Naar een rationeel besluitvormingsproces

1. Naar een rationeel besluitvormingsproces 24 september 2010 Victoria Verlinden

2. Voorstelling • Doctoraat : “De hoeders van de wet - institutionele aspecten van het wetgevingsbeleid” • Analyse van wetgevingsproces • Nood aan open blik en interdisciplinaire aanpak

3. Doel • Beleidscultuur • “niet alleen regels en efficiëntie, maar ook • gewaardeerde maatschappelijke betrokkenheid • gedragenheid en • kwaliteit van het beleid” • Heeft impact op kwaliteit van beleid en regelgeving

4. Zelfde idee: Kwaliteit van regelgevingsproces kwaliteit van regelgeving • Nood aan wetgevingsbeleid • Regelgevingsproces weerspiegelt beleidscultuur! • Breder kader: is er sprake van een rationeel regelgevings-/besluitvormingsproces?

5. Wetgevingsbeleid in Vlaanderen? • Ontstaan jaren ’90 • Institutioneel kader jaren 2000 – nu • BBB • RIA • Dienst Wetsmatiging • Administratieve vereenvoudiging • Hervorming adviesradenstelsel (SAR’s) • Regelgevingsagenda (RIO) • Cellen wetskwaliteit • …

6. Recent: afslanking kabinetten • Vraag: werkt het? • Geeft RIA alternatieven voor wetgeving? • Wordt wetgeving beter verantwoord? • Zijn de SAR’s werkelijk gestroomlijnd? • Zorgt de RIO voor meer planning? • Vindt het Vlaams Parlement zijn slagkracht weer? • …

7. A. Een rationeel wetgevingsproces? • Vijf kernelementen: • Multidisciplinariteit • Centrale aansturing en politieke steun • Consultatie • Transparantie • Opleiding en vorming • Aftoetsen aan werkelijkheid

8. 1. Multidisciplinariteit • Wetgevingsproces met oog voor • juridische • taalkundige • socio-economische aspecten • Praktijk • Juridisch: te veel vs. te weinig • Taalkundig: probleem • Socio-economisch: te weinig

9. 2. Centrale aansturing en politieke steun • Structureel wetgevingsbeleid < steun in hoogste politieke middens • OESO: departementsoverschrijdend platform! • Praktijk • Dienst Wetsmatiging / RIA • Initiatieven lopen stuk op politiek wantrouwen

10. 3. Consultatie/participatie • Kernvoorwaarde voor verantwoord wetgevingsproces • Materiële democratische eisen (legitimiteit van regelgeving): • Openbaarheid • Inspraak • Belangenafweging • Motivering • Verantwoording

11. Consultatie/participatie • Doel: • uitbouwen draagvlak, • vergroten efficiëntie • vergemakkelijken handhaving • Consulatiebeleid: • doordachte, methodologisch correcte consultaties

12. Vlaanderen: 8 kenmerken van goede regelgeving • “onderbouwd en overlegd” • Praktijk in Vlaanderen: geformaliseerd via Strategische Adviesraden (SAR) • Voldoet participatie via SAR aan beginselen van behoorlijke consultatie?

13. Behoorlijk consulteren: Best practices (I) • Een open, evenwichtige maar afgebakende consultatie (?) 2. Consulteren doorheen het gehele proces, vanaf een vroege fase (Nee) 3. Een gepaste consultatietechniek (Nvt) 4. Een redelijke termijn (Nee) 5. Een lage drempel (Nvt)

14. Behoorlijk consulteren: Best practices (II) 6. Informatief, duidelijk en beknopt (?) 7. Transparant (Nee) 8. Feedback (Nee) 9. Inpassing in een consultatiebeleid (Nee) 10. Inpassing in een wetgevings- en evaluatiebeleid (Nee)

15. Conclusies SAR: • Niet tijdig • Niet genoeg tijd • Weinig open consultaties • Weinig impact en doorwerking • Dus: geen consultatiebeleid/behoorlijk consulteren in Vlaanderen!

16. 4. Transparantie • Democratische eis: • informatie en communicatie • Overzicht is cruciaal! • Bv. Draaiboek voor wetgeving • Bv. Regelgevingsagenda • Praktijk: haaks heersende politieke overtuiging dat (exclusieve) informatie macht betekent

17. RIA • Opzet is goed • Maar uitwerking pover • Vaak achteraf opgesteld • Weinig monitoring • Niet vaak gebruikt door parlement of adviesraden • Ook ex post evaluatie nodig!

18. Regelgevingsagenda • RIO (regelgeving in opmaak) • Voldoet niet • Vlaams Parlement: • Weinig parlementaire controle op Vlaamse Regering • Te weinig gebruik van RIA, adviezen SAR, adviezen Raad van State

19. 5. Opleiding en vorming • Niemand wordt geboren als opsteller van regelgeving • (Wetgevings)juristen • Rechtstaal • Socio-econmische kennis • Praktijk • Geen zin als men niet weet wie welke opleiding nodig heeft!

20. Conclusie: rationeelbesluitvormingsproces? • Vaststelling: het Vlaamse regelgevingsproces • is weinig multidisciplinair • is doordrongen van een politieke logica die geen verandering ambieert • honoreert consultatie/participatie niet voldoende • is weinig transparant • voorziet zelden in de juiste opleiding van actoren

21. Structureel probleem: waarom formaliteiten inbouwen als ze omzeild kunnen worden? • RIA via kabinetten • Schijnvoorstellen • Amendementen • Kwalificatie “strategische” uitvoeringsbesluiten • Monddood maken SAR door weinig tijd • Geen feedback (of enkel naar IKW)

22. De vloek van de verkeerde volgorde • Foute beleidscultuur: eerst beslissen, dan verantwoorden • Hangt samen met primaat van de politiek

23. B. Het “primaat van de politiek”? • Heersende politieke ratio: “het primaat van de politiek” wordt veel te ruim uitgelegd. • Het primaat van de politiek laat uiteraard toe om een keuze te maken uit alternatieven, maar dan wel op basis van redelijke argumenten! • Verantwoording vóór beslissing!

24. C. Oplossing? • Wetgevingsbeleid (taak voor Vlaamse Regering) • heeft impact op zowel wetgevingsproces als beleidscultuur • Structurele controlemomenten inbouwen vergroot waakzaamheid • Alles hangt samen: wetgevingsproces in geheel durven bekijken!

25. D. Vergelijking met het buitenland • Andere landen staan verder! • Nederland: Draaiboek, verantwoordelijke minister, consultatiecultuur, wetsevaluatie, Academie voor Wetgeving • Canada: website “Consulting with Canadians”, wetgevingsjuristen, simultaneous drafting • USA: Regelgevingsagenda • Zuid-Afrika: Law Commission • VK: consultatierichtlijnen • EU: Impact Assessment Board

26. E. Aanbevelingen • Conclusie: • Er is institutioneel potentieel… • …maar het moet anders georganiseerd worden om beter te renderen! • Hoe? Via wetgevingsbeleid • Eerste opdracht: inventariseren

27. Aanbeveling 1 – Ban het toeval! Zorg voor een wetgevings-, consultatie- en evaluatiebeleid Politieke steun noodzakelijk • Aanbeveling 2 – Stel een “Draaiboek voor de regelgeving” op • Aanbeveling 3 – Maak werk van een toegankelijke en uniforme regelgevingsagenda

28. Aanbeveling 4 – Doe meer met RIA! Verzamel meer gegevens en stel ze ter beschikking • Aanbeveling 5 – Overschat de jurist niet; introduceer wetgevingsjuristen en projectwerk • Aanbeveling 6 – Durf de positie van ministeriële kabinetten in vraag te stellen

29. Aanbeveling 7 – Richt een onafhankelijke wetsevaluator (“Law Commission”) op • Aanbeveling 8 – Laat de adviezen van SAR’s en van de afdeling wetgeving van de Raad van State beter renderen • Vroeger in proces? • Meer tijd voor belangrijke adviezen • Andere beleidscultuur: laat regering antwoorden op argumenten uit adviezen!

30. 5. Vragen, suggesties? • Meer info? • Mail: victoria.verlinden@ua.ac.be • ICW (Interuniversitair Centrum voor Wetgeving) www.centrumwetgeving.be