Het dorp van de 21 e eeuw

1. Het dorp van de 21e eeuw Frans Thissen Universiteit van Amsterdam Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

2. Nisse, een dorp in verandering 1979 1955 2012 Het dorp van de 21ste eeuw

3. Verandering en Onzekerheid Geert Mak (1996): “hoe langer ik in het dorp verbleef, des te meer besefte ik dat het eigenlijk allemaal nog moest beginnen. Alleen: niemand wist wát moest beginnen, en waarheen het ging” Het dorp van de 21ste eeuw

4. Opzet • Begrippen: leefbaarheid, sociale vitaliteit, sociale infrastructuur • Territoriale binding en schaalveranderingen • Van autonome dorpen naar woondorpen • Ontwikkeling van dorpen in de Westhoek • Sociale cohesie in Vlaamse Ardennen • De betekenis van grenzen in de Westhoek • Het dorp van de toekomst Het dorp van de 21ste eeuw

5. Bewoners Omgeving Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit Leefbaarheid: oordeel van bewoners over hun omgeving (wordt de omgeving door bewoners als passend ervaren) Sociale vitaliteit: inspanningen en initiatieven van bewoners gericht op hun omgeving Traditionele sociale vitaliteit: meedoen en/of trekker zijn Vernieuwende sociale vitaliteit:Openstaan voor en een bijdrage leveren aan verandering Het dorp van de 21ste eeuw

6. Sociale infrastructuur van dorpen Voorzieningen Verenigingen Activiteiten Het dorp van de 21ste eeuw

7. De veranderende relatie met de omgeving Territoriale binding: Schaalveranderingen: Schaalvergroting Lokaal ‘verlies’ van werk en voorzieningen Toename van ruimtelijke keuzevrijheid door automobiliteit Lokale winst in dorpen (recreatie, zorg) Schaalverkleining Toenemend belang van woning(en) en recreatie Van Dorpsbinding naar Lokaal bewustzijn • Economische binding (werk) • Functionele binding (voorzieningen) • Sociale binding (familie en vrienden) • Culturele binding (identiteit) • Politieke binding (zeggenschap) Het dorp van de 21ste eeuw

8. Autochtone of autonome dorp Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’ (leefpaden) Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’ (dagpaden) Traditioneel referentiekader: machtig beeld Woondorp Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp Opkomend referentiekader Dorpen (en hun bewoners) in verandering Het dorp van de 21ste eeuw

9. Leefbaarheid in het autonome dorp Het dorp van de 21ste eeuw

10. Leefbaarheid in het woondorp 10 Het dorp van de 21ste eeuw

11. Visie autonome dorp: verlies • Ontwikkeling inwonertal: • Absolute afname (44) • Relatieve afname (20) • Relatieve toename (28) • Ontwikkeling aantal voorzieningen: • Afname (42) • Gelijk gebleven (13) • Toename (4) Het dorp van de 21ste eeuw

12. Visie woondorp: verandering • Woonkwaliteit: • Stagnerend (32) • Dynamisch (27) • Gemeenschapsinitia-tieven: • Afgenomen (1) • Gelijk gebleven (38) • Toename (20) Het dorp van de 21ste eeuw

13. Sociale cohesie in de Vlaamse Ardennen Oordeel over sociale cohesie in de buurt / dorp negatief positief Het dorp van de 21ste eeuw

14. Sociale cohesie in de Vlaamse Ardennen Het dorp van de 21ste eeuw

15. Grensdorpen Westhoek • Stagnatie in kleine kernen en oude centra langs de taal- en staatsgrens: • Combinatie van lokaal functieverlies en gebrekkige woonkwaliteit • Streekbewoners met een traditionele dorpsbinding • Positief oordeel is vooral gebaseerd op de woonfunctie: • De woning komt eerst: regionale woningmarkt • Woonomgeving: dorpse rust, veiligheid, kwaliteit woonomgeving (natuur, landschap) Het dorp van de 21ste eeuw

16. Grensdorpen Westhoek Grenzen zijn voor veel bewoners sociaal en cultureel een belangrijke scheidslijn Twee “Grensmilieus”: • Traditionele grensmilieu • Moderne grensmilieu • Kosmopolitisch: regionale stedelijke oriëntatie (met open grenzen) • Lokaal bewust: oriëntatie op het dorp als woonmilieu Platteland met open grenzen Grensgebied met poort naar Frankrijk Het dorp van de 21ste eeuw

17. Dorp van de 21e eeuw • Ruimte: Ruime regionale handelingsruimte in combinatie met lokale oriëntatie op ‘dorps’ woonmilieu (‘Stadtund Land, Hand in Hand’) • Tijd/Ruimte: • Levensfase • Deeltijdwonen • Emotionele binding: van dorpsbinding naar lokaal bewustzijn • Verbrede wonen: Wonen – Zorg – Welzijn Het dorp van de 21ste eeuw

18. Dorp van de 21e eeuw • Kwaliteit van de woonfunctie (woning en directe woonomgeving) • Ontmoetingsplekken die zich kenmerken door ‘openheid’ naar alle bewoners • Sociaal kapitaal: bewoners met grote sociale netwerken die kunnen binden maar ook bruggen kunnen en willen bouwen • Actieve oriëntatie van bewoners op de veranderende identiteit van hun dorp: “vertellen van verhalen” Het dorp van de 21ste eeuw

19. Het dorp van de 21e eeuw Frans Thissen Universiteit van Amsterdam Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies