410 likes | 737 Views
SPECYFIKA PROBLEMÓW PSYCHICZNYCH PACJENTÓW W WIEKU STARSZYM DR N.MED. JUSTYNA PEŁKA-WYSIECKA Katedra i Klinika Psychiatrii PUM. NIE MA ZDROWIA BEZ ZDROWIA PSYCHICZNEGO. Cecha charakterystyczna zaburzeń psychicznych występujących w wieku podeszłym. przewaga problemów
E N D
SPECYFIKA PROBLEMÓW PSYCHICZNYCH PACJENTÓW W WIEKU STARSZYMDR N.MED. JUSTYNA PEŁKA-WYSIECKAKatedra i Klinika Psychiatrii PUM
Cecha charakterystyczna zaburzeń psychicznych występujących w wieku podeszłym przewaga problemów somatycznych i biologicznych nad psychologicznymi.
U 80% ludzi po 65 r.ż. pojawia się jedna lub więcej chorób somatycznych. Najczęściej są to nadciśnienie, zwyrodnienia kości i stawów, osteoporoza, zaćma, jaskra, nowotwory.
W ciągu ostatnich lat odnotowuje się znaczące zmniejszenie liczby chorób skracających długość życia np. liczba zgonów z powodu chorób naczyń mózgowych 105.8/100.000 w 1968r do 56.4/100.000 w 1994r. częstość występowania krwotoków wewnątrzmózgowych 23.5/100.000 do 8.3/100.000, zakrzepy tętnic mózgowych 30.2/100.000 do 6.1/100.000. (Katzman, 1997).
Obciążające czynniki psychologiczne negatywny bilans życia, izolacja społeczna, świadomość utraty pozycji społecznej, obawy przed zubożeniem materialnym
Problemy dotyczące procesu starzenia się • Samotność, utraty bliskich • Chroniczne choroby somatyczne • Spadek ogólnej odporności • Kumulacja wcześniejszych chorób, nałogów, urazów • Osłabienie funkcji wzroku i słuchu
Granice zainteresowań psychogeriatrii Problemy psychiczne ludzi w wieku podeszłym od 65. roku życia - rok przejścia na emeryturę, a więc od roku gwałtownej zmiany modelu życia i konieczności przebudowy celów oraz dobrania adekwatnych do tych celów środków.
Naturalne zmiany psychiki związane z wiekiem - zmniejszenie ilości zainteresowań- zasadniczość i sztywność poglądów - lęk przed wszystkim nowym i zmianami - osłabienie kojarzenia - zmiany wrażliwości uczuciowej, łatwe wzruszanie się - poczucie nieomylności (tzw. starcza mądrość) - skąpstwo
Naturalne zmiany psychiki związane z wiekiem - zbieranie przedmiotów bezużytecznych - lekceważenie nowych czasów i młodego pokolenia - drażliwość - skłonność do zamykania się w sobie - koncentracja na swoich dolegliwościach - poczucie niedopasowania i irytacji otaczającym światem.
Problemy zdrowotne: reakcje adaptacyjne do nowych warunków życia reakcje dekompensacyjneu osób, które nie potrafią odnaleźć nowych celów w życiu reakcje depresyjne i urojeniowe związane z nieprawidłową interpretacją nowych sytuacji życiowych narastająca niesprawność funkcji poznawczych, narastanie zaburzeń procesów fizjologicznych powodujących upośledzenie percepcji zmysłowej.
Zaburzenia psychiczne dotyczą 12-22% populacji powyżej 65 rż. Najczęstsze: otępienia, depresja, zaburzenia nerwicowe, uzależnienia.
OTĘPIENIE występuje głównie u osób w podeszłym wieku • dotyka4-5% osób > 65 roku życia • u ponad 40% osób > 80 roku życia • u ok. 10% pacjentów jest chorobą odwracalną
10 sygnałów ostrzegawczych • zaburzenia pamięci utrudniające codzienne funkcjonowanie • 2. trudności w wykonywaniu codziennych prac domowych • 3. zaburzenia językowe • 4. dezorientacja co do czasu i miejsca • 5. kłopoty w ocenie
10 sygnałów ostrzegawczych cd. 6. zaburzenia myślenia abstrakcyjnego 7. gubienie rzeczy 8. zmienny nastrój 9. zmiany osobowościowe 10. utrata inicjatywy
Otępienie - objawy • upośledzenie pamięci - rejestracji, przechowywania i przypominania informacji • upośledzenie zdolności myślenia i rozumienia oraz zmniejszenie wątków myślowych • upośledzenie funkcji wykonawczych • obniżenie kontroli nad emocjami, zachowaniem i motywacją do rozpoznania niezbędne utrzymywanie się objawów przez co najmniej 6 miesięcy
OTĘPIENIE - przyczyny Choroby zwyrodnieniowe mózgu (choroba Alzheimera, Parkinsona, Picka, Huntingtona) Nabyte choroby mózgu Naczyniopochodne Uszkodzenie pourazowe Guzy mózgu Wodogłowie normotensyjne Ch. Creuzfelda – Jakoba Inne potencjalnie odwracalne ch. mózgu metaboliczne, toksyczne, w przebiegu infekcji przewlekłej
Najczęstsze przyczyny otępienia • Choroba Alzheimera 50-55% • Otępienie naczyniowe 20% • Mieszane 15% • Otępienie pourazowe • Otępienie w przebiegu alkoholizmu • Choroba Parkinsona • Choroba Huntingtona
Stopień zaawansowania klinicznego otępienia wczesne –utrata pamięci świeżej, zdolności do uczenia się i zachowania nowych wiadomości,problemy językowe – szczególnie w znajdowaniu słów, wahania nastroju, zmiany osobowości, postepujące trudności w codziennej aktywności średnie – chory niezdolny do zapamiętania nowych wiadomości, wymaga pomocy przy kąpieli, jedzeniu, ubieraniu się, skłonny do wędrówek, drażliwy, wrogo nastawiony, nie współpracuje, agresywny fizycznie, dezorientacja w miejscu i czasie, często omamy, urojenia, zaburzenia nastroju. zawansowane –niezdolność do chodzenia i wszelkich codziennych czynności, nietrzymanie zwieraczy. Zupełna utrata pamięci. Niezdolni do połykania i jedzenia, ryzyko niedożywienia, aspiracyjnego zapalenia płuc, odleżyn. Często afazja, bulimia, apatia, rozhamowanie seksualne, krzyk.
OTĘPIENIE CZOŁOWO - SKRONIOWE • Dawniej określane mianem zespołu Picka, • W obrazie klinicznym dominują nasilone zmiany osobowości i kontaktów społecznych. • Wyraźne są również: utrata motywacji, rozhamowanie i zaburzenia koncentracji uwagi, częste zachowania stereotypowe. • U ok. 80% pacjentów stwierdza się utratę zainteresowań; deficyty poznawcze dotyczą myślenia abstrakcyjnego, planowania i umiejętności rozwiązywania problemów.
OTĘPIENIE Z CIAŁAMI LEWY’EGO • Stanowi 12-28% otępień • Przebieg - szybszy niż w chorobie Alzheimera • Częściej chorują mężczyźni - M:K = 1,5:1 • Objawy zespołu parkinsonowskiego • Nawracające omamy wzrokowe - bardzo plastyczne Objawy dodatkowe: powtarzające się upadki, omdlenia, nadwrażliwość na neuroleptyki, przemijające zaburzenia świadomości, usystematyzowane urojenia, omamy .
CHOROBA PARKINSONA • Uszkodzenie neuronów dopaminergicznych układu nigrostriatalnego = przewaga układu cholinergicznego • Objawy neurologiczne: • drżenie - rąk, głowy, tułowia • wzrost napięcia mięśniowego, hipokinezja • chód drobnymi krokami, brak współruchów • zaburzenia mowy, zaburzenia pisma, mikrografia • akatyzja • objawy wegetatywne (łojotok, ślinotok, potliwość)
CHOROBA PARKINSONA • ZABURZENIA PSYCHICZNE - OTĘPIENNE I CHARAKTEROLOGICZNE • Charakterystyczne: czyny impulsywne, duża drażliwość i nietrzymanie afektu • Często zaburzenia depresyjne i zespoły psychotyczne (zespoły urojeniowe i organiczne halucynozy) • Zaburzenia otępienne - o różnym stopniu nasilenia
Leczenie otępień • Edukacja rodziny i grupy wsparcia • Ochrona pacjenta przed zabłądzeniem • Farmakoterapia: leki nootropowe, inhibitory acetylocholinoesterazy, memantyna • Farmakoterapiatowarzyszących zab. psychotycznych/ lękowych/ pobudzenia: preferowane neuroleptyki atypowe • Leczenie towarzyszących zaburzeń depresyjnych • Zaburzenia snu: higiena snu, rytuały, oszczędne używanie leków
REAKCJA ŻAŁOBY faza alarmowa(reakcja na stres, zaburzenia wegetatywne, tachykardia) faza odrętwienia(faza emocjonalnego odizolowania) faza tęsknoty(refleksje dotyczące zmarłego, żal, cierpienie, także silny lęk) faza depresji i rozpaczy(obniżony lub drażliwy nastrój, anhedonia, utrata apetytu) faza powrotu do zdrowia i reorientacji (wraca apetyt, potrzeby seksualne, objawy somatyczne ustępują)
REAKCJA ŻAŁOBY Prawidłowa reakcja żałoby trwa 6 miesięcy. OBJAWY: Płacz, spadek masy ciała, osłabienie popędu płciowego, odosobnienie, bezsenność, upośledzenie koncentracji brak poczucia bezwartościowości Pozytywne działanie kontaktów społecznych
Depresja w chorobach neurologicznych częstość występowania Choroba Parkinsona 20-60% Udar mózgu 20-65% Padaczka 11-22% (32%) Stwardnienie rozsiane 20-50%
Depresje w wieku podeszłym Zaburzenia afektywne Depresje reaktywne Depresje w chorobach somatycznych Depresje w chorobach OUN Depresje jatrogenne
Cechy kliniczne depresji w wieku podeszłym Przewlekłość przebiegu Skargi na zaburzenia poznawcze Obecność chorób somatycznych / OUN Specyfika obrazu klinicznego
TYPOWE POSTACIE DEPRESJI W WIEKU STARSZYM Postać z urojeniamiiagitacją poleganapobudzeniuruchowymilęku z współistniejącymiurojeniami Postaćapatyczno-abuliczna kiedyprzeważautratachęciizainteresowańorazzwolnieniezarównoszybkościmyśleniajakiaktywnościruchowej.
SAMOBÓJSTWO Ryzyko samobójstwa w depresji u osób starszych jest dwarazywiększeniż w depresji u osób w wiekuprodukcyjnym! Depresjawiekupóźnegomusibyćleczonaprzezpsychiatrę.
Są dwie podstawowe wiadomościna temat depresji dobra– depresję można skutecznie leczyć zła– istnieje wysokie ryzyko nawrotu depresji nieleczonej!!!
„Leczenie długotrwałej choroby przy pomocy krótkotrwałej kuracji trzeba określić jako błąd w sztuce lekarskiej” Lancet 1992; 340; 700-701 – artykuł redakcyjny
Jakleczysiędepresjęwiekupodeszłego? Z powodustarzeniasięwątrobyinerek – narządówodpowiedzialnychzausuwanie z organizmulekówużywasięgeneralniemniejszychdawek. Zwykle jest to ½ dawkistosowanej u osób w wiekuprodukcyjnym.
Bezsenność definiujemy jako problemy z zaśnięciem lub utrzymaniem snu, podczas więcej niż 3 nocy w ciągu tygodnia przez okres dłuższy niż 1 miesiąc Zaburzenia snu muszą przy tym prowadzić do pogorszenia funkcjonowania w czasie dnia
Działania niepożądane benzodiazepin • Nadmierne uspokojenie • Senność, brak koncentracji, zła koordynacja, słabość mięśni, splątanie • Działanie to jest bardziej dokuczliwe u ludzi starszych i może przyczyniać się do upadków • Zaburzenia pamięci • Malejące zdolności poznawcze głównie z powodu braku koncentracji i skupienia myśli • Defekt pamięci epizodycznej • Pacjent nie pamięta najświeższych wydarzeń, ich kolejności czy okoliczności
Działania niepożądane benzodiazepin • Paradoksalny efekt pobudzający • Depresja • Działania niepożądane u osób starszych • Splątanie, amnezja, zaburzenia równowagi • „Pseudodemencja” (niesłusznie rozpoznawana jako AD) • Tolerancja