Narcolepsie en Gedrag

1. Narcolepsie en Gedrag Dr. H.A. Droogleever Fortuyn, psychiater

2. Inhoud • Verhouding tussen narcolepsie patienten en psychiaters • Wat is narcolepsie? • Onderzoek • Eetgedrag en emotioneel gedrag • Hypnagoge hallucinaties en dromen • Oerbewustzijn • Behandeling nachtmerries

3. Psychiatrische diagnoses in jaar voorafgaand aan diagnose narcolepsie • 36 % kreeg ‘psychiatrische diagnose’ • Neurotisch • Depressie • Persoonlijkheidsstoornis • Psychose • Kryger 2002

4. (pg/mL) 600 400 200 0 Narcolepsy(n=38) Neurological Controls (n=19) Control (n=15) Hypocretin Deficiency in Human Narcolepsy Lateral hypothalamic brain tissue Cerebrospinal fluid Control Narcoleptic 1 cm 1 cm f; fornix Adapted from Nishino et al. Ann Neurol 2001;50:381; Peyron et al. Nat Med 2000;6:991.

5. Microdialyse amygdalaBlouin (2013)

6. Hypocretine uitscheiding Amygdala

7. Onderzoeksgroep • Dr. S. Overeem • Prof. Dr. J.K. Buitelaar • Prof. Dr. W.O. Renier • Dr. G.J. Lammers • G.A. Lappenschaar • Prof. Dr. P.P. Hodiamont • En vele anderen

8. Opzet onderzoek • Psychiatrische vragenlijst SCAN 2.1 • 60 patienten met narcolepsie • 120 personen uit bevolkingsonderzoek

9. Promotie 2011

10. Symptomen en Diagnoses • Let op: niet iedereen zal zich hierin herkennen!

11. eetgedrag • Vreetbuien met controleverlies 43% • Enorme zin in eten (craving) 67% • Diagnose ‘eetstoornis’: 23% • Eetgedrag gestuurd vanuit hypothalamus, waar ook hypocretine (orexin) wordt geproduceerd.

12. Gedrag in situaties • angst menigten, winkels, theater 17%/ 2% • angst te vallen, geen hulp 17%/ 1% • angst uitgaan, alleen reizen 13%/ 2% • Angst alleen thuis zijn 10%/ 1% • geeft hinder in dagelijkse bezigh. 28%/ 0% • Agorafobie: 1%/0%

13. ANGST VOOR DIEREN, INSECTEN

14. Vermijdingsgedrag • Hoogtevrees (trappen, bruggen) 48%/6% • angst voor dieren (insecten, ratten) 22%/8% • angst voor water (zwembad, meer, zee) 13%/ 3% • angst voor tunnels en kleine ruimtes 15%/ 4% • angst voor ziekenhuis, tandarts, inject. 15%/3% • Hinder in dagelijkse activiteiten 13%/2% • Specifieke fobie: 1%/0%

15. Paniek gedrag • Angst gek te worden 28%/ 5% • Angst dood te gaan 23%/ 3% • Paniekaanvallen 22%/ 6% • Hinder dagelijkse bezigheden: 27%/ 4% • Paniekstoornis zonder agorafobie: 2%/ 1%

16. Sociaal gedrag • Liever niet naar verjaardagen en feestjes, vermijding van sociale contacten • Spreken met vreemden (publiek) 30%/ 1% • Spreken met kleine groep bekenden 10%/1% • Eten en drinken in openbare gelegenh. 8%/ 2% • Geeft hinder in dagelijkse bezigheden: 28%/ 1% • 20% van de patienten: sociale fobie

17. Somber gedrag • sombere stemming 30%/8% • huilerig 25%/3% • nergens zin in hebben 27%/3% • overdreven schuldgevoel 22%/2% • minder zelfvertrouwen 20%/3% • Hinder bij dagelijkse bezigheden: 33%/7% • Diagnose depressie: 7%/ 3% (n.s.): niet vaker • Diagnose bipolair I 7%/ 0% (n.s.) niet vaker

19. Hypnagoge hallucinaties gedrag • Hallucinaties zijn zichtbaar (visueel), hoorbaar (auditief) en voelbaar (haptisch) • Hoe dichterbij hoe enger. Binnendringers op 80 cm ervaren, uittreden en zichzelf zien op 2 meter, vliegen vaak buiten de kamer. Vliegen vaak plezierig. • Lichamelijk contact (wurgen, druk op de borst, steken) meest beangstigend, • Cheyne 2004

21. Onderzoek: hallucinaties • Resultaten • JA, hallucinaties narcolepsie verschillen van schizofrenie. • Multi- modaal bij narcolepsie • Meer stemmen horen (in combinatie met wanen) bij schizofrenie

22. Hallucinatie en droom in geheugen • Overdag ook angst voor insecten, water, hoogtes e.d. • Soms moeilijk te onderscheiden: gebeurd of niet gebeurd? (Wamsley, Donjacour en Stickgold 2013) bron van herinnering niet goed te achterhalen. • Hallucinaties doen denken aan psychose • ‘Ik ben toch niet gek?’

23. Extra eigenschappen • Paranormaal • Contact met ‘Oerbewustzijn’ • Uittredingen vgl. Bijna Dood Ervaringen • Primitieve culturen: ziel als ‘mannetje’ • Celebes: bij vrees ziel kwijt te raken vishaken om neus en mond • Bij gapen knippen Hindoes met de vingers, dan kan ziel lichaam niet verlaten

24. Extra eigenschappen • Bororo’s: tijdens dromen maakt uitgetreden ziel echte gebeurtenissen mee die even reëel zijn als de gebeurtenissen overdag. • The golden bough, Frazer, 1922 • Venster op het collectieve onbewuste • B.v. Vannachtfilm op Net 5 ‘the invisible’ : Nick verlaat na een vechtpartij zijn lichaam en komt terecht in een schemerwereld..(micro gids)

25. voordeel • Waarschijnlijk minder verslavingsgevoelig

26. Behandeling nachtmerries • Imaginatie en Rescripting Therapy (IRT) • 1. Normalisatie: starten nachtmerrie dagboek • 2. Preparatie: leren ontspannen • 3. Rescripting: alternatief scenario bedenken en opschrijven. 6-8 x per dag inbeelden oefenen • 4. Imaginatie: inbeelden alternatieve droom, registreren, 1 -2 nachtmerries tegelijk, bij angst ontspannen • Annette van Schagen 2012 Nachtmerries en werkboek • Spoormaker, Lancée.

27. Conclusie • Nadelen: stemming, angsten, vermoeid • Voordelen: venster op (collectief) onderbewuste, ws minder snel verslaafd.

28. Levens perspectief • Kinderen wat meer in zichzelf gekeerd, hallucinaties, kunnen wat gedrukt zijn, sociale angst en woedebuien • Adolescenten: buitenschoolse activiteiten minder, blijven soms onder eigen niveau • Volwassenen: meer relatieproblemen, werk soms beter dan vrije tijdsbesteding, ongelukken • Oude dag: betere kwaliteit van leven, minder depressief

29. Bijna Dood Ervaring (BDI) • Begin • Gevoel crisis • Gevoelens van vrede • Een geluid (gezoem) • Donkere tunnel, licht • Tot • Buiten het lichaam • Ontmoeting met anderen / een lichtwezen • Levensschouw, bereiken van een grens • Einde • terugkeer

30. Vermoeidheid • 63% ernstig vermoeid • Kwaliteit van leven minder • Depressieviteit meer • Relatief onafhankelijk van slaperigheid

31. Gevoeligheid voor beloning en straf • Alarmsysteem werkt minder goed: vermijden straf minder