Yard.Doç. Dr. S. Haluk ÖZSARI İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi hozsari@istanbul.tr

1. TÜRK TORAKS DERNEĞİ 13.YILLIK KONGRESİYENİ YASAL DÜZENLEMELER ÇERÇEVESİNDE HEKİMLERİN HUKUKİ SORUMLULUKLARI, MALPRAKTİS SİGORTA SİSTEMLERİ VE HEKİM HAKLARI Yard.Doç. Dr. S. Haluk ÖZSARI İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi hozsari@istanbul.edu.tr 6 Mayıs 2010 / İSTANBUL

2. ANA BAŞLIKLAR • SORUMLULUK VE YÜKÜMLÜLÜKLER • HASTA ZARARLARI VE HATALAR • YASAL DAYANAKLAR VE MERCİLER • MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR • 5947 SAYILI YASA • ULUSLARARASI BAZI ÖRNEKLER • OLASI SÜREÇ • KRİTİK NOKTALAR

3. SORUMLULUK • Kişisel Sağlık personeli sorumluluğu • Kurumsal Sağlık hizmeti sunan kurumun sorumluluğu

4. SAĞLIK PERSONELİ SORUMLULUĞU • Cezai, • İdari, • Tazminat,

5. YÜKÜMLÜLÜKLER: HEKİM • Tanı koyma, • Uygun tedavi seçme ve yürütme, • Hasta rızası alma (Aydınlatılmış Onam), • Sır saklama, • Dosya tutma,

6. YÜKÜMLÜLÜKLER: ÖZEL HASTANE • Özel hastanede sözleşme “hekimle hastane arasında”, • Özel hastane hekimine doğrudan dava açılabilme, • Özen ve sadakat; • Çalışanları seçme özen, • Tıbbi donanımın yeterliliği, • Hastane hizmetleri düzenlenmesi, • Kayıtların tutma ve saklanma, • Altyapı yeterliliği.

7. YÜKÜMLÜLÜKLER: KAMU HASTANESİ • Kamu hastanesinde hasta-hastane-çalışan arasında sözleşme ilişkisi yok, • Hasta, kamu hizmetinden yararlanan kişi olup, kamu, memurun hukuka aykırılıklarından sorumludur, • İdare Hukuku esasları; Kamuda oluşan zarara kamu tüzel kişiliği aleyhinde dava açılır, • Anayasa 129/5; Memur yetkilerinden doğan kusurlara tazminat davası, rücu edilmek kaydıyla idareye açılır,

8. hasta zararlarI Maddi zarar • Tedavi gideri, • Çalışma gücü kaybı, • Destekten yoksun kalma, • Ölüm, Manevi zarar

9. Hata SINIFLAMASI Hizmet sürecinden kaynaklı sorunlar • Uzmanlık alanı dışına müdahale • İşinin ehli olmama • Gerekli önlemleri almama • Özen eksikliği • Öngörülemeyen durumlar Komplikasyonlar

10. SIK KARŞILAŞILAN HATALAR • Doğumda yanlış/eksik müdahale, • Acil durumlarda yanlış/eksik müdahale, • Cerrahi girişimlerde yapılan hatalar, • Ciddi hastalıklar tanı ve tedavisinde hatalar, • Radyolojik tanı yöntemi yanlış değerlendirilmesi, • Laboratuvar sonuçlarının yanlış yorumlanması, • İlaçların yanlış kullanılması, • Hastane enfeksiyonları, • Sağlık kurumunda düşme/yanık/kazalar, • Uygun/sağlıklı olmayan kan nakli,

11. HASTA GÜVENLİĞİ İSTATİSTİKLER • % 2 - % 10 yanlış tedavi, • % 50 önlenebilir hata, • Yılda yaklaşık 7.000 hatalı ilaç uygulamalarında ölüm,

12. HASTA GÜVENLİĞİ İSTATİSTİKLER • ABD’de iki ayrı araştırma; • Ölüm nedenleri arasında 8. sırada, • % 6.6 - % 13.6 ölümle sonuçlanma, • Yılda 44.000 - 98.000 ölüm, • 17-20 milyar USD maliyet, • İngiltere’de yılda 200 milyon USD harcama,

13. SAĞLIK HİZMETİ “TEHLİKE”Sİ Dangerous Regulated Ultra-safe 100,000 Healthcare Driving 10,000 Total lives lost per year 1,000 Scheduled Airlines Chartered 100 Flights European Mountain Railroads Climbing Chemical 10 Nuclear Manufacturing Bungee Power Jumping 1 1 10 100 1,000 10,000 100,000 1,000,000 10,000,000 Number of encounters per fatality Source: University of Miami Centre for Patient Safety / 2005

14. HASTA GÜVENLİĞİ İSTATİSTİKLER • ABD’de iki ayrı araştırma; • Ölüm nedenleri arasında 8. sırada, • % 6.6 - % 13.6 ölümle sonuçlanma, • Yılda 44.000 - 98.000 ölüm, • 17-20 milyar USD maliyet, • İngiltere’de yılda 200 milyon USD harcama,

15. İngiliz Ulusal Sağlık Sistemi, İngiltere Ölüm Nedenleri Beşincisi... KAYNAK: CLINICAL MATRIX LTD, 2006

16. YasAL DAYANAKLAR • Anayasa, • Medeni Kanun, • Türk Ceza Kanunu, • Borçlar Kanunu, • Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun,

17. YasAL DAYANAKLAR • Türk Tabipleri Birliği Kanunu, • Tıbbi Deontoloji Tüzüğü, • Hasta Hakları Yönetmeliği, • Özel Hastaneler Kanunu/Yönetmeliği,

18. YASAL MERCİLER • Ceza Mahkemeleri, • Hukuk Mahkemeleri, • Sağlık Bakanlığı / Kurum, • Yüksek Sağlık Şurası, • Türk Tabipleri Birliği,

19. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR16.03.2006 /26110 sayılı Resmi Gazete • Sözleşme süresi içinde meydana gelen olay sonucu doğan ve sözleşme süresi içinde ya da sonrasında talep edilen tazminat ödemesi (Occurence Based), Sözleşme bitiminden itibaren 2 yıl • Sözleşme yapılmadan önce ya da sözleşme süresince meydana gelen olay sonucu doğan ve sözleşme süresi içinde talep edilen tazminat ödemesi (Claims Made) Sözleşme başlamadan önce 1 yıl

20. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR16.03.2006 /26110 sayılı Resmi Gazete • Zararın gerçekleştiği/sigortalının sorumluluğundan kaynaklandığı mahkeme tarafından karar altına alınmalıdır, • Sigortalı rizikoyu 5 gün içinde sigortacıya bildirmeli, konuyla ilgili olarak aldığı her tür bildirimi sigortacıya bildirmeli, • Sigortacının talep ettiği bilgi ve belgeleri gecikmeksizin vermeli,

21. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR16.03.2006 /26110 sayılı Resmi Gazete • Sigortacının yazılı onayı olmadıkça sorumluluk talebini kısmen veya tamamen kabul etmemeli, ödeme yapmamalı, • Sigorta konusuyla ilgili başka sigortalar varsa bildirmeli, • Sigortalının yanlış veya eksik beyanı nedeniyle sigortacı sözleşmeden cayabilir veya ek prim isteyebilir.

22. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR16.03.2006 /26110 sayılı Resmi Gazete • Manevi tazminat: Poliçe limitiyle sınırlı olmak üzere % 50’sine kadar, • Ruhsatlı bir sağlık kurumunda anestezi uzmanı gözetimi altında olmadığı sürece, diş hekimleri ve cerrahlar tarafından genel anestezi altında yapılan uygulamalar kapsam dışı tutulmaktadır.

23. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR16.03.2006 /26110 sayılı Resmi Gazete • İlkyardım veya acil yardım hizmetlerinin verildiği yerlerde, yeterli ve gerekli ekipman ve teçhizat bulundurulmamasından kaynaklı tazminat talepler, • Meslekten geçici olarak men edilen sigortalının bu dönemde ilkyardım ve acil müdahale dışındaki tedavi ve girişimler, • Hukuk ve etik kurallar dışındaki girişimlerden kaynaklı tazminat talepler kapsam dışı tutulmaktadır.

24. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR16.03.2006 /26110 sayılı Resmi Gazete Ek sözleşme ile kapsama alınabilecekler; • Genetik mühendisliği ve deneysel uygulamalar • Kan bankası faaliyetleri • Estetik ameliyatlar • Üremeye yardımcı veya üremeyi engelleyici uygulamalar

25. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR16.03.2006 /26110 sayılı Resmi Gazete Ek sözleşme ile kapsama alınabilecekler; • AIDS, Hepatit A, B ve C ve bunlara bağlı hastalık ve ruhsal sorunlar • Organ, doku nakilleri vb. girişimler • Sigortalının sağlık kurumu yöneticiliğinden kaynaklı tazminat talepleri • İdari ve adli para cezaları dahil her türlü cezalar

26. Üniversite ve Sağlık Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 31.01.2010/ 5947 Sayılı Resmi Gazete Madde 8 Hekim, diş hekimi ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar, tıbbi kötü uygulama davaları ve kurumlarının rücularına karşı sigorta yaptırmak zorundadır. Sigorta primi; • Kamuda çalışanların ½’si kendisi, ½’si döner sermaye veya kurum bütçesinden, • Özelde çalışanların ½’si kendisi, ½’si istihdam eden tarafından, • Serbest çalışanların kendileri tarafından ödenir.

27. Üniversite ve Sağlık Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 31.01.2010/ 5947 Sayılı Resmi Gazete • Zorunlu sigorta için teminat tutarı ve uygulama usul ve esasları SB ile Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenir. • Sigortasını yaptırmayan hekime veya kuruma, mülki idari amir tarafından sigortası yaptırılmayan her kişi için 5.000 TL idari para cezası verilir.

28. İNGİLTERE ÖRNEĞİ Ulusal Sağlık Hizmetleri (NHS) • Lokal Çözüm = 1 Genel Pratisyen, 1 Hastane Hekimi, 1 Diş Hekimi = % 75 hızlı çözüm • Bağımsız İnceleme=Bölge dışı hekimden hazırlık • Yerel Sağlık Otoritesi’nin hazırlığı incelemesi ve yargılanması gerekenleri ayırması • NHS Yargılama Kurulu’nun dosyayı incelemesi ile para cezası,uyarı,hasta bakmayı sınırlama cezaları • NHS Mahkemesi ciddi sonuçlara yol açan olgularda devreye girer.

29. İNGİLTERE ÖRNEĞİ Genel Tıp Konseyi (GMC) • Ciddi profesyonel hatalara bakar, • Şikayet ve polis bildirimi ile devreye girer, • Uyarı, hekimlik uygulamasına sınırlama, geçici ya da kalıcı çalışma izni iptali cezası verebilir.

30. Medical Malpractice: Losses & Expenses Paid vs. Premiums Earned Before reforms took hold in the mid-2000s, premium earned rose 54% while losses and expenses rose 125% over the period from 1990 through 2003, Source: Computed from A.M. Best data by the Insurance Information Institute

31. OLASI SÜREÇ • Açılan dava sayısında artış, • Ödenen tazminat miktarında artış; • Ödeyenin hekim olması • Ödeyenin sigorta olması • Konuyla ilgilenen özel hukuk büroları,

32. OLASI SÜREÇ • Tazminat yükü yanında hapis cezası, • Davaların uzun sürmesi, • Sigorta Şirketleri için “konsorsiyum” süreci, • Rücu uygulanması; • Kurum/hekim arasında • Sigortalı/Sigortasız personel arasında

33. KRİTİK NOKTALAR • Uzlaşı Komisyon/Kurulları, • Tanı-tedavi protokolleri olmaması, • Hasta kayıtlarının sağlıksızlığı, • Aydınlatılmış onam süreci,

34. KRİTİK NOKTALAR • Sır saklama yükümlülüğü/Belge sağlama durumu, • Tüm ekibin birlikte kapsama alınmaması durumu, • Kurumsal sorumluluk (Kurumsal Poliçe), • Altyapı olanakları / Tedavi ortamları • İş yükü • Teknolojik yeterlilik • Eğitim (temel, sürekli) • Görev, yetki, sorumluluk tanımlamaları,

35. KRİTİK NOKTALAR • “Taylor made” poliçeler, • Zorunluya ek “Tamamlayıcı” poliçeler, • Karma poliçe süreci(önceye ve sonraya uzatılmış), • Manevi tazminatı kapsama,

36. KRİTİK NOKTALAR • Hukuksal destek, • Uzmanlık alanlarına göre teminat miktarları, • Yasal süreçlere (genel hukuk ilkeleri) uyumluluk, • Kapsam dışı durumların iyi değerlendirilmesi, • Bildirim süresinin uzun tutulabilmesi,

37. KRİTİK NOKTALAR • Hekim inisiyatifinin kısıtlanmaması, • Hekimin hukuki yönden güçlendirilmesi; • Hak, yetki ve sorumluluk bilinci, • Hasta ve hekim hakları, • Mezuatta hekimliği ilgilendiren konular,

38. KRİTİK NOKTALAR • Sürekli eğitim organizasyonu, • Sağlıklı hasta kaydı, • Hasta takibi; • Özen eksikliği, • Girişim cesareti,

39. TEŞEKKÜRLERSayın Murat FIRAT’a özel teşekkürlerimle... Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARI İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi hozsari@istanbul.edu.tr 28 Nisan 2010 İSTANBUL