ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ

1. ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ

2. Öğretim ilkeleri, öğretim etkinliklerini planlama, uygulama ve değerlendirme aşamalarında, öğretim sürecinin başarısına olan katkılarından dolayı dikkate alınması gereken ölçülerdir.

3. Başlıca Öğretim ilkeleri şunlardır : 1- Öğrenciye Görelik : • Öğretim sürecinin düzenlenmesinde öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarının, fizyolojik ve psikolojik özelliklerinin, bireysel farklarının, hazır bulunuşluk düzeylerinin dikkate alınması gerekir. • Bu ilke “çocuğa görelik” ya da öğretimi “bireyselleştirme” olarakta açıklanabilir. • Ders, sınıfın ortalama seviyesine göre düzenlenir anlayışı gelenekseldir ve çağdaş yaklaşımlarda tercih edilmez. Çünkü çağdaş yaklaşımlara göre her öğrenci farklıdır ve bu farklılıklar dikkate alınmalıdır. • Özet olarak her öğrenciyi kendi düzeyinin üzerine çıkarmaya çalışmak, öğrenci düzeyinin dikkate alınması ile mümkündür.

4. 2- Bilinenden Bilinmeyene İlerleme : • Yeni öğrenilecek konularla önceden öğrenilen konular arasında bağ kurmak gerekir. Derse,önceki bilgilere hatırlatarak başlanmalıdır. • Bu hatırlatma yeni öğrenileceklerin çağrışımlarla daha kolay, daha çabuk ve daha doğru sonuçlara ulaşmasını sağlayacaktır. • Bu kolay ve çabuk öğrenme öğrencinin özgüveninin artmasına, cesaretle çalışmaya başlamasına ve başarıya ulaşmasına neden olacağı için eğitsel değeri yüksek olan bir ilkedir. • Bu ilkeyi uygulayan öğretmen yalnızca geçen dersi kalıcı hale getirmekle kalmayacak bunun yanında yeni derse de öğrencinin tam ilgisini çekecektir.

5. 3- Somuttan Soyuta Gitme : • Zihinsel gelişim somuttan soyuta doğru olduğu için öğretim sürecinde önce somut varlık ve olaylar, sonra soyut sembol ve kavramlar kullanılmalıdır. • İlköğretim kurumunda öğretime somut(yaşantılarla) eşya, görsel-işitsel araçlarla başlanılması, ilköğretimin sonuna doğru soyutta ( kavramlar) sembollerde yoğunlaştırılması, ortaöğretimde somut olay ve yaşantılara daha az zaman ayrılması zihinsel süreçlerle konunun öğretilmesi sağlanmalıdır. • Görsel işitsel araçlar ve özellikle bilgisayar teknolojisindeki son gelişmeler( bilgisayar destekli öğretim) bu ilkenin her öğretim kademesinde uygulanmasını kolaylaştırmıştır.

6. 4- Basitten Karmaşığa İlerleme : • İçerik sunulurken önce kolay ve basit konuları, sonra zor ve karmaşık konuları sunmak; etkinlikler yapılırken basitten karmaşığa doğru ilerlemek hem öğrenmeyi kolaylaştırır, hem de öğrencinin motivasyonunu artırarak başarma duygusunu arttırır. 5- Açıklık : • Öğretmenin iletişim sürecinde kullandığı dil, öğretim hedefleri, içerik ve kitaplar, değerlendirme soruları, açık seçik, anlaşılır ve anlamlı olmalıdır. • Öğrenmeyi kolaylaştırıcı olarak kullanılan materyaller, yapılan deneyler gibi etkinlikler açıklık ilkesinin uygulanması olarak değerlendirilebilir.

7. 6- Aktivite (Etkin Katılım) : • Bu ilke öğretimde öğrencinin aktif olmasını, bizzat kendisinin etkin olmasını, bilgileri kullanarak veya uygulayarak öğrenmesi gerektiğini ifade eder. • Günümüzde öğretim faaliyetlerinde sadece dinleyerek anlamaya çalışan öğrenci yerine, derse aktif olarak katılan, soru soran, inceleyen, bağlantılar kuran, sonuç ve genellemelere varan, görüşlerini ifade eden öğrenci istenmektedir. 7- Yakından Uzağa Gitme : • İçeriğin sunulmasında öğrencinin doğal ve sosyal olarak en yakın çevresinden uzağa doğru gidilmelidir. • Evrensel ve genel konuların başlangıcının en yakın çevreden alınması yavaş yavaş daha uzak örneklere, problemlere geçilmesi kastedilmektedir.

8. 8- Ekonomiklik : • Etkinlikler en az zaman, emek ve enerji sarf edilerek, en yüksek verim elde edilecek şekilde düzenlenmelidir. • Öğretimde ekonomiklik ilkesine uymak için öğretim etkinlikleri yıllık ünite ders planları gibi planlanmalıdır. 9- Yaşama yakınlık (Hayatilik) : • Okul ve öğretim ortamı hayattan kopuk, yapay bir ortam olmamalı; hayata yakın, oradaki gerçeklikten uzak olmayan, öğrencinin günlük yaşamda kullanabileceği ve yararlanabileceği türden olmalıdır. • İçerik ve etkinliklerdeki örnekler yaşamın içinden seçilmelidir. Böylece öğrenci, öğrendiği bilgileri hayata atıldığında kullanabilir, sorunlarını çözebilir.

9. 10- Bütünlük : • Öğretim sürecinde öğrencinin fiziksel, sosyal ve psikolojik tüm yönlerden gelişimi amaçlanmalıdır. • Ayrıca sunulan bilgiler birbirini destekleyici olmalı, bütünlük taşımalı. 11- Aktüalite (Güncellik) : • Öğrenciye eğitim son bilgiler verilmeli, geçerliliğini kaybetmiş, ülke ve dünyadaki gelişmelerle paralelliğini kaybetmiş bilgiler sunulmamalıdır. • Günümüzde bilimsel alanda ve konu alanlarında sürekli yeni gelişmeler oluştuğu için ders içerikleri bunlara uygun hazırlanmalıdır.

10. 12- Sosyallik ( Otoriteye itaat ve Özgürlük) : • Bireyin sosyalleşmesini sağlamak eğitimin önemli amaçlarından biridir. Bu sosyalleşme sürecinde kurallara uymayı öğrenme de vardır ve bu süreç otoriteye itaat ilkesi ile açıklanabilir. • Bunun yanında eğitim öğretim faaliyetlerinde çocuğun kendi kararlarını verebilme, kendi kendine yönetme, kritik durumlarda özgür kalabilme ve sorumluluğu üzerine alma özelliği de kazandırılmalıdır. 13- Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması : • Öğretimin amacı, bireylere seçilmiş bir takım bilgi ve becerilerin öğretilmesi ve onlara tarafından da diğer birey ve gruplara öğretilmesini sağlamaktır. • Geçi bilgi ve becerilerin unutulmaması ve bozulmadan gelecek nesillere aktarılması kitap, ses ve görüntü kayır ortamları sayesinde güvence altına alınmıştır ama bu bilgi ve becerilerin yeni yetişen gençlerin beyinlerine ve bedenlerine yerleştirilmesi gerekir.

11. Başlıca Öğretim ilkeleri şunlardır : 1- Öğrenciye Görelik : 2- Bilinenden Bilinmeyene İlerleme : 3- Somuttan Soyuta Gitme : 4- Basitten Karmaşığa İlerleme : 5- Açıklık : 6- Aktivite (Etkin Katılım) : 7- Yakından Uzağa Gitme : 8- Ekonomiklik : 9- Yaşama yakınlık (Hayatilik) : 10- Bütünlük : 11- Aktüalite (Güncellik) : 12- Sosyallik ( Otoriteye itaat ve Özgürlük) : 13- Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması :

12. ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

13. Öğretim yöntemleri, bir dersin veya konunun öğretilmesi için seçilen ve izlenen düzenli yoldur. Yöntem seçimini etkileyen faktörler şunlardır : • Hedeflerin alanı ve düzeyi • Öğrencilerin hazır bulunuşluluk düzeyi • Öğrenme ortamının yapısı, öğrenci sayısı, derslik büyüklüğü • İçeriğin yapısı • Süre ve maliyet • Yöntemin kullanım kolaylığı • Öğretmenin yöntem hakkındaki bilgiler, yatkınlığı

15. Başlıca Öğretim yöntemleri : 1. Anlatım Yöntemi 2. Tartışma Yöntemi 3. Örnek Olay Yöntemi 4. Problem Çözme Yöntemi 5. Gösterip Yaptırma Yöntemi 6. ProjeYöntemi 7. Bireysel Çalışma Yöntemi

16. 1- Anlatım Yöntemi : A- Anlatım Yöntemi kullanılırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar : • Hedefler ve ana noktalar açıkça belirtilmelidir. • Anlatılacak konuya ilişkin bir plan yapılmalı • Sunum adım adım yapılmalıdır. • Öğrencilerin öğrenmeleri kontrol edilmelidir. B- Özellikleri : • Öğretmen merkezlidir. • Aynı anda ve kısa sürede çok sayıda kişiye çok bilgi aktarılır. • Dinleyenler konuyla ilgili organize görüş kazanır. • İşiterek öğrenme temellidir. • Öğrencilere dinleme alışkanlığı kazandırır, öğrencilerin not alma becerilerini geliştirir.

17. C- Yararları : • Açıklama yapmak için uygun bir yöntemdir. • Öğretmen dersin hızını kendi ayarlayabilir. • Öğrencilerin kontrolü kolaydır. • Aynı anda çok sayıda öğrenciye çok bilgi verilebildiği için ekonomiktir. • Öğrencilerin düzeyine göre kolaylaştırılıp zorlaştırılabilir, kısaltılıp uzatılabilir. • Öğretim sürecinde konuya ekleme ve çıkartma yapılabilir. • Bilgilerin derli toplu sunulmasını sağlar.

18. D- Sınırlılıkları : • Öğrenci etkin değil pasiftir. • Öğrenci ilgisi kolay dağılabilir. • Dersin hızı her öğrencinin gereksinimine aynı düzeyde yanıt vermeyebilir. • Kalabalık sınıflarda öğretmenin dönüt ve düzeltme yapması zordur. Bu da bazı öğrencilerin yanlış öğrenmesine neden olabilir. • Psikomotor ve uygulamalı aktivite gerektiren öğrenmelerde kullanılmaz. • İşiterek öğrenmede güçlük çeken öğrenciler için uygun değildir.

19. 2- Tartışma Yöntemi : A- Etkili Tartışmaların Planlanması ve Uygulanması Konusunda Alınacak Önlemler • Tartışmanın amacı sorularla yapılandırılmalı ve hangi hedefleri gerçekleştirmek için yapıldığı belirlenmelidir. • Öğrencilerin ön koşul öğrenmeleri, hazır bulunuşlulukları, deneyimleri ve gelişim düzeyleri dikkate alınmalıdır. • Öğretmen konulara önceden hazırlanmalı ve çalışmalıdır. • Öğrenciyi cesaretlendirici ve destekleyici bir sınıf ortamı hazırlanmalıdır. • Ortam gerginleştiği zamanlarda yumuşatılmaya çalışılmalıdır.

20. A- Özellikleri : • Öğretmen öğrenci etkileşimi söz konusudur. • Öğrencilere geçmiş yaşantılarından örnekler vermesi için olanak sağlar. • Öğrencilerin bir konu üzerinde kendi düşüncelerini söylemesi ve yorum yapmasını sağlar. • Analiz, sentez ve değerlendirme gücü kazandırır. • Görüşlerin incelenmesini ve daha önceki öğretilenlerle ilişki kurmayı sağlar. • İşiterek ve söyleyerek öğrenme temellidir.

21. B- Yararları : • Öğrencilere demokratik tutum kazandırır. • Öğrencilere birbirlerinin deneyimlerinden yararlanma olanağı sağlar. • Dil becerilerini geliştirir, dinleme alışkanlığı kazandırır. • Kendini ifade etme gücünü geliştirir. C- Sınırlılıkları : • Zaman alıcıdır. • Hedef dışına çıkma ve konunun dağılma olasılığı vardır. • Ortam gerginleşebilir.

22. D- Tartışma Çeşitleri : I. Münazara : Bir konuda zıt görüşleri savunan iki farklı grup oluşturulur ve her grup kendi görüşünü belli zaman dilimleri içinde tarafsız bir dinleyici gruba anlatır. Kendi tarafının görüşlerini doğru, diğer tarafın görüşlerini yanlış göstermek amaçtır. Tartışmacıları çeşitli yönlerden değerlendiren ve kazanan tarafı açıklamaya yetkili bir jüri vardır. II. Sempozyum : Önceden belirlenmiş ve yazılı olarak tartışmaya katılacaklara duyurulmuş bir konu üzerinde, uzman kişiler tarafından konunun değişik yönlerinin genelde 15 dakikalık bildirilerle sunulmasıdır. Sempozyum sırasında tebliğler üzerinde tartışma olmaz.

23. III. Panel : Bir başkanla birlikte 3-5 kişiden oluşan konunun uzmanlarının, konuyu derinlemesine işlemesidir. Buradaki tartışmalar, herkesin konuyu çeşitli açılardan derinlemesine ele almaları ve samimi bir havada tartışmaları şeklinde olur. Öğrenciler iyi bir ön hazırlıktan sonra bir uzman bilgisi ile tartışma yapmalıdırlar. Panel grubu münazara gruplarında olduğu gibi farklı masalarda değil tek masada oturur. IV. Zıt Panel : Kısmen tartışılmış, ancak tam anlamıyla açıklığa kavuşmamış konuların işlenmesi için uygun bir tartışma tekniğidir. Uyguluma sırasında bir lider seçilir. Daha sonra sınıf ikiye ayrılır Sınıfın bir yarısı soru sorar diğer yarısı cevap verir. Soru soran grup soruları hazırlar, cevap verecek grupsa sorulması muhtemel olan soruları düşünerek cevapları hazırlamaya çalışır.

24. V. Kollegyum : Panelle büyük benzerlik gösteren bir tekniktir. Ancak bu teknikte bir değil, iki panel grubu vardır. Birinci panel grubu uzman kişilerden, ikinci panel grubu ise öğrencilerden oluşur. Öğrencilerden oluşan grup konuyu sunar ve uzmanlardan oluşan gruba sorularını yöneltir. Uzmanlar bu soruları yanıtlar. Dinleyiciler kaynak kişilerden oluşan gruba sorularını sorar ve yanıt alır. VI .Forum : Dinleyici grubun uzman gruba soru sorması, uzmanların bu soruları yanıtlamasıyla gerçekleşir. Dinleyiciler soru sorabilirler ve zaman zaman da ilgili konuya ilişkin açıklma yapma fırsatı bulabilirler.

25. VII. Açık Oturum : Katılımcılar konu üzerinde çeşitli defalar söz alarak konuşabildikleri bu tartışma tekniğinde bildiri gibi sunular yoktur. Tüm sınıfla yapılabilir. Konuşmalar belli bir sıraya göre değil yöneten kişinin terciğine göre gerçekleşir. VIII. Beyin Fırtınası : Belli bir problemi çözmede herkesin buluş yapma ve hayal gücünden faydalanmak için uygulanan bir tekniktir. IX. Çember : Bir başkan, bir sekreter ve bir süre ayarlayıcısı belirlenerek en fazla 15 kişilik bir grubun çember şeklinde oturduğu , başkanın sağından başlayarak üyelere birer dakikalık söz verildiği, sekreterin not aldığı bir küçük tartışma tekniğidir. Öğrenciler iç içe iki çember oluşturacak biçimde oturularak gerçekleştirilirse buna akvaryum denir.

26. X. Kısa süreli tartışma Grupları (Vızıltı Grupları) : Grupların öğrenci sayısı kadar dakika konuşma yapmasıyla gerçekleşir. Bu teknikte çok büyük grupların oluşturulması uygun değildir. XI. Fikir Taraması : Belli bir konuda 4-9 kişilik grupların kendi arasında bir fikir taraması yapmasıdır. Dersin herhangi bir noktasında, sınıfa canlılık getirmek için herhangi bir konuda kısa süreli fikir taraması yaptırılabilir. XII. Seminer : Daha çok lisansüstü eğitimde kullanılan bir tartışma tekniğidir. Bir kişinin yada bir grubun bir konuda ön çalışmalar yapıp bunu dinleyici kitlesinin önünde etkileşimli bir biçimde sunmasıdır. XIII. Workshop (Çalıştay Yöntemi): Konusunda uzmanlaşmış bireylerin tartışarak, sorunların çözüm yollarını bulmalarını sağlamaya hizmet eden bir tartışma tekniğidir. Bu yöntemin hedefi bütün birikimlerin yansıtıldığı ortak bir ekip görüşmesi oluşturmaktır.

27. 3- Örnek Olay Yöntemi : A- Özellikleri : • Öğrenci merkezlidir. • Öğrenciler öğrendiklerini, bildiklerini ve kavradıklarını gerçek bir durumda kullanma ve uygulama şansı bulurlar. • Bir problemi çözmeyi öğretir. • Görerek, işiterek ve söyleyerek öğrenmeye olanak tanır. B- Yararları : • Öğrencilerin öğrendiklerini kullanabilmesini sağlar . • Öğrencilerde eleştirel düşünme, problem çözme ve karar verme becerisini geliştirir. • Öğrencilerin çevrelerine karşı duyarlılıkları gelişir.

28. C- Sınırlılıkları : • Dersin hedefleri çerçevesi dışına çıkılabilir. • Öğrenciler temel bilgilere sahip değilse çözüm üretemezler. • Kalabalık gruplarda etkili olarak kullanılamaz.

29. 4- Gösterip Yaptırma Yöntemi : A- Özellikleri : • İşlemin uygulanmasını, bir araç gerecin çalıştırılmasını gösterme ve açıklama öğretmen merkezli; alıştırma ve uygulama yapma işlemi öğrenci merkezlidir. • Daha çok psikomotor becerilerin ve uygulama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında etkilidir. B- Yararları : • Yaparak yaşayarak öğrenme temelli olduğun için kalıcı öğrenmeler gerçekleşir. • Öğrenciler birçok duyu organını kullanma olanağı bulur. Bu nedenle etkili öğrenmeler gerçekleşir. • Psikomotor becerilerin ve uygulama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında en uygun yöntemdir.

30. C- Sınırlılıkları : • Çoğu zaman araç-gereç kullanımı zorunludur. • Maliyetlidir. • Zaman alıcıdır. • Her bir öğrencinin uygulama yapması gerektiğinden kalabalık gruplarda kullanılmaz.

31. 5- Problem Çözme Yöntemi : Problem çözme aşamaları : • Problemin farkına varma • Problemi tanımlama • Problemin çözüm seçeneklerini belirleme • Veri toplama • Verileri değerlendirme • Genellemelere ve sonuçlara ulaşma

32. A- Özellikleri : • Öğrenci merkezlidir. • Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir. • Üst düzey düşünme becerilerini ve davranışlarını kazandırır. • Yaparak yaşayarak öğrenme temellidir. B- Yararları : • Öğrencide ilgi ve güdülenmeyi arttırır. • Uygulama, analiz, sentez, değerlendirme düzeyindeki davranışların kazandırılmasında en etkili yöntemlerden biridir. • Öğrencilere kavram ve ilkeleri keşfetme olanağı sağlar. • Problem çözme, eleştirel, yaratıcı, analitik düşünme gibi üst düzey düşünme becerilerini kazandırır. • Problem çözme, araştırma, sorgulama, kaynaklara ulaşma, iyi iletişim, grupla çalışma, sorumluluk alma ve yerine getirme becerilerini geliştirir.

33. C- Sınırlılıkları : • Temel bilgiler ve kavramlar iyi öğrenilmemişse kavranmamışsa uygulanamaz. • Öğrencinin araştırması için zamana ihtiyacı vardır. • Öğrencinin ilgisi ve merakı sürekli uyanık tutulamamışsa etkili olarak uygulanamaz.

34. 6- Proje Yöntemi : A- Özellikleri : • Sınıf içinde ve dışında yürütülür. • Öğrenciler bireysel ya da gruplar halinde kendi ilgi ve isteklerine göre konu seçerler. • Öğretmenin rehberliğinde serbest çalışmalar yapılır. • Araştırma, iş birliği içinde çalışma ve üst düzey düşünme becerilerini geliştirir. B- Yararları : • Bireysel ve özellikle grupla çalışma alışkanlığı kazandırır. • Öğrencilerin ilgi ve güdülenmesini arttırır. • Öğrenciler öğrenme etkinliğine aktif olarak katılırlar. • Projede öğrenciler, araştırma yapmayı, kaynaklara ulaşmayı, insanlarla iyi iletişim kurmayı, bir arada çalışmayı, bilgiyi paylaşmayı, sorumluluk almayı ve sorumluluklarını yerine getirmeyi öğrenirler. • öğretim teknolojisinin, bilgisayar kullanımına dönük bilgi ve becerilerin gelişmesini sağlar.

35. C- Sınırlılıkları : • Öğretmenin işini ve sorumluluğunu arttırır. Çünkü yönetilmesi ve yürütülmesi güçtür. • Konudan sapma ve dağılma gözlenebilir.

36. 7- Bireysel Çalışma : A- Özellikleri : • Öğrenci merkezlidir. • Yaparak yaşayarak öğrenme temellidir. • Öğrenciler öğrenme durumlarını kendilerine göre ayarlar. • Öğretim öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve yetenekelrine uygun olarak gerçekleşir. B- Yararları : • En önemli yararı bireyin kendi öğrenme yoluna, stiline ve biçimine uygun ortam hazırlayabilmesidir. C- Sınırlılıkları : • Hedeften sapılma ihtimalinin yüksek olmasıdır.