Kara pozbawienia wolności i jej konsekwencje. Przestępczość powrotna.

1. Kara pozbawienia wolności i jej konsekwencje. Przestępczość powrotna.

2. Instytucja totalna Instytucja totalna wg Ervinga Goffmana Organizacja, która dla pewnej zbiorowości (grupy) jest miejscem długotrwałego odizolowania od społeczeństwa i pełnego podporządkowania rygorom regulującym wszystkie czynności życiowe „podopiecznych” Przykłady: więzienia, szpitale psychiatryczne, sierocińce, klasztory, garnizony wojskowe itp.

3. Instytucja totalna Pytanie zasadnicze: czy człowiek izolowany może zostać przygotowany/przywrócony do życia na wolności? Badania dowodzą destruktywnego wpływu izolacji na psychikę człowieka: wiele jego potrzeb, jako jednostki, jest stale niezaspokajanych, przeszkadza w wytworzeniu nawyków niezbędnych do życia w innych warunkach. 3

4. Instytucja totalna Cechy instytucji totalnych wg Ervinga Goffmana życie w grupie (wszystkie czynności codzienne odbywają się w grupie złożonej z tych samych osób) „dwuczłonowa struktura” (wyraźny podział na tych, którzy rządzą, i tych, którzy im podlegają, bez możliwości wpływania na warunki funkcjonowania; ta dychotomia i stosowane mechanizmy sprawiają, że strony postrzegają się negatywnie) Zob. eksperyment Ph. Zimbardo w Stanford Univ. http://www.prisonexp.org 4

5. Funkcje kary pozbawienia wolności – instytucje totalne „perspektywa instytucjonalna” (ogólny reżim postępowania, także harmonogram dnia, są uważane za konieczne z punktu widzenia celów, do jakich instytucja ta została stworzona) sankcje negatywne, jako narzędzie wykonywania władzy, mają charakter uniwersalny i globalny (za przewinienie w jednej sferze można ponieść karę w innej) 5

6. Instytucja totalna W instytucjach totalnych jednolite postępowanie z podopiecznymi ułatwiają następujące mechanizmy: Obnażanie (stripping, pozbawianie tożsamości) chodzi o obnażanie szerzej rozumiane, o pozbawienie wszystkiego, co stanowiło o dotychczasowej tożsamości człowieka ubiór imię/nazwisko (numer) prawo dopytywania o najintymniejsze sfery życia konieczność zwracania się z prośbą o pozwolenie wykonania elementarnej czynności „Skazani na Shawshank” TimRobbins i Morgan Freeman

7. Instytucja totalna Kontrola środków (generalnie kontrola informacji dotyczących więźnia, pacjenta, ale i instytucji) Ograniczenie ruchliwości (poruszanie się poza wyznaczoną strefą jest zabronione; życie toczy się na niewielkiej powierzchni) UWAGA na konflikt pomiędzy celami: sprawnego zarządzania i resocjalizacji

8. Problematyka kary pozbawienia wolności • Techniki radzenia sobie z dolegliwościami więzieniajako izolacji przymusowej (kryteria akceptacji porządku i sposobów ich realizacji): • zadomowienie(typowe dla recydywistów)- konwersja(konformizm) - zimna kalkulacja(niby-rytualizm) • wycofanie(odcięcie od otoczenia, zwrot ku sobie) • hamowanie(odcięcie się, dewaluacja przeszłości) • fiksacja (utrwalenie pewnych sposobów zachowania) • bunt(tu: przynależność do podkultury więziennej)

9. Problematyka kary pozbawienia wolności • Pojęcie prizonizacji (twórcą Donald Clemmer, The prison community), czyli asymilacji kultury więziennej, zwłaszcza nieformalnych norm subkultury (zespołu symboli i wartości określających odrębność danej grupy od innych) więziennej • Prizonizacja jest konsekwencją uczenia się specyficznych dla środowiska więźniów: • postaw (w konsekwencji zachowań) • zwyczajów • Sprzyja jej: recydywa, czas osadzenia, osobowość, związki ze światem zewn., akceptacja świata wewn.

10. Problematyka kary pozbawienia wolności • Funkcje prizonizacji: • z jednej strony łagodzi dolegliwości więzienia (bo oswaja z nim, daje poczucie bezpieczeństwa) • z drugiej strony – jest przejawem integracji ze strukturami nieformalnymi, działającymi na obrzeżach powszechnie obowiązującego systemu aksjonormatywnego, tym samym może prowadzić do akceptacji przestępczości przez utrwalanie norm i wzorów zachowań nagannych...

11. Psychiczne następstwa izolacji więziennej Stygmatyzacja:naznaczenie skazanego jako przestępcy (wyrok, osadzenie w zakładzie karnym) Standaryzacja:unifikacja, ujednolicenie skazanych - ubiór, posiadane przedmioty, harmonogram dnia, zasady poruszania się, widzenia (swoiste „odczłowieczenie” – zob. depersonalizacja) Degradacja (poniżanie, manipulowanie, naruszanie godności skazanych) Depersonalizacja(subiektywne odczucie, ale i zamierzone oddziaływanie oraz zmiana osobowości)

12. Problem resocjalizacji • Resocjalizacja to proces zindywidualizowanego oddziaływania, którego celem jest przynajmniej jurydyczna poprawa przestępcy • to cel minimum, którego osiągnięcie pozwala sprawcy po wyjściu z więzienia funkcjonować w zgodzie z obowiązującymi normami prawnymi • cel maksimum – sprawca, po wyjściu z zakładu karnego, respektuje nie tylko normy prawne, ale też moralne

13. Podkultura więzienna To rodzaj podkultury dewiacyjnej (cechującej się brakiem lub małym respektem dla wartości i norm uważanych poza więzieniem za pożądane)- utrudniającej proces resocjalizacji i stanowiącej kontrpropozycję dla zasad instytucji penitencjarnej Obejmuje (jak każda kultura): wartości, normy, wzory zachowania, sposoby komunikowania Ma charakter hierarchiczny i niejawny Zwana jest także „drugim życiem więziennym” lub „grypserą” (od języka tej podkultury)

14. Podkultura więzienna - funkcje • Zaspokajanie potrzeb więźniów: • bezpieczeństwa(chroni przed agresją więźniów i daje poczucie ochrony przed naciskami personelu więziennego) • stymulacji (urozmaica życie, dostarcza bodźców) • seksualnej(akceptuje przemoc seksualną) • agresji(zwłaszcza wobec więźniów spoza subkultury)

15. Podkultura więzienna • przynależności grupowej(w zastępstwie opuszczonych grup ze świata wolnościowego) • odrębności(podział na swoich i nie-swoich) • uznania i aprobaty • poczucia własnej wartości • posiadania (akceptuje i ułatwia przemyt dóbr, umożliwia integrującą praktykę dzielenia się) • wiedzy i zrozumienia(oswojenia i komunikacji)

16. Przejawy subkultury więziennej Nieformalny kodeks postępowania więźniów jawna opozycjado systemu więziennego promowanie siły fizycznej (i jej stosowanie), odwagi i przestępczego stylu życia, agresja zwalczanie osób nienależących do subkultury wykorzystywanie więźniówspoza podkultury solidarnośćgrupowa Podległość hierarchiczna Zasady komunikowania się (grypsera) Zachowaniasamoagresywne Tatuaż

17. Przeciwdziałanie podkulturze więziennej • Subkultura więzienna • utrudnia resocjalizację • ma wpływ kryminogenny • Można jej przeciwdziałać: • zmniejszając przeludnienie • rozpoznając i klasyfikując skazanych • podnosząc kwalifikacje personelu • urozmaicając formy aktywności więźniów

18. Przestępczość powrotna • Przestępca powrotny to osoba co najmniej raz skazana za popełnienie przestępstwa, która ponownie została skazana za przestępstwo popełnione po poprzednim skazaniu

19. Przestępczość powrotna • Recydywista to przestępca powrotny, który: • poprzednio został skazanyna karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne • odbył karę co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności (co najmniej roku, gdy mowa o tzw. recydywie kwalifikowanej, a więc w przypadku popełnienia tym razem przestępstwa cięższego gatunku – art. 64 par. 2 kk) • został skazany za popełnione w ciągu 5 latpo odbyciu kary przestępstwo podobne do tego, za które został skazany (przy recydywie kwalifikowanej – za przestępstwo określone w art. 64 par. 2 kk)

20. Przestępczość powrotna • Recydywista penitencjarny to osoba przynajmniej po raz drugi odbywająca karę pozbawienia wolności • Sprawca wielokrotnie karany to osoba skazana za przestępstwo co najmniej po raz czwarty

21. Alkohol a recydywa • Wyróżniamy: • Recydywistów o wczesnym początku karalności (alkoholizm pojawia się po rozpoczęciu „kariery przestępczej” lub równocześnie z nią) • Recydywistów o późnym początku karalności (alkohol jest problemem przed wstąpieniem na drogę przestępczą – może stanowić przyczynę zachowań przestępczych)

22. Przestępczość powrotna - przyczynyteorie pozytywistyczne antynaturalistyczne • pochodzenie z niskich warstw społecznych • niekorzystne warunki wychowawcze w domu rodzinnym (rozpad rodziny, negatywne wzorce postępowania) • niepowodzenia szkolne • nadużywanie alkoholu • naznaczenie wynikające z popełnienia przestępstwa i/lub skazania za nie • odrzucone, często nie znajdują akceptacji w zbiorowości innej niż przestępcza • stąd aktywność przestępcza

23. Przestępczość powrotna - przyczynyteorie pozytywistyczne antynaturalistyczne • wobec sprawcy zastosowano niewłaściwe (nieskuteczne) środki karne i/lub • pozostawiono go w kryminogennym środowisku społecznym • naznaczenie przyciąga uwagę agend kontroli społecznej i powoduje, że osoby skazane znajdują się pod szczególną kontrolą • łatwiej zatem wychwycić ponowne popełnienie przez nie przestępstwa, po czym skazać

24. Przestępczość powrotna - przyczynyteorie pozytywistyczne antynaturalistyczne • kara pozbawienia wolności uważana jest za bezskuteczną • postuluje się ograniczenie jej stosowania, zwłaszcza w przypadku młodocianych, i położenie nacisku na efektywną resocjalizację • kara pozbawienia wolności wręcz sprzyja ponownemu popełnianiu przestępstw • po odbyciu kary powrót do „zdrowego” układu społecznego bywa niemożliwy • to zwiększa prawdopodobieństwo powrotu do przestępczości