Michał Boni, Szef Zespołu Doradców Strategicznych PRM

1. Michał Boni, Szef Zespołu Doradców Strategicznych PRM Kancelaria Prezesa Rady Ministrów Lublin, 6 październik 2011 r.

2. 10 wyzwań i dylematów Raportu Polska 2030

3. Globalne scenariusze rozwoju (1) • Ujawnianie się nowych sił, • Możliwości dekoncentracji władzy: • Rola Azji (szczególnie południowo – wschodniej), • Rola BRIC, czy BRICS oraz E7, • Rola podmiotów niepaństwowych (korporacje – nowe typy społeczności: Facebook i ich nowe wykorzystanie – patrz „arabska wiosna ludów”), • Problemy w obszarze „łuku niestabilności” (rejon andyjski Ameryki Płd., Afryka Subsaharyjska i Płn., Bliski Wschód, Kaukaz, centralna i wschodnia Azja), • Zmieniająca się rola Afryki. Źródło: The Economist

4. Globalne scenariusze rozwoju (2) Młodzież w krajach arabskich Źródło: Financial Times 2-3 kwietnia 2011 r. za: US CensusBureau, Bank Światowy i MFW.

5. Globalne scenariusze rozwoju (3) Dziesięć największych gospodarek świata w 2010, 2020, 2030 i 2050 roku Źródło: HM Government, "Let’s choose growth. Why we need reform to unlockEurope’spotential", London 2011. za: 2020 Euromonitor, 2030 i 2050 PwC na podst. parytetu siły nabywczej wg danych MFW.

6. Globalne scenariusze rozwoju (4) PKB per capita (PPP) w 2009, 2030 i 2050 roku w relacji do USA • Zwiększająca się rola rynków wschodzących, ale nadal duże dysproporcje w parytecie siły nabywczej, • Rosnąca rola E7: BRIC, Indonezja, Meksyk i Turcja, • W 2007 G7 były o 60% większe od E7, a w 2010 już tylko o 35% (PPP), • W 2030 gospodarki E7 będą stanowiły 97% gospodarek G7, a w 2050 będą o 64% większe. *dane szacunkowe za MF Źródło: PWC, „The World in 2050. Theaccelerating shift of globaleconomicpower: challenges and opportunities”, January 2011.

7. MiejscePolski w globalnychscenariuszachrozwoju

8. Scenariusze europejskie 2020 (1) Źródło: Europa 2020.

9. Scenariusze europejskie 2020 (2) Dylematy: • niespójność instytucjonalna (Komisja, Rada, Parlament, decyzje międzyrządowe), • podwójność Europy: strefa Euro/ poza Euro, • kraje długu i deficytu/ kraje nadwyżki i stabilności, • club „North”/ Club „Med” (ciężary rozwojowe „austerity”, blokady rozwojowe bez „austerity” oraz ciężary restrukturyzacji długu – PIIGS : PIG), • niewykorzystana rezerwa: singlemarket i New Cohesion Policy, • problemy w finansowaniu wspólnej polityki europejskiej. Czy projekt europejski jeszcze istnieje?

10. Megaregionywg R. Floridy Liczba mieszkańców: • w 10 największych megaregionach mieszka 666 milionów ludzi, tj. 10% populacji Świata • w 20 największych mieszka 1,1 mld ludzi, 17% populacji Świata, • pierwsze 40 to 1,5 mld ludzi – 23% populacji globu, Aktywność gospodarcza (mierzona LRP – lightbasedregionalproducttj. intensywność świecenia ośrodków miejskich mierzona amerykańskim programem meteorologii satelitarnej): • największe 10 megaregionów, w których mieszka 416 milionów ludzi, to: 43% aktywności gospodarczej, 57% patentów, 53% najwyżej cytowanych badaczy, • 40 największych megaregionów to: 18% populacji Ziemi, 66% aktywności gospodarczej, 86% patentów, 83% najwyżej cytowanych naukowców. Źródło: R. Florida. 2008. Who’s your city? New York: Basic Books.

11. Megaregionyświata

12. Globalny Indeks Kreatywności • Duża czwórka miast pierwszego poziomu:Nowy Jork, Londyn Tokio, Paryż, • Inne miasta pierwszego poziomu:Chicago, Los Angeles, Frankfurt, Hong Kong, Milan, • Miasta drugiego poziomu:San Franciso, Sydney, Toronto, Zurich, Bruksela, Madryt, Meksyk, Sao Paulo, Moskwa, Seul, • Miasta trzeciego poziomu:Boston, Waszyngton, Dallas, Houston, Atlanta, Miami, Minneapolis, Amsterdam, Caracas, Dusseldorf, Genewa, Jakarta, Johannesburg, Melbourne, Osaka, Praga, Santiago, Taipei, Bangkok, Pekin, Montreal, Rome, Sztokholm, Warszawa, Barcelona, Berlin, Budapeszt, Buenos Aires, Kopenhaga, Hamburg, Stambuł, Kuala Lumpur, Manila, Shanghai. Siła rozwoju zależy od innowacyjności i potencjału kreatywności. Wielkomiejskie atrybuty współczesnego wzrostu temu sprzyjają. Źródło: R. Florida, TheFlight of theCreativeClass

13. W stronę świata on-line

14. Czynniki zmiany • Nowe technologie (cyfryzacja, nowe reguły ekonomii: współpraca, otwartość, dzielenie się, integracja, współzależności), • Wyzwania i napięcia demograficzne i ich skutki (stary świat Zachodu 1,2 mld ludzi obecnie i tyle samo w 2025 – młody „łuk niestabilności” oraz kraje o dodatniej kontrybucji demografii do wzrostu PKB, obecnie 5,2 mld, a w 2025 6,7 mld ludzi), • Konkurencja o zasoby energetyczne i dystrybucję energii, • Warunki środowiskowe (klimat, trudności z dostępem do wody, oszczędzanie energii, potrzeby żywnościowe– warunki dla rozwoju rolnictwa, z 0,6 mld ludzi z 21 państw bez ziemi uprawnej i dostępu do wody pitnej w 2025 będzie 1,4 mld z 36 państw). Źródło: HSBC, „The world in 2050Quantifying the shift in the global economy”, January 2011.

15. Dług publiczny w relacji do PKB Dług publiczny jako % PKB (2011-2012 prognoza MFW Przyrost relacji długu publicznego do PKB w latach 2007-2011 r. w Polsce wyniesie wg MFW 11,6 p.p. i będzie on znacząco niższy niż w krajach o szczególnie złej sytuacji fiskalnej (m.in. Grecja).

16. Rosnące wydatki państwa KLUCZ: alokacja w wydatkach publicznych na cele prorozwojowe (przy względnie stałym poziomie wydatków publicznych w relacji do PKB) Źródło: The Economist, IMF

17. Zagrożenia dla polskiego rozwoju • Pokryzysowe bariery rozwoju generowane przez problem wysokiego zadłużenia i deficytu, czyli niestabilność finansów publicznych w długiej perspektywie, co może być pogłębiane globalnymi napięciami walutowymi i powstaniem nowych barier w światowym handlu - przez brak jasnej polityki oszczędności i rozwoju (poprzez rozumną alokację zasobów w kierunkach najbardziej prorozwojowych), • Dryf rozwojowyopisany już w raporcie „POLSKA 2030”, który polegać miałby na „uśrednieniu” tempa wzrostu, nie rozwiązaniu problemów demograficznych oraz braku stymulacji dla wzrostu zatrudnienia, czyli obniżeniu w efekcie poziomu ambicji i aspiracji – poprzez politykę nie stawiającą trudnych wyzwań, skupioną na doraźnych celach i prymacie spokoju społecznego nad twórczym konfliktem w sprawach, gdzie bez konfliktu nie można się obejść, • Peryferyzacja Polski w globalnym układzie sił – przez brak podjęcia wyzwań i zaniechania modernizacyjneoraz wzrost sił rozwojowych krajów „wschodzących” w tym E7 (BRIC + Indonezja, Meksyk, Turcja).

18. Polska 2030 – Filary rozwoju

19. Cel: poprawa jakości życia Volumeindices of GDP per inhabitant, 2009. EU-27=100 (w %) Wskaźnik Giniego dla przykładowych państw europejskich Źródło: Eurostat

20. Filarinnowacyjności – wzmocnienie TURBODOŁADOWANIE: Impet cyfrowy TURBODOŁADOWANIE: Aspiracje społeczne Konkurencyjnej jakości badania naukowe i współpraca z gospodarką Kreatywność i innowacyjność gospodarki Wysokiej jakości edukacja na wszystkich poziomach Rozwój postaw przedsiębiorczych i kompetencji zarządczych przedsiębiorców

21. Model rozwoju CEL: Poprawa jakości życia Punkt wyjścia – terytorialne nierówności rozwoju Model polaryzacyjno-dyfuzyjny Peryferie – Polska wschodnia, ale i w każdym regionie (wiele wymiarów i przyczyn zróżnicowania) Metropolie – centra wzrostu Rozwój konkurencyjności w biegunach wzrostu (nowe formy) Budowanie potencjału rozwojowego i konkurencyjności w ośr. peryferyjnych Policentryzm metropolii sieciowej Integracja funkcjonalna (rozprzestrzenianie – obszaru, działań, wzorców) DYFUZJA (endogeniczne siły wzrostu, gotowość do absorbcji) Interakcje Mechanizm polaryzacyjno-dyfuzyjny równoważenia rozwoju

22. Model rozwoju: 3 zasady solidarności • Fundamentalny z punktu widzenia równoczesności odpowiedzi na dwa wyzwania: odrabianie zaległości cywilizacyjnych (infrastruktura, czy modernizacja gospodarki) oraz budowanie nowych przewag konkurencyjnych opartych o szeroko pojęty kapitał intelektualny, czyli budowanie podstaw dla innowacyjności kraju - model solidarności między zasadą wyrównywania szans a konkurencyjnością, model solidarności innowacyjnej, gdzie w celu realnego wzrostu znaczenia innowacji i stworzenia nowych przewag konkurencyjnych - należy zbudować szerokie podstawy dla innowacyjności w postaci rozbudowy potencjału edukacji i kreatywności, • Priorytetowy ze względu na dysproporcje w rozwoju terytorialnym, model równoważenia rozwoju, czyli swoistej solidarności między regionami, • Kluczowy ze względu na przebieg procesów społecznych oraz wyzwania demograficzne aspekt solidarności międzypokoleniowej,

23. Trzecia fala nowoczesności • 1 fala: industrializacja • Procesy modernizacyjne (choć w ograniczonym zakresie w stosunku do świata): 1945-1989 • 2 fala: transformacja (gospodarka państwowa/gospodarka rynkowa – w stronę modelu postindustrialnego): boom edukacyjny i boom przedsiębiorczości – 1989-2010 • 3 fala: wyzwania cywilizacyjne fazy postindustrialnej (nowe przewagi konkurencyjne oparte o kapitał intelektualny, o innowacyjność): 2010/2011 UWAGA: przedkładany model adaptuje wersję „fal” proponowaną przez Tofflera w 1980 roku do warunków polskich

24. Obszary tematyczne/ filary rozwoju

25. Ekonomia społeczna w projektach zintegrowanych strategii rozwoju Ekonomia społeczna jest wpisana w 5 na 9 strategii zintegrowanych • Strategia sprawne państwo • Strategia rozwoju kapitału społecznego • Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki • Strategia rozwoju kapitału ludzkiego • Strategia zrównoważonego rozwoju rolnictwa i rybactwa

26. Strategia sprawne państwo • CEL 4. EFEKTYWNE SYSTEMY OCHRONY PRAW OBYWATELA • Kierunek interwencji 4.5.Wysoka jakość i dostępność usług publicznych • - zwiększenie udziału obywateli i ich organizacji w realizacji usług publicznych, zgodnie z zasadą pomocniczości • - zapewnienie różnorodności dostawców usług publicznych • poprzez zwiększenie udziału podmiotów ekonomii społecznej w rynku usług publicznych, zwłaszcza usług świadczonych w interesie ogólnym o charakterze nieekonomicznym. • „Obywatele powinni być traktowani nie tylko jako odbiorcy usług publicznych, ale także jako ich współtwórcy (co-producers) i dostarczyciele. (…)Należy wyjść z założenia, że obywatele i tworzone przez nich instytucje, takie jak podmioty ekonomii społecznej, zdolne są do generowania adekwatnych rozwiązań”.

27. Strategia sprawne państwo • Warunki rozwoju sektora usług, dostarczanych przez podmioty ekonomii społecznej: • - stworzenie przyjaznego otoczenia instytucjonalnego i prawnego dla ich funkcjonowania, • - upowszechnienie istniejących już rozwiązań prawnych dotyczących kwestii społecznych (tzw. klauzul społecznych) w procedurach przetargowych. • „[Podmioty ekonomii społecznej] wykorzystują zasoby uznane za nieprzydatne przez sektor publiczny i prywatny, a także przyczyniają się do redukcji kosztów związanych z wysoką stopą bezrobocia, w grupach zagrożenia marginalizacją społeczną, poprzez ich aktywizację zawodową”.

28. Strategia rozwoju kapitału społecznego • Cel 2. Poprawa mechanizmów partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne • Priorytet 2.3. Wzmocnienie integracji i solidarności społecznej • 2.3.1. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu, w tym wspieranie różnorodnych form samopomocy (pomoc dla samopomocy) • Gospodarzem tego obszaru jest MPiPS oraz działający przy nim Zespół ds. rozwiązań systemowych w zakresie ekonomii społecznej. Partnerami są zaś MF, MRR i MEN.

29. Strategia rozwoju kapitału społecznego • „Struktury ekonomii społecznej, obejmujące zarówno przedsiębiorstwa społeczne, jak i podmioty o charakterze integracyjnym, spełniają istotną rolę w kreowaniu kapitału społecznego w wymiarze lokalnym. Rozwój ekonomii społecznej przekłada się na szerokie spektrum usług użyteczności publicznej, które spajają lokalną społeczność w odniesieniu do jej terytorialnego i kulturowego zakorzenienia. Znajduje to potwierdzenie w bliskim kontakcie między dostarczycielem i odbiorcą usług, uwzględniającym zasadę korzyści wzajemnych”.

30. Strategia rozwoju kapitału społecznego • Główne planowane działania: • * przygotowanie i wprowadzenie nowych rozwiązań legislacyjnych, w tym ustawy o przedsiębiorczości społecznej; przygotowanie i wspieranie wdrażania - długofalowego planu rozwoju przedsiębiorczości społecznej jako integralnego elementu kształtowania polityki rozwoju; przygotowanie i wdrożenie zwrotnych mechanizmów finansowania(pożyczek, kredytów i poręczeń) przedsiębiorczości społecznej oraz innych form aktywizacji zawodowej i społecznej; • * włączenie samorządów wojewódzkich jako kluczowego podmiotu, w programowaniu i realizacji wsparcia i rozwoju przedsiębiorczości społecznej na terenie województw, wspierających rozwój na poziomie regionalnym i lokalnym; • * stworzenie oraz wprowadzenie systemowych rozwiązań umożliwiających funkcjonowanie na zasadach partnerstwa publiczno-społecznego, certyfikowanych instytucji, wspierających infrastrukturalnie przedsiębiorczość społeczną w zakresie usług, szkoleń i doradztwa;

31. Strategia rozwoju kapitału społecznego • Główne planowane działania: • * przygotowanie i wdrożenie działań edukacyjnych dotyczących przedsiębiorczości społecznej, w tym edukacji dzieci i młodzieży poprzez praktyczną edukację przygotowania do przedsiębiorczości; • * wypracowanie, przetestowanie i wdrożenie do polityk publicznych instrumentów oceny społecznej wartości dodanej przedsięwzięć ekonomicznych, w tym przedsiębiorstw społecznych; wsparcie projektów testujących (eksperymentalnych) i wprowadzających innowacyjne mechanizmy przeciwdziałania społecznemu i zawodowemu wykluczeniu; • *wspieranie rozwoju różnorodnych form samopomocy, co zwiększy samodzielność obywateli w rozwiązywaniu problemów własnych i lokalnego środowiska

32. Strategia rozwoju kapitału społecznego • 2.1.2. Wspieranie rozwoju partnerstwa i innych form współpracy służących przekazywaniu realizacji zadań publicznych obywatelom • Główne planowane działania: • - zmiany obowiązujących regulacji prawnych umożliwiające poszerzenie zakresu stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych, • - upowszechnienie podręczników i zaleceń dotyczących praktycznego stosowania klauzul społecznych.

33. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki • Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki • Kierunek działań 1.4. Ułatwienie przedsiębiorstwom dostępu do kapitału we wszystkich fazach ich rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem kapitału wysokiego ryzyka i sektora MSP • 1.4.3. Rozwój systemu mikrofinansowania • - warunkowe preferencyjne instrumenty skierowane do podmiotów ekonomii społecznej w ramach systemu mikrofinansowania • Proponowane przez MPiPS dodatkowe zapisy: • - wzmocnienie systemu i infrastruktury doradztwa dla podmiotów ekonomii społecznej, • - upowszechnienie klauzul społecznych. • „Podmioty ekonomii społecznej przyczyniają się do budowy kapitału społecznego oraz poprawy konkurencyjności gospodarki poprzez mechanizmy wzajemnościowe oraz dywersyfikację rynku dostawców usług”.

34. Strategia rozwoju kapitału ludzkiego • Trzeci obszar (Spójność społeczna) • Rozwój aktywnych, w tym innowacyjnych form pomocy osobom zagrożonym lub wykluczonym społecznie (w tym: ekonomii społecznej). • „Stworzenie jednolitego i motywującego systemu wspierania bezrobotnych i poszukujących pracy poprzez silniejsze i bardziej jednoznaczne powiązanie świadczeń społecznych z udziałem w aktywnych programach rynku pracy i ekonomii społecznej”.

35. Strategia zrównoważonego rozwoju rolnictwa i rybactwa • Cel szczegołowy:1. Wzrost jakości kapitału ludzkiego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich • Priorytet 1.4. Zapobieganie i ograniczanie wykluczenia społecznego oraz redukcja i przeciwdziałanie ubóstwu na obszarach wiejskich • Kierunek interwencji1.4.1. Rozwój i promocja ekonomii społecznej • „Kluczowym dla osiągnięcia zaprojektowanego priorytetu jest rozwój i promocja ekonomii społecznej, które dotyczą kompleksowych działań w zakresie: zapobiegania wykluczeniu społecznemu, odtwarzania więzi kooperacyjnych i upowszechniania „myślenia w kategoriach wspólnoty lokalnej” i wspólnego dobra, budowania tożsamości lokalnej i lokalnych ponadsektorowych partnerstw na rzecz rozwoju konkretnej społeczności”.

36. Obywatel 2030 2011 2009 Fotografia przedstawia Zoję OwsiańskąŹródło: Centrum Informacyjne Rządu Fotografia przedstawia Zoję OwsiańskąŹródło: Rodzice