerini anlatmıştır.Hayrabad, şairin diğer bir mesnevisidir.Tuhfetü’l Harameyn adlı eserinde hac yolculuğunu,Sur-name’sinde ise 4.Mehmet’in şehzadeleri için yapılan sünnet düğününü konu etmiştir.

7. Şeyh Galip(1759-1789) • İstanbul doğumlu olan sanatçı,Mevlevi tarikatının üyesi olmuş,Galatasaray Mevlevihanesi’nde şeyhlik yapmıştır. • “Divan edebiyatının son büyük şairi”olarak değerlendirilir. • Nabi’nin Hayrabad adlı mesnevisinden daha güçlü bir eser yazabileceğini kanıtlamak için,ilahi aşka varmanın güçlüklerini anlattığı eseri Hüsnü Aşk’ı yazmıştır.Allegorik bir eserdir. • Şeyh Galip’te,bir çeşit sembolizm olan Sebk-i Hindi akımının etkileri görülür. • Sanatçının heceyle yazılmış bir türküsü de vardır.şiirlerini bir Divan’da toplamıştır.

8. Nedim(?-1730) • İstanbul doğumlu olan sanatçı,uzun yıllar müderrislik yapmış,Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın himayesini görmüş,Patrona Halil ayaklanması sırasında sarayın damından düşerek ölmüştür. • Lale devrinin zevk ve eğlence şairi olan Nedim,gazel ve şarkılarıyla ünlüdür. • Şiirlerinde tamamen din dışı konuları işlemiş;aşk,şarap,hayattan zevk alma…temalarını dile getirmiştir. • Şarkı türünün bulucusu ve en ünlü şairidir. • “Mahallileşme” akımının en güçlü temsilcisi olan şair,halk edebiyatından da etkilenmiş ve hece ölçüsüyle bir koşma yazmıştır. • Bir İtanbul şairi olan Nedim’in en ünlü eseri Divan’ıdır.

9. Fuzuli(1495?-1566) • Asıl adı Mehmet olan şair tüm yaşamını Irak topraklarında geçirmiştir. • Şah İsmail Bağdat’ı zaptedince ona Beng ü Bade mesnevisini takdim etmiş,Kanuni’nin Bağdat’ı fethi üzerine padişaha kasideler sunmuş,kendisine bağlanan 9 akçelik maaşı alamayınca ünlü Şikayet-name’sini yazmıştır.Şikayet-name,mektup türünde bir eserdir. • Divan şiirinin en lirik şairidir. • Leyla ile Mecnun adlı mesnevisinde ilahi aşkı dile getirmiş,gazel ve kasideleriyle tanınmıştır. • Şiirlerinde aşk acısından duyduğu mutluluğu dile getirmiştir. • Fuzuli,Hadikatüs Süeda adlı eserinde Kerbela olayını;Beng ü Bade adlı eserinde esrar ile şarap arasındaki bir tartışmayı anlatır. • “Su Kasidesi” en ünlü şiirlerinden biridir.

10. Baki(1526-1600) • İstanbul doğumlu olan Baki,uzun yıllar İstanbul medreselerinde hocalık;Edirne,Mekke,Medine ve İstanbul’da kadılık yapmıştır. • Divan şiirinin en büyük şairidir. • Tasavvuftan hiç etkilenmemiş,din dışı şiirler yazmıştır. • Şiirlerinin ana konuları aşk,eğlence ve tabiattır.Baki’ye göre insan dünya nimetlerinden zevk almayı bilmelidir. • Yaşadığı dönemde “Şairler Sultanı” ünvanıyla ünü Hindistan’a kadar ulaşmıştır. • Aruzu büyük ustalıkla kullanan şairin şiirlerindeki dil ağırdır;Arapça,Farsça sözcük ve tamlamalar ile yüklüdür. • Kanuni’nin ölümü üzerine terkib i Bent biçiminde yazdığı mersiye çok ünlüdür. • Türkçe bir Divan’ı vardır.

11. Bağdatlı Ruhi(?-1605) • Asıl adı Osman olan ve Bağdat’ta doğan şair,bir derviş gibi yaşamış,ömrünün sonlarına doğru yazdığı ”terkib i bent”iyle ün kazanmıştır. • “Terkib i bent”te dönemin insanlarını,ikiyüzlülüklerini,ahlakça düşük taraflarını eleştirmiştir.Bu nedenle birçok şair bu esere nazire yazmıştır.Terkib i bent,toplumsal bir eleştiri,bir hicivdir. • Eserlerinde dil sade ve sanatlardan uzaktır. • Tanzimat şairi Ziya Paşa,Bağdatlı Ruhi’yi “eşsiz bir şair” diye nitelemiş ve onun terkib-i bendine bir nazire yazmıştır. • Bağdatlı Ruhi’nin bir de Divan’ı vardır.

12. Süleyman Çelebi(?-1422) • Yaşamı çeşitli söylentilere dayanan Süleyman Çelebi,Yıldırım Bayezit devrinde Bursa’da imamlık yapmıştır. • Hazreti Muhammed’in diğer peygamberlerden üstün olduğunu ispatlamak amacıyla asıl adı Vesilet’ün Necat olan ünlü eseri “Mevlidi” mesnevi biçiminde yazmıştır. • Türk edebiyatında mevlit yazma çığırını o açmış;ancak yazılan mevlitlerden hiçbiri Süleyman Çelebi’ninki kadar ün kazanmıştır.

13. Necati(?-1509) • Ahmet Paşa’dan sonra 15.yüzyılın en ünlü Divan şairi olmuştur. • Çeşitli devlet kademelerinde çalışan Necati,Kastamonu’da iken yazdığı şiirleriyle tanınmıştır. • Şiirlerinde yerli motifler katmayı bilmiş;atasözleri ve deyimlerle şiirlerini süslemiş içten ve duygulu gazelleriyle ün kazanmıştır. • Necati’nin bir Divan’ı vardır.

14. Kadı Burhanettin(1344-1398) • Kayseri kadısının oğlu Kadı Burhanettin,serüven dolu bir yaşam sürmüş,kendiside kadılık yapmıştır. • 1831’de Sivas’ta tahta çıkıp 18 yıl Sivas sultanlığı yapmış;komşularıyla savaşmış,sonunda Sivas surları önünde başı kesilerek öldürülmüştür. • Kadı Burhanettin,çoğunu aruz,bir kısmını da hece ile yazdığı Türkçe şiirlerinde Azeri şivesini kullanmıştır. • Gazel ve tuyuglarıyla ünlüdür. • Arapça,Farsça şiirleri yanında Türkçe bir Divan’ı vardır

15. Katip Çelebi(1609-1657) • İstanbul doğumlu olan Katip Çelebi,uzun yıllar divan katipliği yapmış,çeşitli seferlere katılmış,İstanbul’da iyi bir öğrenim görmüştür. • Tarih,coğrafya,bibliyografi,toplumbilim alanlarında yazılmış güçlü eserleri vardır. • Cihannüma adlı coğrafya kitabında Japonya’da Irak sınırına kadar olan ülkelerin coğrafyasını,kısa tarihini,bitkiler ve hayvanlar dünyasını anlatır. • Fezleke’de 17.yüzyılın tarihsel olaylarını konu edinmiştir.Tuhfetü’l Kibar fi Esfari’l-Bihar’da Türk denizcilik tarihinden söz eder.Keşfü’z-Zünun,bibliyografya sözlüğüdür.Mizanü’l hak fi İhtiyari’l-Ahakk,adlı eserinde ise dönemin tartışma konularını aktarır. • Katip Çelebi’nin kimi eserlerinde Divan edebiyatının sade nesir,kimilerinde ise orta nesir özellikleri görülür.

16. Ali Şir Nevai(1441-1501) • Çağatay edebiyatının yitirdiği en büyük şairdir. • Şair,bilgin ve büyük bir devlet adamı olarak tanınmıştır. • Sanatıyla birçok Divan şairini etkileyen Ali Şir Nevai,çok bilinçli bir dil milliyetçisidir. • Muhakemet’ül Lügateyn adlı eserinde Türkçenin Farsçadan daha üstün olduğunu kanıtlamaya çalışmıştır. • Türkçe şiirlerini dört divanda,Farsça şiirlerini ise bir divanda toplamıştır. • Türk edebiyatının ilk şairler tezkiresi olan Mecalisü’n Nefais ‘i yazmıştır. • Mizanü’l Evzan adlı eserinde aruz ölçüsünü sistemleştirmeye çalışmıştır. • Hamsesi olan birkaç şairden biridir.

17. Ahmet Paşa(?-1497) • Fatih Sultan Mehmet’in sohbet arkadaşı,hocası ve veziridir. • Bir ara Fatih’in gazabına uğramış,vezirlik rütbesi alınmış ve hapsedilmiş ise de “Kerem” redifli kasidesiyle idamdan kurtulmuştur. • Gazel,kaside ve murabbalarıyla ün kazanan sanatçı,yüzyıllar boyunca Türk şairlerini etkilemiştir. • Dini-tasavvufi konularla ilgilenmiştir. • Tek eseri Türkçe yazdığı Divan’dır.

18. Sultan Veled(1226-1312) • Mevlana’nın oğludur. • Ömrü boyunca Mevlevilik tarikatını yaymaya çalışmıştır. • İbtida-name,İntiha-name,Rübab-name adlı Farsça üç mesnevisi vardır. • Sultan Veled,Türkçe şiirler de yazmış bir tasavvuf şairidir.

19. Hoca Dehhani(?-?) • 13.yüzyıl şairlerinden olan Hoca Dehhani Anadolu’da din dışı Divan şiirinin kurucusudur. • Horasan’dan Anadolu’ya gelerek Konya’da Selçuklu sarayına girmiş,3.Alaeddin Keykubad’ın emriyle Farsça bir “Selçuklu Şehnamesi” yazmıştır. • Anadolu’da din ve tasavvuf edebiyatının çok güçlü olduğu bir dönemde aşk ve şarap şiirleri yazan Dehhani,Divan şiirinin ilk temsilcisi sayılmaktadır. • Şairin,elimizde bir kasidesiyle dokuz gazeli geçmiştir.

20. Nesimi; Farsça ve Türkçe iki Divan • Şeyhi; Har-name,Hüsrev ü Şirin,Divan • Ahmedi; İskender-name,Cemşid ü Hurşid,Divan • Nef’i; Türkçe ve Farsça Divan,Siham ı Kaza • Nabi; Hayriyye,Hayrabat,Tuhfetü’l-Harameyn,Münşeat • Şeyh Galip; Divan,Hüsnü Aşk • Nedim; Şarkı ve gazeller,Divan • Fuzuli; Su Kasidesi,Leyla ile Mecnun,Beng ü Bade,Hadikatüs Süeda,Heft Cam,Ründ ü Zahid,Sıhhat ü Maraz,Divan,Şikayet-name • Baki; Divan,Kanuni Mersiyesi • Bağdatlı Ruhi; Divan,Terkibi Bent

21. Süleyman Çelebi; Mevlid(Vesiletün Necat) • Necati; Divan • Kadı Burhanettin; Gazel ve tuyuglar • Katip Çelebi; Keşfü’z-Zünun,Cihan-nüma,Fezleke,Takvimü’t Tevarih,Tuhfetü’l-Kibar,Fi Esfar-il Bihar,Nizanül Hak,Düstürü’l-Amel • Ali Şir Nevai; Muhakemetül Lügateyn,Mizanül Evzan,Leyla ile Mecnun,Ferhat ile Şirin • Ahmet Paşa; Divan,gazel,Şarkı ve Murabbalar • Sultan Veled; İbtida-name,İntiha-name,Rübab-name,Divan • Hoca Dehhani; Selçuklu Şehnamesi