A Ş ILAMA H İ ZMETLER İ

1. AŞILAMA HİZMETLERİ Sağlık hizmetlerinin en önemli ve fayda-maliyet oranı en yüksek alanlarından biri aşılama yoluyla enfeksiyon hastalıklarının önlenmesidir.

2. Aşının etkinliğiEnfeksiyondan korunma derecesi Aşılama çalışmalarını değerlendirmede 2 kriter vardır. 1- Ulaşılan aşı oranları, 2- Hastalıkların toplumda görülme sıklığı.

3. Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP) 1974 yılında WHO tarafından uygulamaya konmuştur. Bu programa göre her çocuk 1 yaşına gelmeden; * Tüberküloz * Difteri * Boğmaca *Tetanoz * Polimyelit * Kızamık hastalıklarına karşı bağışıklık kazandırılmalıdır.

4. GBP’nin Türkiye Hedefleri 1- 0 yaş grubunda her aşı için %90 bağışıklama oranına ulaşmak, 2- 0 yaş grubu çocuklarda %80 tam bağışıklık oranına ulaşmak, 3- 5 yaş altında aşısız çocuk bırakmamak, 4- Tüm gebeleri tespit edip tetanoza karşı bağışıklamak.

5. WHO’nun Önerdiği Aşı Programı YaşAşılarHepatit B DoğumdaBCG, Polio*HB1 6 haftalıkDBT, Polio1HB2 10 haftalıkDBT, Polio2 14 haftalık DBT, Polio3 HB3 9 aylıkKızamık, Sarıhumma*

6. Daha önce hiç aşılanmamış doğurganlık çağındaki kadına; İlk fırsatta  TT1, TT2  TT1’den en az 4 hafta sonra, TT3  TT2’den en az 6 ay sonra, TT4 ve TT5 Bir önceki dozdan en az 1 yıl sonra

7. 1999 Yılında Dünya Geneli Aşılama Oranları BCG  % 81 Kızamık  % 74 Polio3 % 78 Tetanoz  % 42 (1991) DBT3 % 76

8. Ülkemizde Uygulanan Aşı Programları

10. 1993-2003 Yılları Nüfus ve Sağlık Araştırmalarına Göre Bağışıklık Durumu (%) 19932003 BCG 89.1 88 Kızamık 77.8 79 Polio3 77.8 69 Gebeler (T2) 26.2 DBT 77.1 64 Tüm Aşılar64.754

11. AşıUygulama yeri DozuKoruyuculuk Oranı BCG Sol üst kolun dış yüzü 0.1 ml. % 60-90 (intradermal) Polio Oral 2-4 damla % 100 DBT Sağ üst kol 0.5 veya 1 ml. % 90-95 (intramusküler) Kızamık Sol üst kol 0.5 ml. % 95 (subkutan) Hepatit B Sol üst kol 0.5 ml. % 95 (intramusküler)

12. Aşılar 4 Gruba Ayrılır  Canlı AşılarÖlü AşılarToksoid AşılarRekombinantBCG Tifo Difteri Hepatit B Polio Boğmaca Tetanoz Kızamık Kolera Çiçek Kuduz

13. Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak Aşısı (Mumps-Measles-Rubella=MMR) * Gelişmiş ülkeler ve İran’da rutin uygulanmaktadır. * Avantajı, yüksek oranda uygulanabilirliğidir. * 15. ayda subkutan olarak uygulanır. Koruyuculuğu % 96’dır. * Yan etkileri kızamık aşısına bağlı olarak görülebilir.

14. Hepatit B Aşısı * 3 doz şeklinde (aşı şeması 0, 1, 6. aylar) intramusküler uygulanır. Yetişkinlerde 1 ml., çocuklarda 0.5 ml. dozundadır. * Koruyuculuğu yetişkinlerde %90, çocuklarda % 95 oranındadır. 7 yıl sonra rapel uygulanır.

15. Grip Aşısı *Aşı, grip mevsimi başlamadan önce uygulanmalıdır. *Aşı uygulandıktan sonra yaklaşık 2 hafta içinde koruyucu antikor düzeyi oluşmaktadır. Ülkemizde Kasım-Mart döneminde epidemi yaptığı düşünülürse Eylül-Ekim, en geç Kasım ayında aşı yapılmış olmalıdır. *Aşı sonbahar aylarında piyasaya çıkar ve formülü her yıl yenilenir. Aşı bir önceki yıl en çok salgın yapan üç virus suşunu içerir.

16. *Aşının etkinliği: Aşılanan kişinin; Yaşına, Bağışıklık durumuna, Karşılaştığı virus tipine göre farklılık gösterir. *Aşının koruyuculuğu %70-90 arasındadır. *Aşılanması önerilen gruplar: -Astma ve diğer kronik solunum sistemi hastalıkları olanlar, -Kronik kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları olanlar, -Kronik metabolik hastalıkları olanlar, -İmmünosupresif tedavi alanlar, -HIV enfeksiyonu olanlar, -Yüksek riskli kişilere hastalığı taşıyacak olanlar (sağlıkpersoneli, yaşlı bakım evlerinde çalışanlar).

17. Aşıların Yan Etkileri * Aşının toksik özelliklerine bağlı olarak ilk 24 saat içinde aşı yerinde ağrı ve şişme, * Canlı aşılarda aşının tekrar virulans kazanarak hastalık oluşturması, * Allerjik reaksiyonlar (anaflaksi v.b.), * Enfeksiyon hastalıkların nüksetmesi. Özellikle kızamık epidemileri sık görülür. -İlk aşılamanın etkinliği yetersizdir. -İmmunitede zamanla azalma olmaktadır. -Aşılanmamış çocuk sayısında artış olabilir.

18. BCG * Süpüratif lenfodenit (%1-2), * Enfeksiyon (hücresel immun bozukluğu varsa), * Osteitis.

19. Boğmaca *Enjeksiyon yerinde şişme, ağrı, kızarıklık, *Konvülsiyon.

20. Kızamık *Aşıdan 1 hafta sonra 39 0C ateş (% 5-15), * Morbiliform döküntü (% 5).

21. DBT * Boğmaca aşısına bağlı reaksiyonlar Polio * Çok nadir olarak paralitik poliomyelit Kızamık, Kabakulak, Kızamıkçık * Ensefalit, aseptik menenjit (4/1.000.000)

22. Aşılarla İlgili Pratik Bilgiler * Aşılar soğuk zincir kuralına göre taşınmalı ve saklanmalıdır, * Polio, Kızamık ve BCG aşıları ısı ve ışığa çok duyarlıdır, * DBT, DT ve TT aşıları donmaya karşı duyarlıdır, * Polio aşısı 0-4 0C’de, diğer aşılar 2-8 0C’de saklanmalıdır,

23. Aşılarla İlgili Pratik Bilgiler *Aşılar soğuk zincirin son halkalarından olan buzdolabında bir aydan fazla saklanmamalıdır, * Açılıp bir kısmı kullanılmış aşılardan viral olanlar açıldıktan sonraki 8 saat, toksoid olanlar 5 gün içinde kullanılıp atılmalıdır.

24. Aşıların Buzdolabında Saklanma Kuralları *Tüm aşılar 2-80C arasında saklanmalıdır, *Buzluğa aşı konmamalıdır, *Kızamık ve polio en üst rafa, BCG orta rafa, DBT, DT ve TT alt rafa yerleştirilmelidir, *Süresi bitmiş aşılar buzdolabına konulmamalıdır, *Buzdolabının kapağına aşı yerleştirilmemelidir,