Rachunek przepływów pieniężnych – część I

1. Uniwersytet Szczeciński Instytut Rachunkowości Zakład Teorii Rachunkowości Dr hab. prof. US Waldemar Gos Rachunek przepływów pieniężnych – część I

2. W MSR 7 stwierdza się, że: • Użytkowników sprawozdania finansowego interesuje, w jaki sposób jednostka wytwarza i wykorzystuje środki pieniężne, • Rachunek przepływów pieniężnych w połączeniu z innymi elementami sprawozdania finansowego dostarcza informacji, które pozwalają na ocenę zmian w aktywach netto jednostki, jej struktury finansowej (łącznie z płynnością finansową i wypłacalnością)

3. Aktywa Środki pieniężne Rachunek przepływów pieniężnych Miejsce rachunku przepływów w systemie sprawozdawczości finansowej

4. Istota przepływów pieniężnych Wynik finansowy +/- korekty = Cash flow Cash flow = Stan końcowy środków pieniężnych - Stan początkowy środków pieniężnych

5. KSR 1 – są to wpływy i wydatki środków pieniężnych i ich ekwiwalentów w jednostce. MSR 7 – są to wpływy lub wydatki środków pieniężnych oraz ekwiwalentów środków pieniężnych. Istota przepływów pieniężnych

6. MSR 7 – środki pieniężne składają się z gotówki w kasie oraz depozytów płatnych na żądanie. KSR 1 – są to określone w ustawie aktywa pieniężne, znajdujące się w obrocie gotówkowym lub w obrocie następującym za pośrednictwem bieżących rachunków bankowych. Zalicza się do nich gotówkę w kasie oraz depozyty płatne na żądanie. Definicja środków pieniężnych

7. MSR 7 – są to krótkoterminowe inwestycje o dłużej płynności, łatwo wymienialne na znane kwoty środków pieniężnych oraz narażone na nieznaczne ryzyko zmiany wartości. KSR 1 - są to aktywa pieniężne, nie zaliczone do środków pieniężnych oraz inne aktywa finansowe, które charakteryzują się jednocześnie następującymi cechami: wysokim stopniem płynności, to jest łatwością wymiany na określoną kwotę środków pieniężnych, nieznacznym ryzykiem utraty wartości oraz krótkim terminem płatności lub wymagalności. W szczególności są to aktywa pieniężne, których termin płatności lub wymagalności nie jest dłuższy niż 3 miesiące od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub złożenia lokaty. Ekwiwalenty środków pieniężnych

8. Analizując przepisy MSR nr 7 i KSR nr 1 można stwierdzić, że mogą występować rozbieżności między określeniem zakresu środków pieniężnych na potrzeby bilansu oraz rachunku przepływów pieniężnych. Dowodem na to stwierdzenie mogą być następujące sformułowania użyte w KSR nr 1:

9. W myśl zawartej w ustawie definicji aktywów pieniężnych aktywa takie, płatne lub wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub założenia lokaty, zalicza się na potrzeby rachunku przepływów pieniężnych do środków pieniężnych, chyba że ujmuje się je w przepływach działalności inwestycyjnej. Może zatem wystąpić niezgodność sumy przepływów pieniężnych netto i zmiany stanu środków pieniężnych wynikającej z bilansu (poz. B.III.c aktywów). W przypadku takim konieczne jest - dla potrzeb rachunku przepływów pieniężnych - przeklasyfikowanie pewnych kategorii krótkoterminowych aktywów finansowych do środków pieniężnych. W dziale 3 dodatkowych informacji i objaśnień należy wtedy wyjaśnić przyczyny różnic między kwotą zmiany stanu środków pieniężnych: wykazaną w bilansie i wykazaną w rachunku przepływów pieniężnych (pkt. 7 KSR nr 1).

10. Jednostka może uznać, iż przyjęte przy sporządzaniu bilansuzasady zaklasyfikowania krótkoterminowych aktywów finansowych do środków pieniężnych i innych aktywów pieniężnych są takie same, jak stosowane do określenia środków pieniężnych i ich ekwiwalentów w rachunku przepływów pieniężnych. W dziale 3 dodatkowych informacji i objaśnień podaje się wtedy odpowiednią informację na ten temat (pkt. 8 KSR nr 1).

11. Inwestycje w aktywa finansowe, zaliczone do kategorii przeznaczonych do obrotu, które charakteryzują się jednocześnie krótkim terminem płatności lub wymagalności (do 3 miesięcy, licząc od dnia ich założenia, wystawienia, nabycia), łatwością wymiany na określoną kwotę środków pieniężnych oraz nieznacznym ryzykiem utraty wartości, zalicza się przeważnie do ekwiwalentów środków pieniężnych (pkt 9 KSR nr 1).

12. Uwagi na temat interpretacji środków pieniężnych w świetle MSR 7

13. Ekwiwalenty środków pieniężnych służą raczej realizacji krótkoterminowych obciążeń płatniczych, a nie dokonywania inwestycji. Inwestycje można zaliczyć do ekwiwalentów środków pieniężnych, jeżeli są łatwo wymienialne na określoną kwotę środków pieniężnych oraz są narażone na nieznaczne ryzyko zmiany wartości.

14. Inwestycje krótkoterminowe można zaliczyć do ekwiwalentów, jeżeli posiadają krótki termin płatności, za jaki można przyjąć okres trzymiesięczny lub krótszy, licząc od daty ich nabycia (§ 7)

15. Akcje są wyłączane z ekwiwalentów środków pieniężnych. Wyjątek mogą stanowić akcje uprzywilejowane, posiadające krótki termin wykupu, który jest określony.

16. Kredyty bankowe uważa się zazwyczaj za działalność finansową. Jednak kredyty w rachunku bieżącym, płatne na żądanie, są zaliczane do pozycji środków pieniężnych i ich ekwiwalentów (§ 8)

17. Składniki środków pieniężnych i ekwiwalentów środków pieniężnych • Jednostka gospodarcza powinna ujawnić składniki środków pieniężnych i ekwiwalentów środków pieniężnych oraz zaprezentować uzgodnienie kwot zawartych w rachunku przepływów pieniężnych z odpowiadającymi im pozycjami wykazanymi w bilansie. • W związku z różnorodnością sposobów zarządzania środkami pieniężnymi i regulacji bankowych w świecie oraz w celu zapewnienia zgodności z MSR 1 ,,Prezentacja sprawozdań finansowych'', jednostka gospodarcza ujawnia zasady rachunkowości przyjęte przy ustalaniu tego, co wchodzi w skład środków pieniężnych i ekwiwalentów środków pieniężnych.

18. Końcowa wartość przepływów powinna być (różnica między stanem końcowym a początkowym): • Maksymalna, • Minimalna, • Zbieżna do zera

19. Wartość poznawcza rachunku przepływów pieniężnych zawiera się w rodzajach działalności dla których są one zestawiane

20. MSR 7 – jest podstawowym rodzajem działalności powodującej powstanie przychodów oraz każdym innym rodzajem działalności, która nie ma charakteru działalności inwestycyjnej lub finansowej. KSR 1 – podstawy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności nie zaliczone do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej. Działalność operacyjna

21. Przykłady przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej: • Środki pieniężne otrzymane z tytułu sprzedaży dóbr i świadczenia usług, • Środki pieniężne otrzymane z tytułu tantiem, opłat, prowizji i innych przychodów, • Środki pieniężne zapłacone na rzecz dostawców dóbr i usług, • Środki pieniężne zapłacone i otrzymane za rzecz pracowników, • Środki pieniężne otrzymane od zakładów ubezpieczeń oraz środki pieniężne zapłacone za rzecz zakładów ubezpieczeń, • Zapłacony podatek dochodowy lub jego zwrot (chyba, że można w wyraźny sposób przepływy z tego tytułu połączyć z działalnością inwestycyjną lub finansową), • Środki pieniężne otrzymane i zapłacone z tytułu umów (dotyczących instrumentów finansowych będących w posiadaniu jednostki z przeznaczeniem handlowym).

22. Warto pamiętać, że sprzedaż środków trwałych i związane z tym przepływy są ujmowane w działalności inwestycyjnej (§ 14)

23. Ogólna interpretacja przepływów działalności operacyjnej • Przepływy dodatnie (nadwyżka wpływów nad wydatkami) • Przepływy ujemne (nadwyżka wydatków nad wpływami)

24. Przykład 1 • Zysk (strata) netto przed opodatkowaniem • Korekty o pozycje: • Amortyzacja • Zyski / straty z tytułu różnic kursowych • Odsetki i dywidendy zapłacone netto • Zysk / strata z działalności inwestycyjnej • Podatek dochodowy bieżącego okresu • Pozostałe korekty • Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej przed zmianą kapitału obrotowego • Zmiana stanu inwentarza żywego • Zmiana stanu należności • Zmiana stanu zapasów • Zmiana stanu rezerw • Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych (z wyjątkiem pożyczek i kredytów) • Zmiana stanu pozostałych aktywów • Zmiana stanu pozostałych zobowiązań • Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej, razem

25. Przykład 2 • Zysk netto • Korekty o pozycje: • Amortyzacja • Zysk / strata z tytułu różnic kursowych • Odsetki • Zwiększenie (zmniejszenie) zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych • Świadczenia z tytułu planów motywacyjnych • Zysk z działalności inwestycyjnej • Podatek dochodowy • Inne pozycje • Zysk operacyjny przed zmianami w majątku obrotowym • Zwiększenie / zmniejszenie stanu zapasów • Zwiększenie / zmniejszenie stanu należności • Zwiększenie/zmniejszenie stanu zobowiązań • Środki pieniężne z działalności operacyjnej • Podatek dochodowy zapłacony • Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej

26. MSR 1 – jest działalnością polegającą na nabywaniu i sprzedaży aktywów długoterminowych oraz innych inwestycji nie zaliczonych do ekwiwalentów środków pieniężnych. KRS 1 – pod pojęciem działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) rozumie się nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści. Działalność inwestycyjna

27. Przykłady przepływów pieniężnych dotyczące działalności inwestycyjnej: • środki pieniężne zapłacone w celu nabycia rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych oraz innych aktywów trwałych. Do takich płatności zaliczamy środki związane z aktywowanymi kosztami prac rozwojowych oraz wytworzonym w obrębie jednostki gospodarczej rzeczowymi aktywami trwałymi, • środki pieniężne otrzymane ze sprzedaży rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych oraz innych aktywów trwałych, • środki pieniężne zapłacone w celu nabycia instrumentów kapitałowych lub instrumentów dłużnych innej jednostki gospodarczej oraz udziałów we wspólnych przedsięwzięciach (inne niż płatności za instrumenty uznane za ekwiwalenty środków pieniężnych lub za instrumenty będące w posiadaniu jednostki gospodarczej z przeznaczeniem handlowym),

28. Przykłady przepływów pieniężnych dotyczące działalności inwestycyjnej - cd: • instrumentów dłużnych innej jednostki gospodarczej oraz udziałów we wspólnych przedsięwzięciach (inne niż środki pieniężne otrzymane za instrumenty uznane za ekwiwalenty środków pieniężnych lub za instrumenty będące w posiadaniu jednostki gospodarczej z przeznaczeniem handlowym), • zaliczki wpłacane i pożyczki udzielane stronom trzecim (inne niż zaliczki i pożyczki wpłacane i udzielane przez instytucje finansowe), • środki pieniężne otrzymane ze spłat zaliczek oraz pożyczek udzielonych stronom trzecim (innych niż zaliczki i pożyczki wpłacane i udzielane przez instytucje finansowe),

29. Przykłady przepływów pieniężnych dotyczące działalności inwestycyjnej - cd: • środki pieniężne zapłacone z tytułu umów terminowych typu futures, forward, umów dotyczących opcji oraz umów swap, chyba że umowy są w posiadaniu jednostki gospodarczej z przeznaczeniem handlowym lub wówczas, gdy zapłacone środki pieniężne zaliczone zostały do działalności finansowej oraz • środki pieniężne otrzymane z tytułu umów terminowych typu futures, forward, umów dotyczących opcji oraz umów swap, chyba że umowy są w posiadaniu jednostki gospodarczej z przeznaczeniem handlowym lub wówczas, gdy otrzymane środki pieniężne zaliczone zostały do działalności finansowej.

30. Ogólna interpretacja przepływów działalności inwestycyjnej • Przepływy dodatnie (nadwyżka wpływów nad wydatkami) • Przepływy ujemne (nadwyżka wydatków nad wpływami)

31. Przykład 1 • Wpływy ze sprzedaży wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych • Zbycie aktywów finansowych • Nabycie aktywów finansowych • Otrzymane dywidendy • Otrzymane odsetki • Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych • Inne wpływy (wydatki) inwestycyjne • Środki pieniężne netto z (wykorzystane w) działalności inwestycyjnej

32. Przykład 2 • Nabycie rzeczowego majątku trwałego • Sprzedaż rzeczowego majątku trwałego • Nabycie jednostki zależnej • Zakup / sprzedaż inwestycji • Odsetki otrzymane • Pozostałe pozycje • Środki pieniężne netto z działalności inwestycyjnej

33. MSR 7 – jest działalnością w wyniku, której zmianie ulega wysokość i struktura kapitału własnego oraz zadłużenia jednostki gospodarczej. KSR 1 – przez działalność finansową rozumie się pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania (zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału (funduszu) własnego i obcego w jednostce) oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści. Przepływy pieniężne działalności finansowej

34. Przykłady przepływów pieniężnych z działalności finansowej: • wpływy pieniężne z emisji akcji lub innych instrumentów kapitałowych, • środki pieniężne zapłacone na rzecz właścicieli z tytułu nabycia lub spłaty udziałów w jednostce gospodarczej, • wpływy środków pieniężnych z tytułu emisji obligacji, udzielenia kredytów, emisji weksli, bonów, pożyczek hipotecznych oraz innych krótkoterminowych i długoterminowych pożyczek, • pieniężne spłaty pożyczonych kwot oraz • środki pieniężne zapłacone przez leasingobiorcę celem zmniejszenia nieuregulowanych zobowiązań wynikających z leasingu finansowego.

35. Ogólna interpretacja przepływów działalności finansowej • Przepływy dodatnie (nadwyżka wpływów nad wydatkami) • Przepływy ujemne (nadwyżka wydatków nad wpływami)

36. Przykład 1 • Wpływy netto z emisji akcji • Wpływy z tytułu zaciągania pożyczek / kredytów • Spłata pożyczek i kredytów • Odsetki zapłacone od pożyczek i kredytów • Dywidendy • Inne wpływy (wydatki) finansowe • Środki pieniężne netto z (wykorzystane w) działalności finansowej

37. Przykład 2 • Zaciągnięcie / spłata kredytów bankowych i pożyczek • Płatności z tytułu leasingu finansowego • Odsetki zapłacone • Wypłacone dywidendy • Emisja obligacji • Pozostałe pozycje • Środki pieniężne netto z działalności finansowej

38. Zadanie 1 – dokonaj ogólnej ocena przepływów pieniężnych

39. Zadanie 2 – dokonaj klasyfikacji zdarzeń do rodzaju działalności

40. cd.

41. Metoda bezpośrednia Metoda pośrednia Metody zestawiania przepływów

42. Warto podkreślić, że określenie "metoda" oznacza sposób prezentacji informacji o przepływach pieniężnych działalności operacyjnej, a nie technikę obliczeń.

43. Zaleca się wykorzystanie metody bezpośredniej do wykazywania przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej (§ 19)

44. Zalety metody bezpośredniej • Prezentacja struktury wpływów i wydatków z działalności operacyjnej. • Dostarczanie informacji użytecznych przy określaniu przyszłych wpływów i wydatków z działalności operacyjnej, które to dane nie są dostępne w razie stosowania metody pośredniej. • Łatwość weryfikowania w obiektywny sposób pozycji i kwot wpływów i wydatków.

45. Zalety metody pośredniej • Dostępność informacji o relacji zachodzącej między wynikiem finansowym netto a przepływami pieniężnymi netto z działalności operacyjnej, w ramach tego samego elementu sprawozdania finansowego, dla celów analizy danych za okresy przeszłe i przyszłe. • Powiązania pozycji rachunku przepływów pieniężnych z pozycjami bilansu oraz rachunku zysków i strat. • Możliwość - w większości jednostek - sporządzania rachunku przepływów pieniężnych bez większej rozbudowy ewidencji księgowej.

46. Różnice między metodami dotyczą jedynie sposobu ujmowania przepływów dla działalności operacyjnej

47. W metodzie bezpośredniej dla każdej działalności zestawia się rodzaje wypływów i wydatków

48. W przypadku metody bezpośredniej informacje na temat głównych kategorii otrzymanych i zapłaconych środków pieniężnych brutto można uzyskać: • z zapisów księgowych jednostki gospodarczej lub • poprzez skorygowanie sprzedaży, kosztu własnego sprzedaży (odsetek i podobnych przychodów oraz kosztów odsetek i im podobnych opłat na rzecz instytucji finansowych) oraz innych pozycji rachunku zysków i strat o: i) zmiany stanu zapasów oraz należności i zobowiązań związanych z działalnością operacyjną w danym okresie, ii)inne bezgotówkowe pozycje oraz iii)inne pozycje, w przypadku których skutkami pieniężnymi są przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej lub inwestycyjnej.

49. W metodzie pośredniej dla działalności inwestycyjnej i finansowej zestawia się rodzaje wpływów i wydatków (tak samo, jak w metodzie bezpośredniej)

50. W zestawiając przepływy metodą pośrednią dla działalności operacyjnejza punkt wyjścia przyjmuje się wynik finansowy, a więc wielkość ustaloną według zasady memoriałowej, a następnie dokonuje się korekt wyniku aby go doprowadzić do tzw. "wyniku kasowego".