Euthanasie: Schuivende panelen?

1. Euthanasie: Schuivende panelen? • Probleemstelling: dreigende normalisering? • Achtergronden • Ontwikkelingen • Beschouwing • Conclusie?

2. Medische beslissingen rond het levenseinde • Euthanasie: opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene op diens uitdrukkelijke verzoek • Hulp bij zelfdoding: opzettelijk voorschrijven of verstrekken van middelen waarmee de betrokkene zelf het leven kan beëindigen • Levensbeëindigend handelen zonder uitdrukkelijk verzoek van de patiënt (13)

3. Medische beslissingen rond het levenseinde • Intensivering van pijn- of symptoombestrijding met bespoediging van het levenseinde als mogelijk gevolg • Niet-instellen of staken van een potentieel levensverlengende behandeling

4. Cijfers euthanasie / H bij Z 2010 • Totaal aantal verzoeken: 6,7% • Niet uitgevoerd: 3,7% • Euthanasie: 2,8% • Hulp bij zelfdoding: 0,1% • Trend: lichte stijging • PM: stijging zet flink door

5. Pin- of symptoombestrijding met levensbekortend (neven)effect • Als percentage van sterfgevallen: 36% • Huisartsen 42% • Specialisten ouderengeneeskunde 32% • Specialisten NAO 26% • Trend: forse stijging • PM: Palliatieve sedatie

6. Afzien van levensverlengende behandeling • Als percentage van sterfgevallen: 18% • Huisartsen 22% • Specialisten ouderengeneeskunde 27% • Specialisten NAO 47% • Trend:stabiel

7. Palliatieve sedatie • Als percentage van sterfgevallen: 11% • Huisartsen 43% • Specialisten ouderengeneeskunde 16% • Specialisten NAO 41% • Trend: forse stijging

8. Levensbeëindiging door patiënt zelf (nieuw in 2010) • Als percentage van sterfgevallen: 1,7 % • Staken eten en drinken 0,4% • Zelfgespaarde middelen 0,2% • Overige 0,9% • PM: gewelddadig karaker overige middelen

9. Hoofdaandoening (totaal) • Kanker 79 % (31) • Hart- en vaatziekten 4% (22) • Anders /onbekend 17% (47) • PM: • Neurodegeneratieve aandoeningen (ALS; MS) - COPD

10. Leeftijd E en H bij Z (totaal) • 0-64 jaar: 35 (19) • 64-79 jaar: 41(31) • 80 + jaar: 24 (51) • Trend: stabiel

11. Termijn levensverkorting • Minder dan een week: 41% • Een tot vier weken: 38% • Meer dan vier weken: 21 % • Trend: langer

12. Specialisme (niet-)uitvoerder E en H bij Z Niet uitgevoerd Huisarts: 71 % Specialist ouderengeneeskunde: 15 % Specialist NAO: 13 % • Huisarts: 88 / 95 % • Specialist ouderengeneeskunde: 3 / 0 % • Specialist NAO: 9 / 5

13. Redenen niet-uitvoering: huisarts, ouderenarts, specialist NAO • Patiënt overleed tevoren 46% 18% 61% • Niet conform eisen volgens arts: 33% 52% 31% - geen weloverwogen verzoek 12% 37% 13% - lijden was niet ondraaglijk 24% 23% 27% - lijden was niet uitzichtloos 6% 7% 9% - geen vrijwillig verzoek 1% 0% 0% • Patiënt trok verzoek in 15% 13% 4% • Persoonlijke principiële bezwaren: 4% 14% 0%

14. Belangrijkste uitvoeringsreden • Verzoek of wens van de patiënt 85% • Er was geen uitzicht op verbetering 82% • Geen zinvolle behandeling mogelijk 73% • (Ernstige) symptomen (excl. pijn) 63% • Verlies van waardigheid 61% • Verwacht lijden van de patiënt 50% • (Ernstige) pijn 49% • Verdere behandeling was te belastend 15% • Verzoek of wens van de familie 14%

15. Euthanasie tot dusverre • Uitzonderlijk karakter • ‘Nee, tenzij’-principe • Zeer specifieke groepen patiënten • Beperkte aantallen • Beperkte frequentie per arts

16. Criteria strafuitsluiting • Het verzoek is vrijwillig en weloverwogen • De patiënt lijdt ondraaglijk en uitzichtloos • De patiënt is voorgelicht over zijn situatie en vooruitzichten • Arts en patiënt hebben de overtuiging dat er geen redelijke andere oplossing is • De arts heeft tenminste één andere onafhankelijke arts geraadpleegd • De arts voert de levensbeëindiging zorgvuldig uit

17. Medische grondslag en laatste redmiddel • Associatie met levensbedreigende aandoeningen of terminale patiënten • Aids-patiënten eerste ‘atypische gevallen’ • Arrest-Chabot > Niet per se somatiek • ‘Pil van Drion’: pleidooi levensmoeheid; klaar met leven • Arrest in zaak Brongersma

18. Schuivende Panelen I • Vergrijzing en ontwikkeling ouderenzorg • ‘Uit Vrije Wil’: demedicaliseringsdruk • KNMG: ‘verzameling typische ouderdomsklachten’ als medische grondslag • ‘Precedent’: macula degeneratie

19. Schuivende Panelen II • Beginnende dementie • Meer gevorderde dementie • ‘Actueel’ lijden is toekomstvrees • Geldigheid euthanasieverklaring bij onmogelijkheid actuele communicatie

20. Schuivende Panelen III • Psychische stoornis maakt iemand niet per se wilsonbekwaam voor euthanasie • Maatschappelijke druk wegens vele ‘inhumane’zelfmoorden • Discussie in vakpers • Invloed ‘gepubliceerde precedenten’op behandelmotivatie nieuwe patiënten?

21. Schuivende Panelen IV • Stichting Levenseindekliniek • Impliciete druk op arts (ook KNMG) • Buiten reguliere arts-patiënt-relatie • Frequentie en ‘drempel’ • ‘Euthanasietoerisme’?

22. Schuivende Panelen V • Alternatieve zelfdodingsmogelijkheden • Pillen • Versterven • Heliummethode • Druk op arts

23. Beschouwing • Wet biedt veel ruimte voor interpretatie • Impact maatschappelijke ontwikkeling op Hoge Raad qua ‘medische grondslag’ • Artsen intern verdeeld • Impliciete sociale druk door naasten en maatschappij?

24. Normalisering van euthanasie? • Van ‘Nee, tenzij’naar ‘Ja, mits’? • 5-10% sterfgevallen? • Routine in reguliere artsenpraktijk • Euthanasie als norm? • Beslissingen levenseinde als nevenproduct medische vooruitgang