WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

1. WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Organy władzy Rzeczypospolitej Polskiej – sejm i senat

2. Ustrojowa pozycja parlamentu Władza ustawodawcza w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu, który sprawuje ją poprzez swoich przedstawicieli wybranych do sejmu i senatu. Parlament jest dwuizbowy, sejm i senat są oddzielnymi, samodzielnymi organami władzy ustawodawczej, a ich najważniejszym zadaniem jest stanowienie ustaw. Większe znaczenie ma sejm, który nadaje kierunek polityce państwa i uchwala ustawy. Większe znaczenie ma sejm, który nadaje kierunek polityce państwa i uchwala ustawy. Rola senatu jest ograniczona do uczestnictwa w procesie uchwalania ustaw i współudziału w powoływaniu niektórych organów państwowych.

3. Sejm Senat Ustrojowa pozycja parlamentu Senat ma rolę równą roli sejmu tylko w dwóch przypadkach: • w procesie nowelizacji konstytucji obie izby muszą uchwalić identyczny tekst, przy czym sejm nie ma możliwości wpływania na decyzję senatu, • sejm i senat biorą równorzędny udział w procesie uchwalania ustaw zezwalających prezydentowi na ratyfikację międzynarodowych umów o szczególnym znaczeniu dla polskiej suwerenności.

4. Rola sejmu i senatu Sejm i senat są organami władzy ustawodawczej. Sejm stanowi pierwszą izbę polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Budynek sejmu Senat - organ władzy ustawodawczej, druga izba polskiego parlamentu. Składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych. Budynek senatu

5. Wybory do sejmu i senatu Wybory zarządza prezydent nie później niż na 90 dni przed upływem kadencji obecnego parlamentu. Wybory do obu izb odbywają się jednego dnia. Obie izby są wybierane na 4 – letnią kadencję. Posłowie są wybierani w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych. Senatorowie są wybierani w wyborach tajnych, powszechnych i bezpośrednich. Posłanka Ewa Kopacz Senator Stefan Niesiołowski

6. Wybory do sejmu i senatu Całość procesu wyborczego nadzoruje Państwowa Komisja Wyborcza, w skład której wchodzi 3 sędziów, po jednym z Trybunału Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego. Członkowie PKW nie mogą należeć do żadnej partii politycznej. PKW zatwierdza skład Okręgowych Komisji Wyborczych. Natomiast Obwodowe Komisje Wyborcze są powoływane przez organy samorządu terytorialnego. Prawo zgłaszania kandydatów na posłów i senatorów przysługuje partiom politycznym, organizacjom społecznym lub samodzielnym kandydatom, którzy w tym celu tworzą komitety wyborcze. Kandydatów na liście musi być minimum trzech. Ich kolejność ustala komitet wyborczy. PKW podaje listy kandydatów na posłów i senatorów do publicznej wiadomości w formie obwieszczeń.

7. Prawo wyborcze Bierne prawo wyborcze senatu Czynne prawo wyborcze 30 lat 18 lat Wybory do sejmu i senatu W podziale mandatów poselskich uczestniczą partie polityczne, które w skali kraju zdobyły co najmniej 5% głosów (w wypadku koalicji wyborczych jest to 8%). Podział mandatów odbywa się na podstawie systemu d’Hondta, który premiuje większe ugrupowania. Bierne prawo wyborcze do sejmu 21 lat Cisza wyborcza rozpoczyna się 24 godziny przed dniem wyborów i trwa do zakończenia głosowania.

8. Wybory do sejmu i senatu Wybory do sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasada powszechności oznacza, że każdy obywatel polski, najpóźniej w dniu głosowania ukończył 18 lat, ma prawo wybierania. Zgodnie z zasadą równości głos każdego obywatela liczy się tak samo i ma tę samą wagę. Zasada bezpośredniości oznacza, że wybory są jednostopniowe i obywatele wybierają swoich przedstawicieli, głosując bezpośrednio na kandydatów. Proporcjonalność wyborów dotyczy sposobu liczenia głosów. Zasada tajności wyborów odnosi się do aspektu technicznego aktu głosowania.

9. Kadencja parlamentu Kadencja to okres, na jaki zostaje wybrany parlament. Kadencja obu izb parlamentu – sejmu i senatu, rozpoczyna się w dniu zebrania się sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego zebranie się sejmu następnej kadencji. Nie występuje przerwa między kolejnymi kadencjami. Kadencja parlamentu może ulec przedłużeniu lub skróceniu. Przedłużona zostaje w wyniku trwania stanu nadzwyczajnego. Skróceniu natomiast ulega w trzech przypadkach: • sejm podejmuje uchwałę o skróceniu swej kadencji. Niezbędna jest większość 2/3 głosów konstytucyjnej liczby posłów. Skróceniu ulega tym samym kadencja senatu. • prezydent zarządza skrócenie kadencji sejmu, jeśli nie zdołał on powołać rządu lub udzielić wotum zaufania rządowi, • prezydent może, ale nie musi, skrócić kadencję sejmu, jeśli ten nie przedłożył prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w ciągu 4 miesięcy od dnia złożenia projektu budżetu w sejmie. W momencie, gdy dochodzi do skrócenia kadencji sejmu i senatu, prezydent zarządza wybory parlamentarne.

10. PO – 209 PiS – 166 PSL – 31 LiD – 53 mniejszość niemiecka – 1 Posłowie i senatorowie Sejm składa się z 460 posłów, a senat ze 100 senatorów. Parlamentarzyści dysponują immunitetem parlamentarnym. W głosowaniu często wprowadza się dyscyplinę klubową.

11. Posłowie i senatorowie Status posła i senatora określa Ustawa o obowiązkach i prawach posła i senatora. Posłowie są reprezentantami całego narodu, dlatego nie są związani instrukcjami swoich wyborców, dysponują tzw. mandatem wolnym. Poseł i senator nie mogą być odwołani przez swoich wyborców. Ze sprawowaniem mandatu wiąże się posiadanie immunitetu parlamentarnego. Rozróżnia się: • immunitet materialny – posłowie i senatorowie nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za działania wynikłe z pełnienia mandatu ani w jego trakcie, ani po jego wygaśnięciu, • immunitet procesowy – posłowie i senatorowie nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej lub zatrzymani bez zgody sejmu i senatu. Parlamentarzyści są uprawnieni do interpelacji, czyli do stawiania pytań rządowi lub poszczególnym ministrom. Pytani mają obowiązek udzielania odpowiedzi na interpelację w określonym terminie. Posłowie i senatorowie nie mogą łączyć wykonywania mandatu posła i senatora z innymi funkcjami publicznymi.

12. Posłowie i senatorowie Posłowie i senatorowie tworzą koła i kluby parlamentarne. Koła i kluby parlamentarne

13. Organizacja i funkcjonowanie sejmu i senatu Sejm i senat obradują na posiedzeniach, które pierwsze zwołuje prezydent, a kolejne marszałkowie. Organy sejmu • marszałek sejmu oraz wicemarszałkowie • prezydium sejmu • konwent seniorów • komisje sejmowe Organy senatu • marszałek senatu • prezydium senatu • konwent seniorów • komisje Schemat Sali obrad sejmu

14. Organizacja i funkcjonowanie sejmu i senatu Prezydium sejmu składa się z marszałka oraz wicemarszałków. Do zadań prezydium należy podejmowanie decyzji dotyczących bieżącej pracy sejmu (ustalenie planu pracy). Zadaniem konwentu seniorów jest zapewnienie współpracy między klubami poselskimi. Jest to organ opiniotwórczy w sprawach dotyczących terminów prac sejmu, proponowanego porządku posiedzenia sejmu oraz w innych sprawach, które przedstawia marszałek. W jego skład wchodzą marszałek oraz przedstawiciele klubów poselskich. Komisje sejmowe są roboczymi, wyspecjalizowanymi organami sejmu. Zajmują się one rozpatrywaniem i przygotowaniem spraw stanowiących przedmiot jego obrad. Sekretarze sejmu są wybierani z grona posłów i pomagają marszałkowi w prowadzeniu obrad.

15. Rodzaje większości w parlamencie W sejmie oraz w senacie decyzje zapadają większością głosów. W zależności od rodzaju podejmowanych decyzji może ona mieć charakter: Większości zwykłej – liczba głosów za jest większa niż liczba głosów przeciw, liczba głosów wstrzymujących się jest bez znaczenia. Większości bezwzględnej – liczba głosów za jest większa niż suma głosów przeciw i wstrzymujących się. Większości kwalifikowanej – większość głosów jest wyrażona ułamkiem, np. 2/3, 3/5. Bronisław Komorowski, Marszałek Sejmu VI kadencji

16. Zgromadzenie narodowe W sytuacjach określonych w konstytucji sejm i senat obradują wspólnie pod przewodnictwem marszałka sejmu lub jego zastępstwie marszałka senatu jako Zgromadzenie narodowe. Zbiera się ono w czterech wypadkach: • odebrania przysięgi od nowo wybranego prezydenta • Uznania prezydenta za niezdolnego do pełnienia funkcji z powodu złego stanu zdrowia • postawienia prezydenta w stan oskarżenia • wysłuchania orędzia prezydenckiego, które jest skierowane do Zgromadzenia. Bogdan Borusewicz, Marszałek Senatu VII kadencji

17. Funkcje parlamentu

18. Proces ustawodawczy DROGA USTAWODAWCZA, CZYLI JAK POWSTAJE USTAWA