Në vëmëndje për studentët. Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit

1. Prof.As.Dr.Agim BINAJLenda:Kontabilitet -AnalizeTema III-te: Rezultati i aktivitetit, te ardhurat, shpenzimet dhe kontabilitetin e tyrea- Te ardhurat, shpenzimet dhe rezultati neto i aktivitetit te njesise ekonomike.C’kuptojme me te ardhura, C’kuptojme me shpenzime, Kontabiliteti i te ardhurave dhe shpenzimeve; shitjet dhe kontabiliteti I tyre; Kuptimi I veprimeve te shitjes, Kthimet e uljet e shitjeve, zbritjet e shitjeve dhe kuptimi I tyre; shitja e mallrave; Te ardhurat nga kryerja e sherbimeve.

2. Në vëmëndje për studentët. Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për pyetje të ndryshme. Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht), gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me zgjuarsi.

3. Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e rëndësishme për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë. Cilat janë qëllimet tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni motivim të fortë për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj të karrierrës kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj është të bëni shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar kohën derisa të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë është hartuar për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1 million dollarë është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë pasuri, ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit. Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më të mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni në ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me kontabilistët dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata mund të kenë një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e përdorin informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për pagat dhe në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju duhet të kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund të kuptoni se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga fakti, nëse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka do të merrni nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.

4. Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë lëndë. Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat, pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë?” ky është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu juaj të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti presin që të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një pedagog të tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në plan të bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar, ose mund të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në këtë lëndë për ju.

5. Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të vlerësoheni. Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është fjala e treta në rreshtin e peste në fajen 211?” Ose, a shikon ai të përgjithshmen, me anë të pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument në negocimin e traktatit të treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai për hamendësime, ose a janë përgjigjet e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson. Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk duket se janë të qëndrueshme, atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret pedagogu në të vërtetë. Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që të përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti (dhe pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”.Qëndrimi juaj është i rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar të merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme derisa ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj dëshiron që ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj të jeni në të njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin. Zbuloni përse pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni mendimin tuaj mbi atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni përpjekjet tuaja. Jo gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi. Përqëndrohuni në atë që është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.

6. Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj është një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq. Shumica e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi nevojë për ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të lexojmë mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë problem për të kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që pedagogu pret prej jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh se pedagogu është qënie njerëzore. Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të punuarit me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të përqëndroni vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni vëmendjen nga synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk kuptoni diçka në klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje idiote në klasë, mbani mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh idiot në provim. Nëse mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj. Nëse dëshironi të mësoni, ju mund ta bëni atë. Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të duket më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të përpiqeni të kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të mjaftueshme, të hani mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në përgjithësi ndihmojnë, megjithëse janë të vështira. Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera, gjatë gjithë jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të konkurueshëm në treg me vendet e zhvilluara. Sot, në botë ngulet këmbë shumë në filozofinë e një formimi profesional e civil sa më polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të mësojmë gjatë gjithë jetës.

7. REZULTATI I AKTIVITETIT, TË ARDHURAT, SHPENZIMET DHE KONTABILITETI I TYRE • ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni Të ardhurat, shpenzimet dhe rezultati neto Shitjet dhe kontabiliteti i tyre • Qëllimi i aktivitetit të njësisë ekonomike • Të ardhurat, kuptimi i tyre • Shpenzimet, kuptimi i tyre • Kontabiliteti i të ardhurave dhe shpenzimeve • Kuptimi i veprimeve të shitjeve • Kthimet dhe zbritjet nga shitjet • Zbritja e shitjeve • Kontabiliteti i zbritjeve nga shitja • Përcaktime të veprimeve me të ardhurat

8. Në kontabilitet për të shprehur rezultatin e aktivitetit të njësisë ekonomike përdoret termi rezultati neto ose më saktë e ardhura neto (fitim ose humbje). Nga pikëpamja kontabël e ardhura neto ose humbja, përkufizohet si diferencë e të ardhurave me shpenzimet të realizuara e të kryera nga njësia ekonomike gjatë një periudhe të caktuar. Fitimi i periudhës (A.N.) shpreh pra rritjen, kurse humbja neto shpreh zvogëlimin, që ka pësuar kapitali neto i pronarit gjatë periudhës së dhënë. Matja dhe llogaritja e saktë e rezultatit neto (fitimit apo humbjes) është e domosdoshme sepse një informacion i tillë u duhet drejtuesve dhe pronarëve për të përcaktuar shkallën e suksesit të veprimtarisë së njësisë ekonomike. Ky informacion u duhet organeve shtetërore për të përcaktuar masën e tatimit që duhet të marrin nga njësia ekonomike, investitorëve të cilët gjykojnë për nivelin e kthimit të mundshëm të investimit të tyre në njësi, etj.

9. 1.1.Të ardhurat. Në standartet e kontabilitetit, përcaktohet se të ardhurat janë përfitimet ekonomike bruto të marra gjatë ushtrimit kontabël në rrjedhën normale të veprimtarive të njësisë ekonomike, kur këto përfitime ekonomike çojnë në rritjen e kapitalit(këtu nuk pëfshihen rritjet që lidhen me kontributet nga pjesmarrësit në kapital). Burimi kryesor i të ardhurave në një njësi ekonomike është shitja e mallrave dhe kryerja e shërbimeve.Burime të tjera si interesi ,dividendët dhe grantet qeveritare përbëjnë element të tjetër të të ardhurave. Shumat e mbledhura në emër të palëve të treta të tilla si tatimet mbi vlerën e shtuar, nuk janë të ardhura. Në të njëjtën mënyrë shumat bruto të mbledhura nga marrëdhëniet e agjensive ose të komisioneve, nuk janë të ardhura, por vetëm komisionet e fituara nga këto marrëveshje përbëjnë të ardhura.P.sh në agjensitë e shitjes së biletave, vlera totale e biletës nuk është e ardhur, por e ardhur është vetëm pjesa e komisionit që përfiton agjensia. Gjithashtu ka edhe veprime që rrisin mjetet monetare apo aktiveve të tjera të njësisë si dhe detyrimet e saj, por që nuk sjellin të ardhura. P.sh marrja e një huaje nga një bankë sjell rritjen e parave të njësisë, shton detyrimet ndaj bankës, por nuk sjell rritjen e kapitalit të vet, pra nuk sjell të ardhura. Po kështu arkëtimi i parave nga një klient, për mallrat e blera prej tij më parë me likujdim të mëvonshëm, nuk përbën të ardhur edhe pse shtohen aktivet (mjetet monetare). Kjo sepse të ardhurat janë regjistruar në momentin e realizimit të shitjes, pra të lindjes të së drejtës ndaj klientit. Gjithashtu jo çdo rritje e kapitalit të vet të pronarit shkaktohet nga të ardhurat. P.sh investimet nga pronari, rritin kapitalin e pronarit, por nuk përbëjnë të ardhura.

10. 1.2.Shpenzimet. Shpenzimet përfaqësojnë përdorimet e krya nga njësia ekonomike për realizimin e përfitimeve ekonomike gjatë vitit ushtrimor.Ato janë dalje ose konsum tjetër i aktiveve, lindje detyrimesh të njësisë (ose kombinimi i të dyjave), që rrjedhin nga shpërndarja e mallrave e prodhimeve të prodhuara, kryerja e shërbimeve ose aktiviteteve të tjera që përbëjnë veprimet bazë dhe kryesorë që ndodhin në njësinë ekonomike. Shpenzimet janë kostoja e mallrave dhe shërbimeve të konsumuara gjatë proçesit të realizimit të të ardhurave. Ato përfshijnë koston e mallrave të shitura, koston e përdorimit të aktiveve të nevojshme për ecurinë e njësisë, kostoja e shërbimit ndaj klientëve, koston e drejtimit, etj. Shpenzimet lindin kur aktivet përdoren ose detyrimet rriten me qëllim sigurimin e te ardhurave.

11. Në përgjithësi, në kontabilitet bëhet dalllimi midis konceptit të shpenzimeve dhe kostos. Shpenzimet janë të një natyre p.sh, shpenzimet e pagave, shpenzimet materiale, etj. Kostoja në përgjithësi ka disa përbërës,përbëhet nga disa lloje shpenzimesh; p.sh kostoja e ndërtimit të një ndërtese përfshin shpenzimet materiale, pagat, etj. që janë bërë për ndërtimin e saj. Kostoja në kuptimin ekonomik,është çmimi i paguar për realizimin e përfitimit ekonomik. Në lidhje me kapitalin e vet shpenzimet kanë efekte të kundërt me të ardhurat. Ato pakësojnë kapitalin e vet, por jo në mënyrë përfundimtare. Duhet të kihet parasysh që jo të gjitha daljat dhe pagesat e mjeteve monetare janë shpenzime. P.sh pagesa e një furnitori nuk përbën shpenzim edhe pse dalin aktivet (paratë) nga njësisa. Po kështu dhe pagesa për blerjen e një makinerie, etj. Gjithashtu jo të gjitha pakësimet në kapitalin e pronarit shkaktohen prej shpenzimeve. Pra njohja e një shpenzimi në kontabilitet do të bëhet kur të ketë ndodhur një pakësim i përfitimeve ekonomike (pakësim aktivesh ose rritje detyrimi) dhe kur ky pakësim mund të matet në mënyrë të besueshme.

12. 1.3. Kontabiliteti i të ardhurave e shpenzimeve. Kontabiliteti i të ardhurave dhe shpenzimeve emërtohet shkurt dhe kontabiliteti i drejtimit. Për pasqyrimin e shpenzimeve dhe të ardhurave në kontabilitet mund të bëhet regjistrimi i tyre i drejtpërsëdrejti në llogarinë e kapitalit të pronarit si shtesa ose pakësime. Por, meqënëse drejtimi i njësisë ekonomike ka nevojë për informacion të saktë dhe të detajuar për ndryshimet e kapitalit të vet vetëm për efekt të shpenzimeve dhe të ardhurave të periudhës, pra të aktivitetit të zakonshëm ekonomik të njësisë, kontabiliteti përdor llogari të veçanta për evidentimin e tyre. Këto llogari përdoren gjatë periudhës ushtrimore,mbyllen dhe nuk paraqiten në bilanc, si të tilla quhen llogari të përkohshme. Në fund të periudhës tepricat e tyre mbarten në llogarinë e Fitim-Humbje që bën pjesë në grupin e llogarive të kapitalit duke transferuar kështu efektin e tyre neto në madhësinë e tij, sipas proçedurave ligjore që pëcakton ligji për shoqërit tregëtare . Në periudhën e ardhshme, këto llogari mbarten me tepricë zero dhe grumbullojnë të ardhurat dhe shpenzimet e periudhës së re ushtrimore.

13. Në bazë të llogarive të shpenzimeve e të ardhurave, në fund të periudhës ushtrimore, ndërtohet pasqyra e të ardhurave e shpenzimeve, e cila paraqet në mënyrë të sistemuar e të përmbledhur informacionin në lidhje me rezultatin e arritur nga njësia ekonomike. Nisur nga aktiviteti kryesor që kryen njësia ekonomike, një nga treguesit kryesorë ekonomiko-financiar të saj është ai i të ardhurave nga shitja (mallra, shërbime, apo produkte). Mjetet monetare që kanë hyrë ose që do të hyjnë në njësinë ekonomike nga shitja që ajo u bënë të tretëve, përbëjnë të ardhurat nga shitja. Në vlerë ato janë të barabarta me vleftën e mallrave, shërbimeve, produketeve të shitura të vlerësuara me çmimin e shitjes. Këto të ardhura nga shitja përdoren nga njësia ekonomike për mbulimin e shpenzimeve të bëra për blerjen, shërbimin, prodhimin dhe shitjen e tyre dhe për sigurimin e fitimit. Të ardhurat nga shitja mund të jenë: a) Ta maturuara, në formë likuide, kur shitja e tyre bëhet me para në dorë b) Të llogaritura (në formë të drejtash ndaj të tretëve), kur shitja bëhet me arkëtim të mëvonshëm.

14. Në mënyrë skematike të ardhurat,shpenzimet dhe rezultati i aktivitetit paraqitet figurën 1. Figura 1 Të ardhura nga shitja Shpenz. administrative Fitimi (Humbja) Neto (A-SH) Shpenizme Shpenzime tregtare, prodhimi, shërbimi Shpenzime të tjera Taksa,tatime(shpenzim) Shpenzime financiare

15. Pra siç shihet dhe nga kjo figurë, të ardhurat shërbejnë për të mbuluar koston e blerjes së mallrave, shërbimeve dhe prodhimit të shitura dhe për mbulimin e shpenzimeve të tjera, të shpenzimeve financiare dhe taksave. Ky proçes blerjeje dhe shitjeje, në shembullin e marrë në skemë, i ka siguruar njësisë ekonomike në rastin tonë një fitim neto. Duke pasur parasysh këtë strukturë të të ardhurave dhe të përdorimit të tyre, ndërtohet dhe pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve (Llogaria Humbje-Fitime) e njësisë ekonomike, e cila do të trajtohet më pas. Gjithashtu, kjo paraqitje grafike do të shërbejë edhe për lehtësimin e shpjegimit të çështjeve më kryesore të kontabilitetit të të ardhurave dhe shpenzimeve.

16. Çështja 2-të. Shitjet dhe kontabiliteti i tyre. 2.1. Kuptimi i veprimtarisë së shitjeve. Veprimtaria kryesore që kryhet në njësinë ekonomike për sigurimin e të ardhurave është shitja e mallrave, shërbimeve dhe produkteve. Nëpërmjet kësaj veprimtarie realizohet kalimi i mallrave, shërbimeve, produkteve tek blerësi, si dhe sigurimi i të ardhurave në formën e parave ose në formën e të drejtave ndaj blerësve. Siç është theksuar edhe më parë, treguesi i të ardhurave nga shitja është i rëndësishëm për gjykimin e ecurisë së njësisë ekonomike. Drejtuesit e njësisë ekonomike, investitorët dhe operatorët e tjerë, shpesh në marrjen e vendimeve bazohen në treguesin e të ardhurave nga shitja dhe tendencën e tij. Tendenca rritëse e shitjeve përbën një premisë për rritjen e fitimit, pra edhe të dividendëve, dhe e anasjellta, tendenca zbritëse përbën premisë për zvogëlimin e fitimeve dhe të dividendëve.

17. Në kontabilitet të ardhurat nga shitja janë tërësia e çmimeve të mallrave, shërbimeve, produketeve të shitura me likuidim të mëvonshëm ose me para në dorë gjatë një periudhe kontabile të caktuar. Kontabiliteti,nisur nga rëndësia e treguesit të të ardhurave nga shitja, duhet të pasqyrojë me saktësi në kohën e duhur të gjitha shitjet e bëra me likuidim të mëvonshëm ose me para në dorë, si dhe të ardhurat që sigurohen përfundimisht nga këto shitje. Veprimi i shitjes së mallrave, shërbimeve, dhe produkteve sjell si pasojë në gjendjen pasurore rritjen e aktiveve të njësisë ekonomike (të parave në arkë ose në bankë, ose të drejtave ndaj blerësve, në varësi të faktit nëse shitja bëhet me para ne dorë ose me likuidim të mëvonshëm), si dhe rritjen e të ardhurave të tij. Është e rëndësishme që kontabiliteti të organizohet, për sigurimin e një informacioni të saktë e të shpejtë, në lidhje me këto efekte që shkakton veprimi i shitjeve mbi gjendjen pasurore të njësisë ekonomike. Pikërisht për të evidentuar këto të ardhura në kontabilitet çelet një llogari e quajtur “Të ardhurat nga shitja” e analizuar në nënllogari: “Shitje produktesh”, “Shitje shërbimi”, “Shitje mallrash” etj, e cila është një llogari e përkohshme e të ardhurave dhe shërben për të grumbulluar të gjithë efektet e shkaktuara në të ardhurat nga shitjet e realizuara gjatë periudhës. Si e tillë ajo gjatë periudhës ushtrimore ka vetëm tepricë kreditore. Në fund të periudhës ajo mbyllet në llogarinë e përmbledhjes së shpenzimeve dhe të ardhurave, dhe rezultati i saj(Fitim ose Humbje) pasqyrohet në llogarinë 121 “Fitim ose humbje e ushtrimit”.Pra ,llogarit e të ardhurave dhe shpenzimeve nuk janë llogari bilanci,si të tilla nuk pasqyrohen në bilanc.

18. Shembull: Njësia ekonomike “X” shet mallra me para në dorë dhe në bazë të faturës së shitjes arkëton 60.000 lekë nga e cila 10.000 lekë është TVSH. Veprimi kontabël: Ditari Kur shitja bëhet me likuidim të mëvonshëm e ilustrojmë me shembullin në vazhdim. Shembull: Njësia ekonomike “X” shet produkte të gatshëm një klienti “Y” me vleftë 120.000 lekë, TVSH-ja 20.000 lekë dhe arkëtimi i faturës nga klienti do të bëhet pas një muaji. Veprimi kontabël: Ditari

19. Zgjidhja në mënyrë informatike:

20. Regjistrimi në debi të llogarive monetare dhe të llogarive të arkëtueshme, kontabilisht paraqet rritjen e totalit të gjendjes pasurore (të aktiveve) të njësisë ekonomike. Kurse kreditimi i llogarisë “Shitje” paraqet rritjen e të ardhurave të saj, pra rritjen e burimeve të njësisë ekonomike nga aktiviteti i saj. Madhësia e të ardhurave të realizuara përbën një zëvendësim të kostos së mallit,prodhimit apo shërbimeve të shitur, ku çmimi i shitjes së mallrave, produkteve apo shërbimeve është më i madh se kosto e tyre. P.sh Një mall ose prodhim është shitur për 60.000 lekë dhe njësisë ekonomike i ka kushtuar 48.000 lekë, atëherë diferenca (60.000 – 48.000) = 12.000 lekë përbën diferencë çmimi (Fitim Bruto). Pra, çmimi i shitjes duhet të jetë i tillë që të sigurojë burimet monetare të nevojshme për mbulimin e kostos së blerjes së mallrave dhe produkteve të shitura ,si edhe të sigurojë një fitim në nivele të pranueshme. Për të ndjekur në vazhdimësi aktivitetin e shitjes në kontabilitet është vendosur që, kur shiten mallrat,e gjithë vlera e shitjes së tyre të regjistrohet si e ardhur në kredi të llogarisë “Shitje” në analiza përkatëse “Shitje mallrash”, “Shitje prodhimi”, “Shitje punime e shërbime”, etj. Në fund të periudhës ushtrimore, duke përdorur metoda të caktuara, pëcaktohet saktë kostoja e gjithë mallrave të shitura. Kjo kosto zbritet nga shuma që tregon teprica e llogarisë “Shitje” për të përcaktuar kështu fitimin gjithsej nga shitjet e periudhës.

21. Zakonisht regjistrimi i shitjes bëhet mbasi mallrat, prodhimi e shërbimet, të jenë dorëzuar tek blersit. Për këtë arsye në kontabilitet të ardhurat nga shitja do të regjistrohen si të realizuara ekonomikisht në periudhën kontabël kur kryhet shitja, kur mallrat, produktet, shërbimet janë çuar tek blerësi dhe janë marrë në dorzim prej tij ose fatura e shitjes është pranuar prej tij, pavarësisht se paratë mund të arkëtohen në këtë periudhë ose në një tjetër më vonë. Shitja e mallrave, shërbimeve apo prodhimeve bëhet nëpërmjet kontratës së lidhur midis njësisë ekonomike shitëse dhe blerësit. Në kontratë parashikohen një sërë kushtesh që duhet të realizohen nga palët nënshkruese si lloji, sasia, cilësia dhe çmimi, data e lëvrimit, mënyra e pagesës, etj. Sipas këtyre marrëveshjeve blerësi pranon mallrat tërësisht nëse ato janë sipas kushteve të përcaktuara në marrëveshjen përkatëse. Por gjatë realizimit të proçesit të shitjes mund të ndodhë që nga ana e njësisë ekonomike shitëse të mos plotësohet ndonjë nga kushtet e kontratës. Kjo mund të çojë në kthimet dhe uljet e shitjeve.

22. 2.2 Kthimet dhe uljet e shitjeve . Në qoftë se malli, produkti, shërbimi, që i është dërguar blerësit nuk është sipas kushteve të kontratës për sasinë, çmimin, etj. blerësi mund t`ia kthejë atë njësisë ekonomike shitëse. Në këtë rast njësia ekonomike shitëse është e detyruar që ta pranojë mallin e kthyer prej blerësit dhe t`i kthejë atij paratë e marra, ose t`i ulë shumën e detyrimit. Por, njësia ekonomike shitëse mund t`i propozojë blerësit që të mbajë mallin apo prodhimin e papëlqyer prej tij dhe si kompensim atij do ti bëhet një ulje, (zbritje) nga çmimi i shitjes i kontraktuar. Efekti i zbritjeve e kthimeve nga shitja në gjendjen pasurore të njësisë ekonomike, ulja e të ardhurave të saj, mund të pasqyrohej në kontabilitet duke debituar llogarinë “Shitje”, gjë që zvogëlon këto të ardhura në masën e vlerës së mallrave të kthyera ose të uljes së çmimit të shitjes. Por, duke qënë se kthimet dhe uljet e shitjeve janë pasojë e klientëve të pakënaqur, është e nevojshme për qëllimin e drejtimit të njësisë ekonomike shitëse, që të grumbullohet informacioni në llogari të vecant pë këta klientë, për shkaqet e pakënaqësive të tyre, për vleftën e kthimeve dhe zbritjeve të bëra nga shitjet, etj. Ky informacion do ti shërbejë drejtimit të njësisë ekonomike për të marrë vendime që çojnë në pakësimin e këtyre zbritjeve dhe kthimeve. Për të siguruar grumbullimin e këtij informacioni, në kontabilitet përdoret një llogari e veçantë që mund të quhet “Kthime dhe zbritje të shitjeve”.

23. Shembull: Kthimet e shitjeve për shkak të mosrespektimit të kushteve të kontratës nga shitësi, gjatë muajit janar 200X, janë vlerësuar 7.200 lekë. Veprimi kontabël: Ditari Nëqoftë se do të kishim kthime nga shitja kur shitjet janë bërë me para në dorë atëherë nuk kreditohet llogaria “Klientë” sepse nuk ekzistojnë të drejta të njësisë shitëse ndaj blerësit, por kreditohet llogaria “Arka” ose llogaria “Banka” në rast se shitësi kthen paratë, ose llogaria “Të tjera detyrime” në rastin kur shitësi i kthen paratë më vonë. I njëjti artikull kontabël bëhet nëqoftëse është aplikuar një ulje e çmimit të mallrave nga ana e shitësit dhe blerësi e ka pranuar atë. Llogaria “Kthime dhe ulje të shitjeve” ka një tepricë vetëm debitore, e cila tregon shumën e kthimeve dhe zbritjeve nga shitjet e bëra gjatë periudhës kontabël. Ajo shërben për korigjimin në zbritje të të ardhurave nga shitja e mallrave dhe funksionon si një llogari e kundërt ose llogari rregulluese e llogarisë “Shitje mallrash”. Teprica e llogarisë “Kthim dhe zbritje nga shitjet” paraqitet në pasqyrën e të ardhurave si zbritje nga të ardhurat gjithsej nga shitja.

24. 2.3 Zbritjet e shitjeve dhe kuptim i tyre. Zbritjet e shitjeve zbatohen zakonisht kur mallrat shiten me likuidim të mëvonshëm. Në këtë formë të shitjes, në qoftë se blerësi paguan brënda një kohe , më të shkurtër se sa periudha e parashikuar në kontratë, atij nga shitësi mund t`i bëhet një zbritje nga detyrimi neto . Pra, në shitjet me likuidim të mëvonshëm mund të vendoset që në kontratën e nënshkruar nga të dy palët aplikimi i zbritjeve nga shitja, në nëqoftëse plotësohen kushtet e parashikuara të pagesës. Mënyrat se si ofrohet aplikimi i zbritjeve nga shitja, në përgjithësi, varen nga dega e ekonomisë ku operon njësia ekonomike, nga praktikat dhe nga traditat e njësive të ndryshme, etj, etj. Një mënyrë me të cilën shpesh ofrohen zbritjet është shënimi shtesë në kontratë që pagesa do bëhet nga blerësi pas 10,15 apo 20 ditëve. Kjo do të thotë që në qoftë se blerësi paguan shumën e detyrimit, për shitjet neto të bëra nga shitësi, brenda 10 ditëve nga data e shitjes, atij i duhet të paguajë shumën neto të detyrimit brenda 10 ditëve (ose 20 ditëve) nga data e lëvrimit të mallit. Kjo formë e pagesës i krijon mundësi blerësit që të fitojë një zbritje nga detyrimi gjithsej. Zbritjet nga shitja aplikohen sidomos kur afatet e pagimit të detyrimit janë të gjata. Në praktikë mund të ofrohen dhe forma pagese me afat më të shkurtra dhe pa aplikimin e zbritjeve nga shitja. Edhe këto forma pagese vendosen në kontratën e shitjes dhe pranohen si nga shitësi ashtu edhe nga blerësi. Njësitë e ndryshme ekonomike aplikojnë zbritjet nga shitjet, me qëllim që të nxisë klientët e tyre që të bëjnë pagesa të shpejta në kohë. Kjo bën që të rritet shpejtësia e qarkullimit të kapitalit të shitësit, gjë që sjell si rezultat final rritjen e fitimit total të tij. Por kjo zbritje mund të jetë e pëlqyeshme dhe për klientët të cilët, kur kanë gjendje të mirë likuiditeti, kanë mundësi ta përfitojnë këtë zbritje, duke krijuar kushte për rritjen e fitimit të tyre.

25. 2.4.Kontabiliteti i zbritjeve nga shitjet. Kontabiliteti duhet të organizohet në mënyrë të tillë që të sigurojë informacion edhe për mundësinë dhe për realizimin e zbritjeve të aplikuara mbi shitjet. Meqënëse zakonisht nuk dihet nëse dhe kur klienti do të përfitojë zbritjen nga shitja prej pagesës së detyrimit të tij para afatit, zbritjet nga shitja regjistrohen vetëm në kohën kur blerësi paguan. Prandaj në momentin e shitjes së mallit, në përgjithësi në kontabilitet, regjistrimi i shitjes së tyre bëhet me çmimin e plotë të mallrave të shitura, pavarsisht nga zbritja që ofron njësia ekonomike shitëse. Shembull: Njësia ekonomike “X” i shet me arkëtim të mëvonshëm klientit Y mallra me vleftë 70.000 lekë, pagesa do të bëhet 20 ditë pas marrjes në dorëzim të mallit. Veprimi kontabël: Ditari Klienti do të fitojë zbritjen e ofruar prej 5% vetëm në qoftë se ai paguan brenda 15 ditësh shumën e detyrimit neto për mallrat e blera.

26. Në kontabilitetitn e njësisë shitëse këto zbritje evidentohen në llogarinë “Zbritje nga shitja”, e cila funksionon si llogari e kundërt e llogarisë “Shitje mallrash”. Shembull: Blerësi paguan shumën e detyrimit brënda 10 ditëve, ai nuk ka kthyer asnjë mall, shuma e zbritjeve që i jepet atij nga ana e njësisë ekonomike “X” do të jetë: 5% x 70.000 = 3.500 lekë. Veprimi kontabël: Ditari

27. Në rast se nga shitjet do të ishtë bërë më parë një kthim ose ulje, atëherë shuma e të drejtës së njësisë ekonomike shitëse për të arkëtuar klientët, pra edhe shitjet neto, do të ishin të zvogëluara për këto ulje apo kthime. Në këto raste shuma e zbritjeve aplikohet mbi vlerën neto të mbetur të llogarive të arkëtueshme (Klientë). Dhënia e një zbritje nga shitja , zvogëlon madhësinë e të ardhurave nga kjo shitje . Në pasqyrën e të ardhurave ky fakt pasqyrohet duke zvogëluar treguesin e të ardhurave nga shitja, me shumën e zbritjeve , që rezulton si tepricë debitore e llogarisë “Zbritja nga shitja”. Shembull: Njësia ekonomike “X” në janar 200X, paraqet këtë pasqyrë të të ardhurave. Shuma gjithsej e shitjeve 70.000 Zbriten: - Zbritjet nga shitja (-3.500) = Shitjet neto 66.500

28. 2.5 Përcaktime të Standarteve të Kontabilitetit për veprimet me të ardhurat. Kur mallrat ose shërbimet shkëmbehen me mallra dhe shërbime të të njëjtës natyrë dhe vlerë, shkëmbimi nuk konsiderohet si shitje e mallrave apo shërbimeve që gjeneron të ardhura. Kur mallrat ose shërbimet shkëmbehen me mallra ose shërbime të ndryshëm, atëherë një shkëmbim i tillë konsiderohet si të ardhura që gjenerohen nga shitja e mallrave ose shërbimeve.Të ardhurat maten me vlerën reale të mallrave ose shërbimeve të marra, e rregulluar për shumën e parave të arkëtuara ose të paguara. Kur vlera e reale mallrave apo shërbimeve të marra nuk mund të matet me besueshmëri, të ardhurat maten më vlerën reale të mallrave dhe shërbimeve të shkëmbyera, e rregulluar me shumën e parave të arkëtuara ose të paguara. Shembull 1: Një njësi ekonomike ka magazinë tjegullash në Tiranë. Meqënëse kjo njësi po ndërton një godinë në Elbasan, në mënyrë që të kursejë shpenzimet e transportit, ajo ka bërë një marrëveshje me një shitës lokal me shumicë të materialeve të ndërtimit në këtë qytet. Njësia ekonomike e ndërtimit do t`i japë 45.000 tjegullat e saj shitësit me shumicë të materialeve të ndërtimit, duke marrë 45.000 tjegulla të tjera të së njëjtës cilësi dhe parametra, që ndodhen në magazinën e këtij shitësi në Elbasan. Meqënëse janë shkëmbyer mallra të njëjtë, të ardhurat nuk njihen dhe tjegullat e marra kontabilizohen me vlerën kontabël të tjegullave të shkëmbyera.

29. Shembull 2: Le të mendojmë që njësia ekonomike e ndërtimit e përshkruar në shembullin e mësipërm shkëmben 45.000 tjegulla që ka në Tiranë me 100.000 pllaka të ndodhura në Elbasan. Duke qënë se shkëmbehen mallra të ndryshëm, veprimi njihet si shitje dhe blerje e tjegullave. Vlera e reale e pllakave të marra do të jetë e ardhura nga shitja ose nëse ajo nuk mund të përcaktohet me besueshmëri,atëherë të ardhurat do të njihen me vlerën e reale të tjegullave të dhëna. Diferenca mes vlerës reale të pllakave të marra (ose vlera reale e pllakave të shkëmbyera) dhe vlerës kontablë të tjegullave të dhëna njihet si fitim ose humbje nga shitja. Veprimet kontabile do të bëhen si një shitje e zakonshme duke debituar llogarinë “Klientë” dhe kredituar llogarinë “Të ardhura “ dhe llogarinë “TVSH në shitje” për masën e TVSH-së. Duke qënë se në rastin konkret u bë shkëmbimi 45.000 copë tjegulla,me 100.000 copë pllaka, veprimi kontabël do të bëhet dhe si blerje,duke debituar llagarinë “Blerje”, “TVSH në blerje” dhe llogarinë “Furnitorë”.Në vitin konkret nuk do të kemi arkëtim dhe pagesë, por kompensime të detyrimit, me të drejta ose të furnitorit, me klientët. Si rregull, të ardhurat njihen të ndara për çdo veprim, por në rrethana të caktuara është e nevojshme që të njihen të ardhurat për komponentë të ndarë të identifikueshëm të veprimit. P.sh, kur shitja e një produkti përfshin shërbime të mëpasëshme, shuma dhe afati i të cilave përcaktohen në marrëveshje, atëherë e ardhura nga shërbimi njihet si e tillë në kohën kur shërbimi kryhet.

30. Shembull: Një njësi ekonomike shet sisteme kulluese me çmim 450.000 lekë. Sipas kushteve të marrëveshjes për shitje, çmimi i shitjes përfshin gjithashtu mirëmbajtjen e parë teknike të planifikuar për t`u kryer pas 6 muajsh. Çmimi i mirëmbajtjes teknike, nëse blihet më vete është 12.000 lekë. Meqënëse çmimi i shitjes përfshin dy komponentë të ndarë (shitjen e produktit dhe kryerjen e shërbimit), me afate të ndryshme realizimi, atëherë të ardhurat nga të dy komponentët njihen për secilin më vete. Veprimi kontabël: a) Shitje të sistemeve kulluese Ditari

31. b) Njohja e të ardhurave për mirëmbajtjen teknike pas 6 muajve Ditari 2..5.1 Shitja e mallrave. Të ardhurat nga shitja do të njihen kur janë plotësuar të gjitha kushtet e mëposhtme: - njësia ekonomike i ka kaluar blerësit të gjitha rreziqet dhe të mirat që lidhen me pronsinë e mallrave; - njësia ekonomike nuk vazhdonë të jetë e përfshirë në mënyrë të vazhdueshme në menaxhimin e mallrave,ose nuk ka kontroll efektiv mbi mallrat e shitura; - shuma e të ardhurave mund të matet me besueshmëri; - është e mundur që përfitimet ekonomike që lidhen me trasaksionin do të hyjnë në njësinë ekonomike; dhe - shpenzimet e bëra ose që do të bëhen në lidhje me trasaksionon mund të maten me besueshmëri.

32. Në shumicën e rasteve, kalimi i rreziqeve dhe i pëfitimeve që vijnë nga pronësia përputhet me kalimin e titullit ligjor (p.sh, në shitjet me pakicë ajo ndodh në kohën e dorzimit të mallrave tek konsumatori; në rastin e shitjes me dorëzim pjesor,kalimi i titullit ligjor bëhet sipas kushteve të marrëveshjes të dorëzimit pjesor). Në rrethana të caktuar kalimi i rreziqeve dhe i përfitimeve që burojnë nga pronësia nuk ndodh në të njëjtën kohë me kalimin e titullit ligjor. Shembull: Kalimi i titullit. Njësia ekonomike “A” dhe njësia ekonomike “B” lidhin një marrëveshje për shitjen sipas së cilës titulli për një pjesë të caktuar pajisjeje i kalon njësisë “B” në momentin e dorëzimit. Pagesa duhet të kryhet 30 ditë pas dorëzimit. Njësia ekonomike “A” nuk mban përgjegjësi për shërbime pas dorëzimit, përveç atyre që diktohen nga kushtet dhe afatet e garancisë së pajisjes. Rrethant e vetme në të cilat njësia “B” nuk do ta pranonte pajisjen janë vetëm nëse pajsja nuk ka karakteristikat e deklaruaradhe nuk punonë sipas tyre. Të ardhurat duhet të njihen kur titulli ligjor për pajisjen i kalon njësisë ekonomike “B”. kalimi i titullit përputhet me kalimin e rreziqeve dhe përfitimeve që lidhen me pronësinë. Njësia ekonomike “A” nuk ka mbajtur rreziqe të rëndësishme që lidhen me pronësinë dhe nuk ka detyrime të tjera për të kryer përveç atyre që jepen në marrëveshjen e garancisë. Njësia ekonomike “A” duhet të njohë një detyrim për rekllamimet e mallit në garanci në bazë të përvojës së mëparshme dhe faktorëve të tjerë të lidhur me të.

33. Nëse rreziqet e rëndësishme që lidhen me pronësinë nuk i kalojnë blerësit, atëherë të ardhurat nuk njihen pavarsisht nga fakti nëse titulli ligjor është kaluar apo jo. Shembuj të situatave ku rreziqet e rëndësishme nuk i kanë kaluar blerësit dhe si rezultat i kësaj të ardhurat nuk njihen janë: Kur arkëtimi i të ardhurave nga një shitje e caktuar është e kushtëzuar nga gjenerimi i të ardhurave nga shitja e mëtejëshme e këtyre mallrave nga ana e blersit; Kur mallrat transportohen dhe duhet të montohen dhe montimi është një pjesë e rëndësishme e kontratës i cili nuk është kryer akoma nga shitësi; dhe Kur blerësi ka të drejtë të anullojë blerjen për arsye të përcaktuar në kontratën e shitjes dhe shitësi është i pasigurtë mbi mundësinë e kthimit apo mos-këthimit të mallit. Shembull: Njësia ekonomike “C” prodhon dhe monton antena satelitore për TV në ambientet e klientëve në emër të operatorit TV-B. Më 1 gusht 200X njësia ekonomike “B” ka bërë një porosi tek njësia ekonomike “C” për prodhimin dhe montimin e 100 antenave satelitore në ambientet e klientëve. Njësia ekonomike “C” i ka antenat gjendje dhe parashikon t`i instalojë ato brenda 14 shatorit 200X. Pagesa do të kryhet 14 ditë pas instalimit të antenave. Njësia ekonomike “C” parashikon të përfundojë me sukses pjesën më të madhe të montimeve me një rrugë. Kur është më mirë për njësinë ekonomike “C të njohë të ardhurat në shembullin e mësipërm? Njësia ekonomike “C” duhet të njohë të ardhurat kur të pëfundojë montimi.

34. Montimi është i rëndësishëm për pranimin e mallit dhe kryerjen e pagesës nga ana e njësisë eonomike “B”. Shitja e mallrave shpesh është e varur nga një montim i suksesshëm, dhe montimi shpesh është i rëndësishëm për funksionimin e mallrave të shitura. Në se shitësi mban vetëm një rrezik të parëndësishëm,që lidhet me pronësinë,atëhere të ardhurat nga shitja njihen edhe pse titulli ligjor nuk është kaluar. Shembuj të till janë: Blerësi ka të drejtë të kthejë mallrat gjatë kohës së specifikuar në kontratë dhe shitësi është në gjendje të parashikojë mundësinë e kthimit në bazë të përvojës së mëparshme. Në kohën e shitjes, shitësi njeh të ardhurat nga shitja dhe krijon një provizion për mallrat me mundësi reklamimi. Titulli ligjor i mallrave të shitur i kalon blerësit, i takon atij vetëm pasi të jetë kryer pagesa e faturës. Shembull: Shitja e mallrave me të drejtë kthimi. Njësia ekonomike “A” është shitës me pakicë. Ajo ndjek një politikë standarte me anë të së cilës rimburson mallrat e kthyer, pavarësisht nga fakti nëse mallrat janë me defekte ose jo me kusht që ato të mos jenë përdorur. “A” shet 100 CD players me 120 lekë secila.

35. Kostoja e “A” për CD players është 90 lekë secila. Zakonisht 10% e klientëve të “A” e kthejnë këtë lloj produkti. Si do t`i kontabilizojë “A” 100 CD players e shitur? Drejtimi i njëisë ekonomike “A” duhet të njohë të ardhurat nga shitja e mallrave me një rregullim të duhur për të pasqyruar rrezikun e kthimeve. Drejtimi duhet të njohë të ardhurat për 90% të CD players të cilat nuk parashikohen se do t`i kthehen nga klientët dhe të krijojë një provizion (shumë të parashikuar) me 10% për kthimet e mundshme. Veprimi kontabël: a) Për njohjen e të ardhurave dhe të provizionit. Ditari

36. b) Për daljen e mallit. Ditari Kostoja e plotë e 100 CD players çregjistrohet nga inventari dhe përfshihet në koston e mallrave të shitura. Për kthimet e parashikuara 10% të CD players, do të bëhet: Veprimi kontabël: Ditari

37. Drejtusit do të marrë parasysh gjithashtu nëse produktet e kthyera duhet të zvogëlohen në vlerë nga dëmtimi apo nga dajla e jashtë përdorimit. Njohja në inventar e produkteve të parshikuara për kthim nuk është e përshtatshme pasi “A” nuk ka më kontroll mbi aktivet. As kërkesa për t`u arkëtuar nuk do të njihet pas “A” nuk ka të drejtë të arkëtojë më para. Në të njëjtën mënyrë drejtimi nuk pakëson provizionin me koston e inventarit të parashikuar për kthim, sepse fluksi i parashikuar i daljes së parave të “A” është çmimi i plotë i shitjes së produktit. Drejtusi i njeh rimbursimin që i bëhet klinetit që kthen CD: Veprimi kontabël: Ditari

38. Raste të njohjes të të ardhurave nga shitja e mallrave. 1) Shitja e mallrave me montim, nëse shitësi e ka këtë detyrim. Nëse montimi është një pjesë e rëndësishme e kostos së një veprimi, të ardhurat njihen pasi është përfunduar montimi. Në raste të veçanta, të ardhurat njihen menjëherë pas dorëzimit të mallit nëse montimi nuk është i komplikuar dhe nuk kërkon shumë kohë (p.sh montimi i një makine larëse). 2) Shitja e me komision, kur një ndërmjetës shet mallra në emër të shitësit Shitësi njeh të ardhurat pasi ndërmjetësi i shet mallrat tek palët e treta. 3) Prodhimi i mallrave fillon pas marrjes së porosisë dhe blerësi ka bërë një parapagim për mallrat Të ardhurat njihen pasi mallrat kanë përfunduar dhe i janë dorëzuar blerësit. 4) Parapagesat për dorëzimin e mallrave gjatë një kohe të caktuar (p.sh parapagesat për organet/ botimet periodike Të ardhurat nga shitjet shpëndahen në periudhën në të cilën mallrat i dërgohen klientit, në përpjestueshmëri me çmimin e shitjes së mallrave të dorëzuara. Nëse mallrat shpërndahen njëtrajtësisht gjatë të gjithë periudhës kohore (p.sh shitja e organeve/botimeve periodike), të ardhurat njihen në mënyrë lineare (vijë të drejtë).

39. 5) Shitjet e pronave të patundshme. Të ardhurat nga shitja e pronave të patundshme njihen kur të gjitha rreziqet e rëndësishme dhe përfitimet e pronësisë kallojnë nga shitësi tek blersi dhe blerësi nuk është i detyruar të kryejë ndonjë punë shtesë të rëndësishme mbi këtë pronë. Në përgjithësi, të ardhurat njihen kur titulli ligjor kalohetn tek blersi. Gjithashtu,në njohjen e të ardhurave duhet marrë parasysh fakti nëse parapagesa e bërë nga blerësi pëbën një të konsiderushme të çmimit të blerjes dhe si rrjedhim marrëveshja e shitblerjes mund të konsiderohet plotsisht e realizushme. Nëse paradhënia është një pjesë e vogël e çmimit të shitjes së pronës së patundshme ose ka dyshime mbi mundësinë apo vullnetin e blerësit për të përfunduar transaksionin e blerjes, atëherë të ardhurat nga shitja njihen deri në shumën e paradhënies së marrë. Të ardhurat dhe shpenzimet që lidhen me të njëjtin transaksion, njihen në të njëjtën kohë.Ky proçes quhet zakonisht si proçes i përputhjes së të ardhurave me shpenzimet. 2.5.2.Të ardhura nga kryerja e shërbimeve. Të ardhurat nga kryerja e shërbimeve do të njihen në vartërsi të fazës në në të cilën ndodhet kryeria e shërbimit në datën e mbylljes së ushtrimit, duke supozuar që rezultati nga veprimi (d.m.th të ardhurat dhe shpenzimet që lidhen me shërbimin) mund të llogaritet me besueshmëri.

40. Rezultati i një veprimi mund të llogaritet me besueshmëri kur plotësohen të gjtha kushtet e mëposhtme: • Shuma e të ardhurave mund të matet me besueshmëri; • Arkëtimi i pagesës nga kryeria e shërbimit është i mundur; • Volumi i kryerjes së shërbimit në mbyllje të ushtrimit(bilancit) mund të matet me besueshmëri; dhe • Shpenzimet e bëra për shërbimin si dhe ato që do të bëhen për përfundimin e tij mund të maten me besueshmëri. Në mënyrë që rezultati i trasaksionit të mund të përllogaritet me besueshmëri duhet të plotësohen kushtet e mëposhtme: 1. Të ekzistojë një marrëvshje për kryerjen e një shërbimi ose një marrëveshje tjetër me klientin ku përshkruhen: • Të drejtat dhe detyrimet e palës që kryen dhe palës që pëfiton shërbimin; • Pagesa për kryerjen e shërbimit, si dhe mënyra dhe afati i kryerjes së pagesës; 2.Të ketë një sistem të brendshëm kontabiliteti i cili bën të mundur mbajtjen dhe lënien e gjurmëve të besueshme në sistemin e të ardhurave dhe të shpenzimeve që lidhen me kryerjen e shërbimeve sipas projektveve të veçanta.

41. Të ardhurat nga kryerja e një shërbimi njihen mbi bazën e metodës së fazës së përfunduar. Sipas kësaj metode, të ardhurat dhe fitimi nga shërbimet njihen në mënyrë përpjestimore në të njëjtat periudha në të cilat njihen edhe shpenzimet që lidhen me kryerjen e shërbimeve. Kur një shërbim kryhet gjatë një periudhe shumë të shkurtër kohe, dhe efekti i ndarjes së të ardhurave në ushtrime është i parëndësishëm përpara përfundimit të shërbimit, atëherë të ardhurat njihen menjëherë pas kryerjes së një shërbimi. Kur rezultati i kryerjes së shërbimit nuk mund të llogaritet me besueshmëri, të ardhurat duhet të njihen deri në masën e shpenzimeve të rikuperueshme të njohura në kontabilitet. Gjatë fazave të para të një shërbimi, shpesh ndodh që rezultati i tij nuk mund të llogaritet me besueshmëri. Megjithatë,është mundësia që njësia ekonomike të rikuperojë kostot e këtij shërbimi.Në këtë rast, të ardhurat njihen në masë të barabartë me kostot që priten të rikuperohen. Meqënëse rezultati i veprimit nuk mund të çmohet me besueshmëri, nuk njihet fitim. Kur rezultati i shërbimit nuk mund të përllogaritet me besueshmëri dhe nuk ekziston mundësia e rikuperimit i kostove të shërbimit,atëherë të ardhurat nuk njihen dhe kostot e kryera njihen si shpenzime.Kur kostoja totale e kontratës së shërbimit mendohet të tejkalojë të ardhurat prej saj, e tërë humbja e parashikuar do të njihet menjëherë.

42. Shembull: Njohja e një shume të parashikuar. Një agjensi reklamash lidh një kontratë për zbatimin e një fushate reklamimi dy-vjeçare me një vleftë totale prej 850.000 lekësh. Kostoja e përllogaritur e kontratës është 780.000 lekë. Në përllogaritjen e kostove në fund të vitit 1, del në pah se kostot aktuale të projektit mund të jenë ndoshta 120.000 lekë më shumë. Klienti nuk ka dëshirë të paguajë kostot shtesë. Fatura për shërbimin do të lëshohet në vitin 2. Në këtë rast rezultati i njësisë ekonomike nga kjo kontratë shërbimi doli me humbje. - Të ardhurat 850.000 lekë - Kosto sipas kontratës - 780.000 lekë - Kosto shtesë - 120.000 lekë Shënim: Regjistrimet kontabël janë pasqyruar sipas dokumentave, pra ato kosto që parashikohen në kontratë, janë realizuar plotësisht sipas dokumentave. a) Për kostot (blerjet), në vitin e I-rë, sipas dokumentave, me gjithë kostot shtesë, janë realizuar 450.000 lekë shpenzime, ndërsa faturimet për të ardhurat janë 425.000 lekë. Në këtë moment është bërë arkëtimi dhe pagesa. Humbja = - 50.000 lekë

43. Veprimi kontabël: (për shpenzimet e kontratës) Ditari Veprimi kontabël: (për të ardhurat ) Ditari Në të njëjtën formë do të kryhen dhe veprimet kontabile të vitit të dytë, duke debituar dhe kredituar llogaritë përkatëse.