Komutların Birlikte Kullanılması

1. BİLGİSAYAR PROGRAMCILIĞI BÖLÜMÜ AÇIK KAYNAK İŞLETİM SİSTEMİ DERSİ Komutların Birlikte Kullanılması

2. Standart Giriş/Çıkış/Hata ve Yönlendirme •  Linux işletim sisteminde çalıştırılan her komut 3 dosya işaretçisine sahiptir :  • Standart Giriş (stdin) : Çalışan programın , dosya gibi ek kaynaklar açmadan veri okumak için kullanacağı kaynağı belirtir. Varsayılan olarak veri girişi klavyeden okuma şeklinde gerçekleştirir. • Standart Çıkış (stdout) : Çalışan programın çıktılarını göndereceği kaynağı belirtir. Varsayılan kaynak terminal penceresidir. • Standart Hata (stderr) : Çalışan programın hata çıktılarını göndereceği kaynağı belirtir. Varsayılan kaynak terminal penceresidir. • Her dosya işaretçisi bir numara ile belirtilir. Standart giriş 0 , standart çıkış 1 , standart hata 2 değerlerine sahiptir.

3. Standart Giriş/Çıkış/Hata ve Yönlendirme •  Komut çalıştığında veri girişinin belli bir dosyadan yapılması istendiğinde “ < “ karakteri ile bir dosya standart girişe yönlendirilebilir. • komut <dosya

4. Standart Giriş/Çıkış/Hata ve Yönlendirme • Standart çıkış ve hatanın yönlendirilme işlemi temel olarak “>” karakteri ile yapılmaktadır. Yönlendirme için temel kullanım şekli aşağıdaki gibidir :  komut [n]>dosya  • n sayısı hangi dosya işaretçisinin yönlendirileceğini belirtir. Bu sayı verilmediği takdirde veya 1 olarak verildiği takdirde standart çıkış için yönlendirme yapılır.

5. Standart Giriş/Çıkış/Hata ve Yönlendirme • Örnek : ls komutunun çıktısının bir dosyaya yönlendirilmesi. Yönlendirme işlemi komut çalıştırılmadan gerçekleştirildiği için ilk ls çıktısında gözükmeyen sonuç dosyası ls_cikti , ikinci ls çıktısında gözükecektir. [gulshat@localhost]$ ls -l total 4 -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abcd -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abfd -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abfg -rwxr-xr-x 1 root root 41 Aug 20 16:42 degisken.sh [gulshat@localhost]$ ls -l >ls_cikti [gulshat@localhost]$ cat ls_cikti total 4 -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abcd -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abfd -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abfg -rwxr-xr-x 1 root root 41 Aug 20 16:42 degisken.sh

6. Standart Giriş/Çıkış/Hata ve Yönlendirme • Eğer n sayısı 2 olarak verilirse standart hata için yönlendirme yapılır. [gulshat@localhost]$ ls olmayan_dosya ls: olmayan_dosya: No such file or directory [gulshat@localhost]$ ls olmayan_dosya 2>ls_hata [gulshat@localhost]$ cat ls_hata ls: olmayan_dosya: No such file or directory

7. Standart Giriş/Çıkış/Hata ve Yönlendirme •  “>” operatörü ile yapılan yönlendirilmede hedef dosya yok ise yaratılır , varsa içeriği sıfırlanır. İçeriğin sıfırlanması yerine var olan dosyanın sonuna ekleme yapmak için “>>” operatörü kullanılmalıdır. Bu durumda hedef dosya yok ise yaratılacak , var ise yapılacak eklemeler dosyanın sonuna yapılacaktır. •  Standart hata ile standart çıkışın aynı dosyaya yönlendirilmesi çokça kullanılan bir yönlendirmedir. Bu yönlendirme 3 farklı şekilde gerçekleştirilebilir : >& dosya &> dosya >dosya 2>&1

8. Standart Giriş/Çıkış/Hata ve Yönlendirme • [gulshat@localhost]$ ls -l olmayan_dosya olan_dosya 2>ls_hata >ls_cikti • [gulshat@localhost]$ cat ls_hata ls_cikti • ls: olmayan_dosya: No such file or directory • -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 22 14:06 olan_dosya • [gulshat@localhost]$ cat ls_hata • ls: olmayan_dosya: No such file or directory • [gulshat@localhost]$ cat ls_cikti • -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 22 14:06 olan_dosya • [gulshat@localhost]$ ls -l olmayan_dosya olan_dosya &>ls_cikti • [gulshat@localhost]$ cat ls_cikti • ls: olmayan_dosya: No such file or directory • -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 22 14:06 olan_dosya

9. Bir Komutun Çıktısını Başka Bir Komutun Verisi Olarak Kullanmak • Linux işletim sistemi bir komutun çıktısını diğer komutun girişi olarak kullanılmasını sağlayan Unix borularını (pipe) desteklemektedir. Bu işlemin gerçekleştirilmesi için “ | “ operatörü kullanılır. Komut1 | komut2

10. Bir Komutun Çıktısını Başka Bir Komutun Verisi Olarak Kullanmak • [gulshat@localhost]$ cat ls_cikti | wc -l • 11 • [gulshat@localhost]$ cat ls_cikti | grep ab • -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abcd • -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abfd • -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 12:29 abfg • -rw-r--r-- 1 tufan users 0 Aug 20 14:55 absd • Unix boruları sayesinde bir önceki komutun çıktısı üzerinde işlem yapabilen komutlar kullanılabilmektedir. Bu kullanım şekli en çok grep,sort,wc,cut gibi filtre programları tarafından terçih edilmektedir. 

11. Tee Komutu • Tee komutu standart girişten okuduğunu hem standart çıkışa hem de dosyaya yazmak için kullanılan bir komuttur. Temel kullanım şekli aşağıdaki gibidir : • tee [-a] dosya_ismi • -a parametresi kullanıldığı ve hedef dosya var olduğu takdirde , hedef dosyanın içeriği sıfırlanmaz ve sonuna ekleme yapılır. Aksi durumlarda dosyanın içeriği sıfırlanır.  • Tee komutu çoğunlukla Unix boruları ile yapılan yönlendirmelerde kullanılır. Belli bir komutun çıktısını hem aynı anda ekranda görüp hem debir dosyaya kaydetmek istenildiği durumlarda tee komutu kullanılmaktadır.

12. Tee Komutu • [gulshat@localhost]$ tee tee_cikti < tee_deneme • Tee komutu için deneme • 123 • 456 • [gulshat@localhost]$ cat tee_cikti • Tee komutu için deneme • 123 • 456

13. Filtreler •  Filtreler çoğunlukla metin dosyaları üzerinde işlem yapan programlardır. En çok kullanılan program dosya içersinde metin bulmak için kullanılan grep programıdır. • Filtreler çoğunlukla başka bir programın çıktısını alıp işlerler. Bu yüzden çoğu filtre unix boruları ile beraber kullanılır.  • [gulshat@localhost]# ls -l | wc -l • 58

14. wc Komutu • Bir dosyadaki byte , kelime ve satırları saymak için wc komutu kullanılır. Bu komutun temel yapısı aşağıdaki gibidir : • wc [seçenekler] [dosya] • İşlenecek dosya verilmediği takdirde wc komutu verileri standart girişten okuyacağını varsaymaktadır. Bu sayede wc komutu Unix boruları ile bir önceki komutun çıktısını alıp işleyebilmektedir. •  wc komutu ile kullanılanabilecek temel seçenekler aşağıdaki gibidir : • -c : Dosyadaki byteları sayar. • -l : Dosyadaki satırları sayar. • -w : Dosyadaki kelimeleri sayar. • -L : Dosya içindeki en uzun satırın boyutunu gösterir.

15. wc Komutu • bash-3.2# cat ornek • wc icin ornek • 123 • en uzun satir bu ve boyu 27 • bash-3.2# cat ornek | wc -c • 47 • bash-3.2# cat ornek | wc -w • 11 • bash-3.2# cat ornek | wc -l • 4 • bash-3.2# cat ornek | wc -L • 27

16. Metin Dosyalarının İçeriklerinin Sıralanması • Metin dosyaları üzerinde sıralama işlemi sort komutu ile yapılır. Bu komut satırları verilen sıralama kriterine göre sıralar ve sonucu standart çıkışa aktarır. Komutun temel kullanım şekli aşağıdaki gibidir :  • sort [seçenek] dosya  • Dosya ismi verilmediği takdirde veriler standart girişten okunacaktır.

17. Metin Dosyalarının İçeriklerinin Sıralanması • Sort komutu ile kullanılabilecek temel seçenekler aşağıdaki gibidir: • -k POS1[,POS2] : Bu parametre ile sıralama için kullanılacak alan numarası verilir. POS1 değeri sıralama için kullanılacak alanlar için başlangıç değeridir. POS2 değeri ise sıralama alanları için bitiş • -r : Karşılaştırma sonuçlarını tersten işlemek için kullanılır. • -l : Sıralama işlemini yaparken locale bilgisinide kullanılmasını sağlar. • -M : Ay isimlerini baz alan sıralama yapılmasını sağlamak için kullanılır. • -t SEP : Alan ayıracı olarak boşluk veya tab yerine SEP ile belirtilen karakterin kullanılmasını sağlar. • -m : Sıralanmış dosyaları birleştirmek için kullanılır. Birleştirilecek dosyalar kendi içlerinde sıralanmış olmalıdır. • -o dosya : Sıralanmış verinin standart çıkış yerine dosyaya yazılmasını sağlar. • -f : Büyük küçük harf ayrımını ortandan kaldırır. • -n : Numerik olarak sıralama yapmak için kullanılır. • -g : Bu seçenek de numerik sıralama yapmak için kullanılır. –n seçeneğinden farkı gerçel sayılar üzerinde de işlem yapabilmesidir. Sayıların gösterilmesi için kullanılan bilimsel notasyonu (scientific notation) destekler. (1.5e-23 , 15e24)‏

18. Metin Dosyalarının İçeriklerinin Sıralanması • “ls –l” komutunun çıktısında dosyanın en son değiştiği tarihin ay bilgisi altıncı , gün bilgisi yedinci alanda bulunmaktadır. Dosyanın boyutu bilgisi ise 5. alandadır. Sıralama alfabetik olarak yapılacaktır.

19. Metin Dosyalarının İçeriklerinin Sıralanması • [gulshat@localhost]$ ls -l • total 24436 • -rw-r--r-- 1 tufan users 453 Feb 12 2001 dosya_1 • -rw-r--r-- 1 tufan users 11827208 Jul 23 12:03 dosya_2 • -rw-r--r-- 1 tufan users 1356543 Aug 24 12:51 dosya_3 • -rw-r--r-- 1 tufan users 11827208 Aug 24 12:56 dosya_4 • [gulshat@localhost]$ ls -l | sort -k6,6 • total 24436 • -rw-r--r-- 1 tufan users 11827208 Aug 24 12:56 dosya_4 • -rw-r--r-- 1 tufan users 1356543 Aug 24 12:51 dosya_3 • -rw-r--r-- 1 tufan users 453 Feb 12 2001 dosya_1 • -rw-r--r-- 1 tufan users 11827208 Jul 23 12:03 dosya_2

20. Metin Dosyalarının İçeriklerinin Sıralanması • Altıncı alandaki bilgi ay bilgisi olduğu için altıncı alan için sıralama yaparken –M seçeneğinin kullanılması gerekmektedir. • [gulshat@localhost]$ ls -l | sort -k6,6M • total 24436 • -rw-r--r-- 1 tufan users 453 Feb 12 2001 dosya_1 • -rw-r--r-- 1 tufan users 11827208 Jul 23 12:03 dosya_2 • -rw-r--r-- 1 tufan users 11827208 Aug 24 12:56 dosya_4 • -rw-r--r-- 1 tufan users 1356543 Aug 24 12:51 dosya_3 • Bir sort komutunda birden fazla –k seçeneği kullanılabilir. Seçeneklerin kullanım sırası yapılacak sıralama işlemini etkileyecektir.

21. Metin Dosyalarının İçeriklerinin Sıralanması • “ls –l” çıktısını ilk olarak Ay , sonra gün en son boyuta göre sıralamak için gerekli komut nedir?

22. Metin Dosyalarının İçeriklerinin Sıralanması • [gulshat@localhost]$ ls -l | sort -k7,7 -k6,6M -k5,5 • total 24436 • -rw-r--r-- 1 tufan users 453 Feb 12 2001 dosya_1 • -rw-r--r-- 1 tufan users 11827208 Jul 23 12:03 dosya_2 • -rw-r--r-- 1 tufan users 11827208 Aug 24 12:56 dosya_4 • -rw-r--r-- 1 tufan users 1356543 Aug 24 12:51 dosya_3

23. Metin İçinde Arama ve Grep Komutu • Metin dosyaları arasında istenilen paternleri aramak için grep komutu kullanılmaktadır. Grep komutu dosyalar üzerinde istenilen metin parçasını arar ve bu metin parçasını içeren satırları standart çıkışa kopyalar. • Temel kullanım şekli aşağıdaki gibidir : • grep [seçenekler] patern [dosya] • Dosya ismi verilmediği takdirde verilerin standart girişten okunacağı varsayılır. Bu sayede Unix boruları kullanılarak bir komutun çıktısında istenilen bir metin parçası aranabilir. 

24. Metin İçinde Arama ve Grep Komutu • Grep ile kullanılan temel seçenekler aşağıdaki gibidir :   • -l : Metin parcasının geçtiği satırların gösterilmesi yerine metin parçasının geçtiği dosyaların isimleri gösterilir. Çoğunlukla bir dizin içinde belirli bir kelimeyi içeren dosyaların bulunması işlevinde kullanılır. • -c : Metin parçasının geçtiği satırların gösterilmesi yerine , metin parçasının bulunduğu satır sayısının gösterilmesini sağlar. • -i : Büyük – küçük harf ayrımını ortandan kaldırır. • -f dosya : Aranması istenen metin parçaçıklarını bir dosyadan okumak için kullanılır. • -n veya --line-number : Bulunulan satırın dosyadaki satır numarası da gösterilir. • -e metin_parcası veya –regexp=metin_parcası : Metin içinde aranması istenen metin parçası istendiği takdirde bu seçenek ile de verilebilir. Özellikle ‘ – ‘ ile başlayan metin parçaçıklarında kullanılmalıdır. • -v : Aranan metin parçasının bulunmadığı satırları gösterir. • -x veya --line-regexp : Tam bir satır olarak metin parçasını içeren satırların bulunmasını sağlar. • -A satır_sayısı : Bulunan satırdan sonra istenilen satır sayısı kadar satırın bastırılmasını sağlar. • -B satır_sayısı : Bulunan satırdan önce istenilen satır sayısı kadar satırın bastırılmasını sağlar. • -r : Rekürsif arama için kullanılır. Aranması gereken dosya bir dizin ise ve –r seçeneği kullanılmış ise grep dizinin içindeki tüm dizin ve dosyaları da tarar.

25. Metin İçinde Arama ve Grep Komutu • -d hareket : Grep programının bir dizine rastladığında yapması gereken hareketi ayarlamak için kullanılır. Varsayılan hareket “read” yani okumadır. Bu işlem bazı dosya sistemleri tarafından desteklenmemektedir. Bu durumda grep programı hata verecektir. Eğer hareket olarak “skip” değeri atanırsa grep hiç bir hata vermeden dizinleri atlayacaktır. Eğer hareket olarak “recurse” verilirse grep dizinin içindeki dosya ve dizinleri rekürsif olarak tarıyacaktır. • -n veya --no-filename : Birden fazla dosya arandığı zaman grep programımetin parcasını bulduğu satırı bastırmadan önce , satırı bulduğu dosya ismini gösterir. Bu seçenekle bu özellik kapatılır. • -a veya --text : Grep programı aranan metin parçasını binary bir dosyada bulduğu takdirde bulunan satırı göstermek yerine kullanıcıya aranan metin parçasının bir binary dosyada bulunduğu bildirir. Grep’in binary dosyalarda da bulduğu satırları göstermesi için bu seçenek kullanılmalıdır. • -w veya --word-regexp : Aranan metin parcasının kelime olarak bulunduğu satırların seçilmesi için kullanılır. Örnek olarak , aranan metin parçasının “linux” olduğu durumlarda “linux sistemi” arama kriterine uyarken “linuxun komutları” arama kriterine uymamaktadır.

26. Ders Notları: Mustafa Sarıöz Ders Notları: Gulshat Kulzhabayeva Kaynaklar